Əfqanıstanda gərginlik pik həddə

Təfsilat

23 İyul 2021, 16:30 163

Kreml Mərkəzi Asiyada irimiqyaslı təlimlərə start verir

Əfqanıstanda vəziyyət gərginləşməkdə davam edir. Hətta müsəlmanlar üçün müqəddəs olan Qurban bayramı günlərində belə atəşə ara verilməyib. "Taliban" ilə hökumət qüvvələri arasında döyüşlər davam edib. Yaraqlılar sürətlə irəliləməkdə, şəhərləri və qəsəbələri tutmaqda, hökumət də aciz vəziyyətdə geri çəkilməkdədir. Kabildə Qurban bayramı günü prezident sarayı qarşısına raketlərin düşməsi isə gərginliyi pik həddə çatdırıb. Bayram mərasimində Əfqanıstan prezidenti Əşrəf Qani də iştirak edib.

ABŞ-ın Əfqanıstandan çəkilməsi mayın 1-dən başlayıb və prosesin 95 faizi tamamlanıb. Bundan sonra "Taliban” sürətli hücuma başlayıb. Müxtəlif mənbələrə görə, ölkə ərazisinin 50-75 faizi taliblərin nəzarətinə keçib. Bunlar əsasən kənd yerləri olsa da, artıq "Taliban" Qəndəhar, Herat, Qəzni və hətta Kabil kimi böyük şəhərləri də hədəfə alıb.

Belə bir gərgin durumda Rusiya və Özbəkistandan olan 2 minə yaxın hərbçi Əfqanıstanla sərhəd ərazilərdə təlimlərə start verib. İyulun 30-dan avqustun 10-a kimi keçiriləcək təlimlərin Mərkəzi Asiya dövlətlərinin təhlükəsizliyi və ərazi bütövlüyünün qorunmasına xidmət etdiyi vurğulanır.

İyulun ortalarından etibarən Rusiya hərbçiləri Tacikistanda da hərbi təlimlərə başlayıb. Tacikistandakı 201-ci hərbi bazaya aid tanklar Laura poliqonundan Əfqanıstan sərhədindəki Harb-Maidon poliqonuna qədər 200 kilometrlik yürüş edib. T-72 tanklarının ekipajları təxribat qruplarının hücumlarını və süni düşmənin hava zərbələrini dəf etməyi sınaqdan keçiriblər.

Kollektiv Təhlükəsizlik üzrə Müdafiə Təşkilatının (KTMT) cənub sərhədlərində baş verənlər həm Mərkəzi Asiya respublikalarını, həm də Rusiyanı narahat edir. Rəsmi Moskva Xarici İşlər Nazirliyi əməkdaşlarının dili ilə "Taliban"ın Rusiya üçün təhlükə yaratmadığını təkrarlayır. Radikal hərəkatın nümayəndələri bu yaxınlarda Rusiya paytaxtında olub.

10 iyulda "Taliban" nümayəndələri Moskvaya gələrək Rusiya prezidentinin Əfqanıstan üzrə xüsusi elçisi Zamir Kabulovla görüşüblər. Mətbuat konfransında "Taliban" təmsilçiləri Mərkəzi Asiya ölkələri ilə sərhədləri pozmayacaqlarına söz veriblər.

