Buz adam
Mən
buz adama ərə getmişəm. Onun kimi birisiylə tanışlıq üçün ən uyğun yer xizəkçilik
kurortu ola bilərdi və odur ki, ilk dəfə elə orada da biz tanış olduq. Otelin
foyesi hay-küy qoparan gənclərlə dolu idi, Buz adam isə hamıdan uzaqda,
buxarının yanında təkbaşına oturub kitab oxuyurdu. Günorta yaxınlassa da, onun
həndəvərində mən qış səhərinin ayazlı işığını sezməkdəydim.
- Siz xizək sürmürsünüz?
O, ağır-ağır başını qaldırıb, başqa səmtə baxdı, üzündə elə ifadə vardı sanki uzaqlardan qulağına bir külək vıyıltısı dəyib. Sonra həmin baxışlarını mənə dikib, sakitcə başını yellədi:
- Yox, sürmürəm. Beləcə qarı süzüb, kitab oxumam da məndən ötrü yetərlidir, - dedi. Onun bu sözləri, eynilə manqa rəsmlərindəki mətn yeri üçün saxlanan bəmbəyaz bulud kimi havadan asılı qaldı. Mən bu sözləri də öz gözlərimlə görən kimi oldum və bu, barmaqlarımdakı qırovu çırpana qədər beləcə davam elədi.
- Əgər istəyirsinizsə, oturun, söhbət eləyək. Gördüyüm qədəriylə mənimlə maraqlanırsınız, yəni Buz adam necə olurmuş, öyrənmək istəyirsiniz, eləmi?
Azca ara verib, əlavə elədi: "Ürkməyin, mənimlə söhbətdən sonra sətəlcəmə tutulmazsınız!”
Beləcə, Buz adamla danışmağa başladım. Keçib foyenin küncündəki divanda yanaşı əyləşdik, pəncərənin o biri üzündə uçuşaraq yerə enən qar dənəciklərindən gözlərimizi çəkmədən söhbət elədik. Mən isti kakao sifariş elədim, o isə heç nə içmək istəmədi. Elə o da mənim kimi söhbətcil biri deyilmiş. Bir də ki söhbət üçün ortaq mövzumuz da yox idi: əvvəlcə bir az havadan söz etdik, sonra isə oteldə yaradılmış şəraitdən. Soruşdum:
- Buraya tək gəlmisiniz?
- Hə, - dedi. - Xizək sürməyi sevirsiniz?
- Elə də yox. Buraya da sırf rəfiqələrimin təkidiylə gəlmişəm. Düzünə qalsa, ara-sıra xizək sürənəm.
Çaşqın halda:
- Heç nə anlamadım! - dedim. Sanki mən hamının gözü qabağında soyundurulmuşdum. - Barəmdə bütün bunları necə və haradan öyrənmisiniz? Yoxsa siz başqalarının fikirlərini oxuyursunuz?
- Yox, başqalarının fikrindən keçənləri oxumasam da, hər şey mənə bəllidir. Sadəcə bəllidir, - dedi. - Sadəcə bilirəm. Belədə mən sanki buz təbəqəsinin dərinliklərinə nüfuz edirəm. Sizə də zənlə baxanda haqqınızdakı bilgiləri tam dəqiqliyi ilə oxuya bildim.
Soruşdum:
- Hətta gələcəyimi də görürsünüz?
Yenə soyuqqanlı tərzdə:
- Gələcəyi görə bilmərəm, - deyib, başını yırğaladı. - Əslində, gələcəyi öyrənməyə heç həvəsim də yoxdur. Daha dəqiq desəm, mənim aləmimdə "gələcək” adlı anlayış yerli-dibli yoxdur, çünki buzun da gələcəyi ola bilməz. Onun sahib olduğu tək şey - içində həbs etdiyi keçmişdir. Həm də buz sahib olduğu ən müxtəlif şeyləri içində elə qüsursuz şəkildə hifz edir ki, sanki onlar hələ də canlıdırlar, sadəcə şəffaflığa gömülüblər. O, hər şeyin ilkinliyini qoruyur. Buzun bütün mahiyyəti, məğzi də elə bundadır.
