Dünyada beşinci, Avropada üçüncü - Fotolar
Prado muzeyinin qapıları açılar-açılmaz, növbədə
duran insanların sayı hesaba gəlmir. Muzeyi ziyarətə gələnlər təkcə Madridə
dünyanın hər yerindən səfər edən turistlər deyil, həm də ölkənin öz
insanlarıdır. "TripAdvisor” portalının yazdığına görə, son bir ildə ispanlar
tərəfindən muzeylərə giriş bileti əldə edənlərin sayı 92 faiz artıb ki, bu sırada
Prado muzeyi birincilik təşkil edir.
İspaniyanın paytaxtı Madrid şəhəri təkcə dünya futbol
komandaları arasında önəmli yer tutan "Real”, "Atletiko”, "Rayo-Valekano”, "Xetafe”
və s. kimi komandaları ilə tanınmır, paytaxt şəhəri həm də tarixi binaları,
muzeyləri ilə məşhurdur. Madridə gələn hər kəsin ilk növbədə görməyə tələsdiyi Prado
muzeyi isə ən yaxşı muzeylərin reytinqində dünyada beşinci, Avropada üçüncü və
İspaniyada birinci yerdədir. Muzey müəssisələrinə "Travellers Choice”
mükafatları təqdim edən "TripAdvisor” portalının versiyasına görə, İspaniyanın
ən yaxşı on muzeyinin siyahısına paytaxtdakı Prado muzeyindən əlavə,
Tissen-Bornemisa muzeyi (Madrid), İncəsənət və Elmlər Şəhəri (Valensiya),
Quqqenhaym muzeyi (Bilbao), Kraliça Sofiya İncəsənət Mərkəzi (Madrid), Hoakin
Sorolyanın ev-muzeyi (Madrid), Sesar Manrike Fondu (Las-Palmas), Dali
Teatr-muzeyi (Fiqeras), Milli Arxeologiya Muzeyi (Madrid) və Pikasso muzeyi
(Barselona) daxildir.
Prado muzeyi Madriddə gəziləcək yerlər siyahısında
birinci yerdədir. Muzeyin yaranma tarixi də maraqlıdır. Belə ki, İspaniya kraliçası
Mariya İzabella de Braqanza İsidoro Parisin "Luvr” muzeyini ziyarət edib
təsirlənir və ölkəsində belə bir muzeyin olmasını istəyir. 1814-cü ildə belə
bir muzeyin yaradılması qərara alınır. 1818-ci ildə Kral Muzeyi qurulur. 1819-cu
ildə VII Ferdinand rəsmi olaraq Kral Muzeyinin açılış mərasimini keçirir.
1829-cu ilə qədər Muzey kral kolleksiyasının əhəmiyyətli bir hissəsini alır.
1838-ci ildə döyüşlərə (Çarlz ilə müharibə) görə,
Prado Madridin ətrafında, Eskorial də daxil olmaqla, saraylardan çox sayda rəsmlər
əldə edir. Kraliçanın arzusu İspaniya kolleksiyaçılarının əsərlərinin
sərgilənməsi məqsədi ilə də üst-üstə düşür.
Hazırda Prado muzeyi günümüzdə bir çox dəyərli və
ünlü sənət əsərlərinin seyr edilə biləcəyi yerdir.
200 yaşlı muzey
El Paseo del Prado küçəsində yerləşən muzey
zahirdən təmir olunur. 200 illik yubileyini qeyd etməyə hazırlaşan muzey həmin
günü təntənəli şəkildə keçirməyi planlaşdırır.
Muzeyin qarşısında uzun-uzadı çəkən növbəni başa
vurub, muzeyə giriş bileti əldə etmək üçün kassaya yaxınlaşıram. "Muzeydə media
işçiləri üçün hər hansı güzəşt nəzərdə tutulubmu?” - soruşunca vəsiqəmi
diqqətlə nəzərdən keçirən xanım gülümsəyərək pulsuz giriş biletini mənə uzadır.