Təlimlər qoruyucu xarakter daşıyır

"Milli Müdafiə” jurnalının redaktoru, hərbi ekspert İqor Korotçenko hesab edir ki, Rusiyanın Mərkəzi Asiya respublikalarındakı hərbi fəaliyyəti Əfqanıstandakı münaqişənin və ekstremist ideologiyanın MDB ölkələrinə yayılmasının qarşısını almaq niyyəti güdür. "Tacikistan və hər hansı bir postsovet ölkəsi üçün yaranan təhlükə Rusiya üçün də təhlükə kimi qəbul edilir. Əfqanıstandan postsovet ölkələrinə ekstremizmin ixracı bizim maraqlarımıza qətiyyən uyğun deyil. Bu təlimlər qoruyucu xarakter daşıyır. Tacikistandakı Rusiya hərbi bazaları mümkün hücumu dəf etmək üçün ortaq planlar hazırlayır", - deyə "Vestnik Kavkaza"ya verdiyi müsahibədə ekspert bildirib. O əlavə edib ki, bu təlimlər həm də Əfqanıstandakı münaqişə tərəflərinə də bir "mesajdır". Yəni hərbi fəaliyyət postsovet məkanına keçərsə, Rusiya bu təhdidlərin qarşısını almaq hüququnu özündə saxlayır.
İ.Korotçenko verilən bəyanatlara baxmayaraq, "Taliban"ın sözünə əməl edə bilməyəcəyi riskinin olduğuna da diqqət çəkib. Onun sözlərinə görə, "Taliban" tərəfindən edilən siyasi açıqlamalar adi sözdür. Əfqanıstandakı hərbi əməliyyatlara nəzarət və real güc döyüşən digər insanların əlindədir: "Bu səbəbdən əlində konkret bir güc olanlar danışıqlara gəlməzlər. Nəticə etibarilə, "Taliban"ın siyasi qanadının açıqlamaları sözdən başqa bir şey deyil. "Taliban" Əfqanıstanda sabitliyi pozmaq, qanuni hökuməti devirmək istəyir. Əlbəttə, bu, Əfqanıstanın daxili işidir. Rusiya oraya müdaxilə etməyəcək. Amma biz ehtiyatı əldən vermirik və sərhədlərimizi qoruyuruq. Amerikalıların gedişindən sonra Əfqanıstanda sabitliyin pozulması Rusiyanın maraqları üçün real bir təhdid olaraq görülür".

Mərkəzi Asiya – hər an partlaya biləcək bölgə

Mütəxəssis Mərkəzi Asiya rejimlərinin də qeyri-sabit olduğuna dair xəbərdarlıq edib. Bildirib ki, çox əlverişli olmayan iqtisadi vəziyyətə görə Əfqanıstandan bu ölkələrə ekstremizmin ixracı riski var: "Özbəkistan, Tacikistan və Qırğızıstanda daxili siyasi vəziyyət kifayət qədər qeyri-sabitdir. Özlərini tapmaq imkanı olmayan çox sayda gənc sosial ədalət tələb edir. Kənardan atılan hər hansı bir fikir ekstremizmin yayılmasına, fəlakətli nəticələrə səbəb ola bilər. Özbəkistan, Tacikistan, Qırğızıstan və Qazaxıstandakı mövcud sistemlərin dağılması, radikallar tərəfindən ələ keçirilməsi Rusiyanın cənub sərhədlərini təhlükə altına alır. Bu səbəbdən KTMT-yə üzv dövlətlərin müdafiə xətti Rusiyanın milli sərhədlərinin və maraqlarının qorunmasıdır".

Digər bir problemi Rusiyada qadağan edilən İŞİD terror qruplaşması yaradır. Belə ki, bu təşkilatın təmsilçilərinin "Taliban” tərəfindən Mərkəzi Asiyaya doğru qovulması riski var. Korotçenkoya görə, Rusiya və KTMT tərəfdaşları bunu nəzərə alaraq Əfqanıstanla sərhədləri bağlamalı və ekstremistlərin postsovet məkanına girməsinin qarşısını almalıdırlar.

Beynəlxalq məsələlər üzrə Rusiya Şurasının mütəxəssisi Kirill Semyonov isə hesab edir ki, hərbi əməliyyatlar sərhədləri aktiv döyüş şəraitində olan ölkələr üçün adi bir praktikadır. "Əgər payızda Qarabağdakı hadisələri xatırlayırsınızsa, o zaman İran öz hərbi qrupunu sərhəd yaxınlığında yerləşdirməyə başladı. Sərhəd yaxınlığında döyüş əməliyyatları baş verdikdə, onlara hərbi güclə cavab vermək adi bir təcrübədir. Bu, xaos və heç kimə tabe olmayan terrorçuların və qruplaşmaların fəaliyyət göstərdiyi Əfqanıstan üçün də aktualdır"- deyə Semyonov vurğulayıb.
Sonda onu da qeyd edək ki, indiyə qədər mediada radikalizmin Əfqanıstandan Mərkəzi Asiyaya nüfuz etməsi barədə kütləvi informasiya vasitələrində məlumat getməyib. Lakin bu mövzu bütün sərhəd respublikalarında fəal şəkildə müzakirə olunur. Əfqanıstandakı vətəndaş müharibəsi artıq beş Mərkəzi Asiya ölkəsindən ikisini təsiri altına alıb. İyul ayında yüzlərlə əfqan hərbçinin "Taliban" hücumlarından qorunmaq üçün Tacikistana və Özbəkistana qaçması faktı qeydə alınıb.

Azər NURİYEV

Digər xəbərlər