Bir dəfə ondan soruşdum:
- Bunun səbəbi nədir, axı? Niyə özün, öz keçmişin barədə danışmaqdan həmişə qaçırsan? Axı, mən də bilmək istəyirəm, görüm, sən harada doğulmusan, valideynlərin kimdir, necə donub, belə Buz adama çevrilmisən?
Bir ara üzümə baxan Buz adam ağır-ağır başını yelləyib:
- Bilmirəm, - dedi. Sonra havaya öz bəyaz və kəskin nəfəsini püskürdü. - Mənim keçmişim yoxdur. Özümdən başqa hər bir şeyin keçmişindən agaham. Mənim öz keçmişim isə yoxdur. Nə harada doğulduğumu bilirəm, nə də ata-anamın üzünü görmüşəm. Heç ailəmin olub-olmadığını da bilmirəm. Neçə yaşım var, xəbərsizəm. Ümumiyyətlə, yaşımı da xatırlamıram.
Buz adam, eynilə zülmətdəki aysberq qədər yalnız imiş.
- Məsələ təkcə bunda deyil. Mən xoşbəxtəm, aramızda hər hansı anlaşmazlıq da yoxdur. Ancaq hərdən darıxıram. İndiyədək olmadığım uzaq yerlərə getmək, təzə şeylər görmək, fərqli havalarla nəfəs almaq istərdim. Anlayırsan? Həm də axı, biz heç bal ayına da yollanmadıq. Bir az pulumuz var, sən isə illik məzuniyyətini götürməmisən. Səncə, səyahətə gedib, bir az dincəlsək, yaxşı olmaz ki?
- Cənub qütbünə səyahətə razı olarsan? - deyə soruşdum. Oranı seçərkən ümidvar idim ki, soyuq yerlər onun da könlüncə olar. Əslində, çoxdan bəri, həm də heç olmazsa, bir kərəliyinə oraya getməyi arzulayıram. Qütb şəfəqlərini, pinqvin sürülərini seyr etmək, əynimə başlıqlı xəz kürk geymək köhnə arzum idi.
Başımı tərpətdim.
- Məncə, iki həftədən sonra məzuniyyət götürə biləcəyəm. O vaxta qədər sən də hazırlaşarsan. Danışdıq?
Bu suala həmin an cavab verə bilmədim. Buz adamın dəlici baxışlarının təsirindən beynim sanki donur və keyləşirdi.
- Gəl, Cənub qütbünə yollanmayaq! Yəqin oralar çox soyuqdur, bu isə sağlamlığa zərərlidir. Məncə, başqa bir yer seçməmiz məsləhətdir. Bəlkə Avropaya gedək? İspaniyada bir yerdə dincəlib, yerli şərablardan dadaq, paella (düyü və zəfərandan bişirilən Valensiya təamı - A.Y.) yeyib, korridaya (öküz döyüşlərinə - A.Y.) tamaşa eləyək?
- Yuxu - sadəcə yuxudur, - deyə mənə təskinlik verir. - Adətən yuxular gələcəkdən yox, keçmişdən gəlirlər. Odur ki, onlar səni deyil, sən yuxuları rahatsız edirsən. Anlayırsanmı?
- Hə, - desəm də, əslində, bununla təsəlli tapmıram.
- Hə, arzuladığın yer, bax, buradır.
- Elədir, - dedim. - Buradır.
Rəfiqəm
mənə pıçıldadı: "Bir bax, oradakı Buz adamdır!”. Həmin ana qədər mən Buz adamın
necəliyindən tamamilə xəbərsizdim. Heç rəfiqəm də bu sözlərin nələr ifadə elədiyini
dəqiq bilmirdi. Rəfiqəm tam ciddiyyətlə: "Hər halda buzdan yaradıldığına görə
o, belə adlanır” dedi, sanki söhbət bir kabusdan və ya infeksiyalı xəstədən
gedirdi.