Qeyd edim ki, Prado muzeyinə böyüklər üçün giriş bileti 15 avrodur. İzdihamlı
ziyarətçilərdən qurtulub içəri daxil olanda, həmin gün üçün 5000-ci ziyarətçi
olduğumu öyrənirəm. Muzeydə istisna halda foto çəkməyə icazə verilir. Bələdçi
ilə söhbətimdən sonra bu istəyimə çətinliklə nail oluram.
Prado muzeyi dünyanın ən ünlü və görkəmli sənət qalereyası
sayılır. Muzeydə hal-hazırda 3000-dən çox sənət əsəri saxlanılır. 103 otağı
olan muzeydə məşhur rəssamların tabloları, tarixi heykəl nümunələri və qədim
sikkələr daxil olmaqla saxlanan eksponatları üç hissəyə ayırmaq olar. Muzey ziyarətçilərini
müxtəlif epoxaların – 12-ci əsrdən 19-cu əsrə qədərki yüz illikləri əhatə edən əsərləri
ilə tanış edir. Muzeyin girişində ianə qutusu yer alıb. Ziyarətə gələnlər
xeyriyyəçiliklərini əsirgəmirlər. Buradan əldə edilən pullar isə muzeyin zənginləşməsinə
yönəlir. Məsələn, muzey xüsusi ianələr hesabına rəssam Simon Vuenin "Qızla
göyərçinin portreti” (1620-1622) əsərini 200 min avroya əldə edib. Muzey rəsm
əsərini almaqla bağlı kraudfandinq (xalq maliyyələşdirməsi) kampaniyasına
başlayıb. Üç aydan sonra rəssamlıq qalereyasının nümayəndələri bildiriblər ki,
pul toplamaq əməliyyatı uğurla başa çatıb. XVII əsrin şedevrini adı
açıqlanmayan kolleksiyaçıdan almaq üçün lazım olan vəsait – 200 min avro artıq
əldə edilmişdi. Aksiyada təxminən 6500 adam iştirak edib. İanələrin ümumi
məbləği 204 min 84 avro olub. Prado muzeyində quraşdırılan ekranlarda portretin
alınmasına öz vəsaitlərini sərf etmiş insanların adları əks olunub. Bu
insanları rəsm əsərinin himayədarları adlandırırlar.
İspan kral ailəsi Prado muzeyinin klassik şah
əsərlərini toplayıb. Əsrlər boyu krallar və kraliçalar gözəl zövq və
aludəçiliklə sənət əsərlərini toplayıb və sifariş veriblər. Velaskes, Qoya,
Ribera ve Zurbaran kimi İspaniya rəngkarlığının dahiləri ilə yanaşı, Prado
muzeyi italyan (Titian və Rafael daxil olmaqla) və Flamand sənətçilərinin
möhtəşəm şah əsərlərinə sahibdir. VII Fernando kolleksiyasını ictimaiyyət üçün
açıq elan etdikdən sonra bu gün Xuan de Villanueva tərəfindən dizayn edilmiş
həmin neoklassik binada bu kolleksiya sərgilənir.
Qoya, Rembrandt,
Rubens, Rafael...
Muzeyin otaqlarını gəzməyə, eksponatlar qarşısında
ayaq saxlamağa gün boyu vaxt sərf etmək lazım gəlir. Hərçənd muzey barədə
yazılan rəylərdə 2 saat yarım vaxt lazım olduğu qeyd edilsə də, bu zaman
möhtəşəm əsərlərin seyri üçün bəs eləmir. Təbii ki, mən də daxil olmaqla,
ziyarətçilər dünya rəssamlıq inciləri ilə tanış olmaq üçün vaxt və həvəslərini
əsirgəmirlər. Muzeydə İspaniya, İtaliya, Niderland, fransız, alman və ingilis
rəssamlarının əsərləri yer alıb. Rubens, Rafael, Qoya, El Qreko, Murilyo, Bosx,
Rembrandt kimi rəssamların yaratdığı incilər muzeyin qiymətsiz sərvəti sayılır.
