Dini liderlərin görüşünün məntiqi nəticəsi olacaqmı?
Ötən həftə Moskvada Azərbaycan, Rusiya və
Ermənistan dini liderlərinin üçtərəfli görüşü keçirildi. Bu görüşdə Dağlıq
Qarabağ məsələsinin sülh yolu ilə həlli məsələsi geniş müzakirə edilib.
Həmçinin görüşdə Dağlıq Qarabağ və ətraf rayonlardakı dini abidələrin və
məscidlərin dağıdılması diqqətə çatdırılıb. Görüşdə Azərbaycan-Ermənistan
sərhədində dini liderlərin görüşlərinin keçirilməsi təklifi də yer alıb.
Dini liderlərin görüşünün yekununda imzalanan
bəyanatda bir çox məsələlərlə yanaşı, azərbaycanlı girovlar Dilqəm Əsgərov və
Şahbaz Quliyevin azad olunması xüsusi olaraq qeyd edilib. Bütövlükdə dini
liderlərin görüşündə səsləndirilən çağırışların məntiqi nəticəsi olacaqmı?
Mövzu ilə bağlı "Kaspi” qəzetinə açıqlamasında Milli Məclisin deputatı, politoloq Aydın
Mirzəzadə bildirdi ki, dini liderlərin görüşü Rusiya tərəfinin təşəbbüsü
ilə keçirilib: "Hesab edirəm ki, Rusiyanın bu işdə təşəbbüskarlığı
təqdirəlayiqdir. Dini liderlərin görüşü ilk növbədə cəmiyyətlərin bu ağrılı
problemin həllinə hazırlanması və münaqişənin beynəlxalq hüquq normaları
çərçivəsində həll edilməsinin vacibliyinin vurğulanmasıdır. Ortada Azərbaycan
torpaqlarının Ermənistan tərəfindən işğalı, o cümlədən iki vətəndaşımızın
qeyri-qanuni olaraq girov götürülməsi məsələsi var. Azərbaycanın dini lideri
işğal faktoru, bir milyondan çox insanın öz yurdlarına qayıda bilməməsi,
girovluqda olan azərbaycanlıların məsələsini qaldırdı. Çox təəssüflər olsun ki,
Ermənistanın rəsmi hakimiyyəti etdiyi kimi, dini rəhbərliyi də çox aqressiv
mövqe tutdu. Din xadiminin əsas vəzifəsi mənəviyyat, sülh, humanizmi təbliğ
etməkdir. Erməni dini lideri II Qaregin isə aprel hadisələrindən, guya
Azərbaycanın aqressivliyindən və digər məsələlərdən danışdı. Sanki qarşımızda
din xadimi deyil, Ermənistan ordusunun generalı və yaxud da ki, aqressiv siyasi
xadimi dururdu. Əlbəttə, bunun özü Azərbaycan və Ermənistan cəmiyyətlərinin
məsələyə bütün tərəflərdən yanaşması deməkdir. Ermənistan tərəfinin bütün
cəhdlərinə baxmayaraq, görüşün sonundakı yekun bəyanatda torpaqların işğaldan
azad olunması və girovların buraxılması məsələsi qoyuldu. Belə görüşlərin
vaxtaşırı keçirilməsi məqsədəuyğundur. Bu bir tərəfdən Azərbaycanın ağrılı
problemini, digər tərəfdən isə Ermənistan tərəfinin qeyri-konstruktiv mövqeyini
göstərir”.
A.Mirzəzadə bu görüşdən sonra kəlbəcərli girovlar
Dilqəm Əsgərov və Şahbaz Quliyevin geri qaytarılması məsələsinə toxunaraq dedi
ki, bu barədə birmənalı danışmaq çətindir: "Nəinki II Qaregin, hətta Ermənistan
prezidenti sənədə imza atsa belə, sabahı günü çox asanlıqla o imzadan imtina
faktı ortada ola bilər. Ermənistan tərəfi hər zaman özünü qeyri-ciddi tərəf
kimi göstərib. Buna görə də dini liderlərin bəyanatında II Qareginin imzasının
olmasına baxmayaraq, yenə də kəlbəcərli girovların azad edilməsi uğrunda
fəaliyyəti davam etdirməliyik”.
Politoloq Fikrət
Sadıxov bildirdi ki, Azərbaycan və Ermənistan dini
liderləri arasında bir neçə dəfə belə görüşlər keçirilib: "Əlbəttə, dini
liderlər digər ictimai xadimlər kimi görüşüb, müzakirə apara bilərlər. Təbii
ki, bu görüşlərdən erməni tərəfi hansısa nəticələr çıxarmalıdır. Onu qeyd edim
ki, erməni kilsəsinin öz xalqına və diasporuna təsiri çox böyükdür. Ona görə də
bu məsələdə erməni din xadimlərinin real, obyektiv yanaşmasından çox şey
asılıdır. Dini liderlərin görüşündə girovların azad olunması ilə bağlı bəyanat
səsləndi. Bu, əslində reallığa uyğun çağırışdır. Çünki Dilqəm Əsgərovla Şahbaz
Quliyev işğal edilmiş Azərbaycan torpaqlarında girov götürülüblər.Burada digər məqam isə ondan ibarətdir ki,
gələcəkdə Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirlərinin görüşü ərəfəsində
dini liderlərin görüşü müsbət bir fon yarada bilərdi. Amma təəssüflər olsun ki,
dini liderlərin görüşlərinin bir nəticəsi olmayıb. Çünki ermənilərin istər
rəsmiləri, istər ictimai xadimləri, istərsə də dini liderləri çox
qeyri-konstruktiv mövqe nümayiş etdirir. Rusiya patriarxı vasitəsilə keçirilən
belə görüşlərdə Azərbaycan öz mövqeyini bildirir və Rusiya ilə Ermənistan hər
halda bunu eşidirlər. Hesab edirəm ki, bu kontekstdə dini liderlərin görüşündə
müsbət amillər var”.
F.Sadıxov əlavə etdi ki, erməni dini liderləri heç
vaxt sülhpərvər olmayıb: "Ermənilər digər dini liderlərdən fərqli olaraq, hər
zaman sərt mövqedə olublar. Onların "Böyük Ermənistan” xülyası ilə Dağlıq
Qarabağ məsələsini qabartması və azərbaycanlılara düşmən münasibəti hər zaman
eyni olub. Biz sadəcə onları fakt qarşısında qoyaraq, Azərbaycanın haqlı
mövqeyini qabartmalıyıq. Bu dəfəki görüşdə Azərbaycanın dini lideri Allahşükür
Paşazadə Qarabağ məsələsini kifayət qədər qabarıq şəkildə ermənilərin diqqətinə
çatdırdı. Ermənilərdən hansısa kompromis, sülhə çağırış addımlarını gözləmək
lazım deyil, bu heç vaxt olmayıb və indi də olmayacaq”.
Politoloq qeyd etdi ki, erməni dini lider II Qaregin
azərbaycanlı girovlar D.Əsgərov və Ş.Quliyevin azad olunmasına nail ola bilər:
"Əgər imza atdığı bəyanatda bu məsələ öz əksini tapıbsa, gərək bununla bağlı
hansısa addımlar atsın. Bunun üçün də erməni dini lider Ermənistandakı və separatçı
rejimdəki hərbi-siyasi dairələrə təzyiqlər göstərməlidir. Amma burada
ermənilərin dini liderinin səmimiliyinə bir o qədər inanmıram. Bütövlükdə bu
məsələ ilə bağlı nə isə demək çətindir, gələcək göstərəcək”.
Bəxtiyar MƏMMƏDLİ