Buz
adam hündürboylu idi, dimdik duran saçlarını sanki don vurmuşdu. Üz cizgiləri
cavan birisinə xas olsa da, gur saçlarındakı dənlər hələlik əriməyən qar dənəciklərini
xatırladırdı. Diqqəti cəlb edən almacıqları ayaz vurmuş qayalara bənzəyirdi,
barmaqlarını isə sanki heç vaxt əriməyəcək qırov tutmuşdu. Başqa cəhətlərinə
görə o, adi adamlardan əsla seçilmirdi. Yaraşıqlı birisi sayılmazdı əlbəttə,
amma diqqətlə baxanda, onun cazibədarlığını inkar eləmək çətin idi. Ondakı
anlaşılmaz bir şey ürəyimi yerindən oynatmağa qadir idi. Ən çox da gözləriydi məni
çəkən, lal və nüfuzedici baxışları qış səhəri sırsıraların arasından süzülən
işıq qədər sərinlik aşılayırdı mənə. Sanki süni bədənində həyat işartısına
sahib tək şey - bu baxışlar idi.
Aralıda
dayanıb, bir müddət ona göz qoydum. O isə başını qaldırıb, ətrafına da baxmadı.
Elə səssiz-səmirsiz oturub, kitab oxuyurdu ki, sanki çevrəsində bir kimsənin
olmadığına özünü qəti inandırmışdı.
Səhəri
gün günorta yeməyindən sonra o, yenə də elə həmin yerdəcə oturub, kitab
oxuyurdu. Mən nahar yeməyi üçün yeməkxanaya gələndə və daha sonra - hamı ilə
birgə xizək sürməkdən dönəndə də o, üzündə eyni ifadə ilə, dünənki stulda
oturub, bütün diqqətini həmin kitaba cəmləmişdi. Sabahı gün də eyni mənzərə birə-bir
təkrarlandı. Gün keçsə də, gecə düşsə də, o, yalqızbaşına, eynilə bayırdakı quş
kimi, səssizcə stulunda oturub, qiraətlə məşğul idi.
Dördüncü
gün günortadan sonra mən bir bəhanə uydurub, xizək sürməyə getmədim. Oteldə təkbaşına
qaldım. Atılmış şəhəri xatırladan foyedə bir müddət gəzdim, dolaşdım. Ora isti
və rütubətli idi. Havadakı cansıxıcı qoxu müştərilərin ayaqqabılarıyla gətirdikləri
qarın buxarının istisində əriməsindən yaranmışdı yəqin. Pəncərədən küçəni seyr
eləyəndən sonra bir az qəzetləri vərəqlədim, ardından isə Buz adama yanaşıb,
onunla danışmağa başladım.
Yad
birisiylə danışmaq üçün böyük bir məcburiyyətim yoxdursa, mən adətən susmağa
üstünlük verə-lərdənəm. Ancaq həmin anlarda mən Buz adamla, həm də nəyin
bahasına olursa olsun, danışmaq istəyirdim. Bu, oteldəki son gecəm idi. Əgər bu
şansı da qaçırtsaydım, onunla bir daha danışa bilməyəcəkdim.
Üzümə
laqeyd bir ifadə verərək soruşdum:- Siz xizək sürmürsünüz?
O, ağır-ağır başını qaldırıb, başqa səmtə baxdı, üzündə elə ifadə vardı sanki uzaqlardan qulağına bir külək vıyıltısı dəyib. Sonra həmin baxışlarını mənə dikib, sakitcə başını yellədi:
- Yox, sürmürəm. Beləcə qarı süzüb, kitab oxumam da məndən ötrü yetərlidir, - dedi. Onun bu sözləri, eynilə manqa rəsmlərindəki mətn yeri üçün saxlanan bəmbəyaz bulud kimi havadan asılı qaldı. Mən bu sözləri də öz gözlərimlə görən kimi oldum və bu, barmaqlarımdakı qırovu çırpana qədər beləcə davam elədi.
Daha
nə deyəcəyimi bilmədiyimdən pörtdüm və elə durduğum yerdəc quruyub qaldım. Buz
adam gözlərimin düz içinə baxıb, xəfif gülümsədi. Ancaq orası dəqiq deyildi ki,
o, həqiqətən gülümsədi, yoxsa bu, mənə elə göründü.