Muzeyin 1-ci mərtəbəsində sərgilənən əsas
eksponatlardan biri italyan rəssamı Rafael Santinin "Kardinalın portreti” (Ritratto di cardinale) hesab olunur. İntibah dövrünə aid edilən
əsər yağlı boya ilə işlənib. Rəssam əsəri1510-cu ildə çəkib.
ƏsərRafael Santinin yaradıcılığının Roma dövrünə aid edilir. Tabloda
təsvir olunan kardinalın kim olduğu bilinmir. TabloRoma papasıPapa
II Luisin sarayında çəkilib. Əsərin məşhur sahiblərindən
biriİspaniyakralıIV Karloshesab
olunur.
Venesiya rəssamlıq
məktəbinin Tisian, Tintoretto,
Bassano kimi nümayəndələrinin əsərləri muzeyin əsas ansamblını təşkil edir.
İtalyan rəssamlarının əsas əsərləri V Karl, II Filipp və xüsusən IV Filipp
tərəfindən əldə edilib. Niderland rəssamlarının əsərləri isə muzeyə təsadüfən
düşməyib. Belçika, Lüksemburq və Niderland kimi ölkələr İspaniya taxt-tacına
aid olduqlarından, onların rəssamları da yarım əsrlik bir dövrdə İspaniyada çalışıblar.
Təbii ki, ispan rəssamlığı muzeydə daha geniş
təmsil olunur. Elə muzeyin girişində qoyulan Fransisko Qoyanın heykəli də buna
işarədir. Muzeyin otaqlarında görkəmli rəssamın yaradıcılığının əsasını təşkil edən
çarmıxa çəkilən insan portretləri yer alıb. Rəssamın kral ailələrinə həsr
edilən silsilə əsərləri də ekspozisiyada üstünlük təşkil edir. Qoyanın
əsərlərinə muzeyin bütün mərtəbələrində rast gəlmək mümkündür. Muzeydə rəssamın
ümumilikdə 500 əsəri sərgilənir.
Orta əsrlərin freska, qotik, Renessans və 19-cu
əsrin realist əsərləri böyük maraqla seyr edilir. Qızıl dövrün El Qreko, Dieqo Velaskes, X.Ribyera, Surbaran, Murilyo
və b. rəssamlarının əsərləri ziyarətçiləri, sözün həqiqi mənasında heyrətə
salır. Rembrandtın "Atremisia” əsərinin qarşısında isə insanların sırası seyrəlmir.
Məşhur holland rəssamın muzeydə cəmi bir əsəri yer alıb.
Muzeyin fondunda saxlanan şəkil və qravüralar
müntəzəm olaraq dünya muzeylərinin sərgilərində nümayiş olunur. Muzeyin
zirzəmisində klassik heykəltəraşlıq nümunələri, qızıl və gümüş sikkələr, 14-15
əsrə məxsus yazı stolları, keramika nümunələrinin qarşısında da insanlar
sıx-sıx gözə dəyir. Həmçinin muzeydə tematik sərgilər keçirilir.
Prado muzeyini hər il 3 milyondan çox insan ziyarət
edir. Muzey əməkdaşları təkcə kolleksiyalarını bəzəyən nadir incilərə görə
deyil, həmçinin ziyarətçilərə yaşatdığı yüksək zövqə və böyük sənətə verilən
dəyərə görə qürur hissi keçirdiklərini deyirlər. Muzey gündəlik qazancı ilə
bərabər, xeyriyyəçilik aksiyalarına da qatılır. Əlillər, kimsəsiz uşaqlar və
tənha insanlar üçün muzeyə giriş azaddır. Həmçinin təqaüdçülər, müəllimlər,
ispandilli ölkələrin vətəndaşları və azyaşlı uşaqlar da bu sırada yer alıblar.
Tələbələr üçün 7 avroya endirimli biletlər satılır.
Prado muzeyi hər gün saat 10.00-dan 20.00-dək
işləyir. Muzeyə 10, 14, 19, 27, 34, 37, 45 saylı avtobuslarla və Atocha və ya
Banco de Espana metrostansiyalarından getmək mümkündür.
Təranə Məhərrəmova
Bakı-Madrid