Buz
adam dilləndi:- Əgər istəyirsinizsə, oturun, söhbət eləyək. Gördüyüm qədəriylə mənimlə maraqlanırsınız, yəni Buz adam necə olurmuş, öyrənmək istəyirsiniz, eləmi?
Azca ara verib, əlavə elədi: "Ürkməyin, mənimlə söhbətdən sonra sətəlcəmə tutulmazsınız!”
Beləcə, Buz adamla danışmağa başladım. Keçib foyenin küncündəki divanda yanaşı əyləşdik, pəncərənin o biri üzündə uçuşaraq yerə enən qar dənəciklərindən gözlərimizi çəkmədən söhbət elədik. Mən isti kakao sifariş elədim, o isə heç nə içmək istəmədi. Elə o da mənim kimi söhbətcil biri deyilmiş. Bir də ki söhbət üçün ortaq mövzumuz da yox idi: əvvəlcə bir az havadan söz etdik, sonra isə oteldə yaradılmış şəraitdən. Soruşdum:
- Buraya tək gəlmisiniz?
- Hə, - dedi. - Xizək sürməyi sevirsiniz?
- Elə də yox. Buraya da sırf rəfiqələrimin təkidiylə gəlmişəm. Düzünə qalsa, ara-sıra xizək sürənəm.
Onun
barəsində çox şey öyrənməyə can atırdım: doğrudanmı bədəni buzdandır? Nə yeyir?
Yayı harada keçirir? Ailəsi vardırmı? Buna bənzər məqamlar. Ancaq Buz adam özü
barədə danışmağa çox da həvəs göstərmirdi. Əgər o, özündən söz etməyi
xoşlamırsa, onda şəxsi məsələlərlə bağlı sualları ona necə verə bilərdim ki?!
Bunun
əvəzinə o, mənə özümlə bağlı xeyli məqamı anlatdı. İnanmaq xeyli çətin olsa da,
o, barəmdə çox şeydən agah imiş: ailəm və ya yaşım, sevimli məşğuliyyətlərim və
ya səhhətim, məktəbim və rəfiqələrim haqda bütün təfərrüatları sadaladı.
Bunların çoxunu heç mənim özüm də xatirimdə belə dəqiq tutmuram, vallah.Çaşqın halda:
- Heç nə anlamadım! - dedim. Sanki mən hamının gözü qabağında soyundurulmuşdum. - Barəmdə bütün bunları necə və haradan öyrənmisiniz? Yoxsa siz başqalarının fikirlərini oxuyursunuz?
- Yox, başqalarının fikrindən keçənləri oxumasam da, hər şey mənə bəllidir. Sadəcə bəllidir, - dedi. - Sadəcə bilirəm. Belədə mən sanki buz təbəqəsinin dərinliklərinə nüfuz edirəm. Sizə də zənlə baxanda haqqınızdakı bilgiləri tam dəqiqliyi ilə oxuya bildim.
Soruşdum:
- Hətta gələcəyimi də görürsünüz?
Yenə soyuqqanlı tərzdə:
- Gələcəyi görə bilmərəm, - deyib, başını yırğaladı. - Əslində, gələcəyi öyrənməyə heç həvəsim də yoxdur. Daha dəqiq desəm, mənim aləmimdə "gələcək” adlı anlayış yerli-dibli yoxdur, çünki buzun da gələcəyi ola bilməz. Onun sahib olduğu tək şey - içində həbs etdiyi keçmişdir. Həm də buz sahib olduğu ən müxtəlif şeyləri içində elə qüsursuz şəkildə hifz edir ki, sanki onlar hələ də canlıdırlar, sadəcə şəffaflığa gömülüblər. O, hər şeyin ilkinliyini qoruyur. Buzun bütün mahiyyəti, məğzi də elə bundadır.
Gülümsəyərək:
"Nə yaxşı! - dedim. - Bunu eşitcək içim rahatladı, çünki gələcəyim haqda nə isə
öyrənməyi heç özüm də istəmirdim”.
Tokioya
döndükdən sonra da onunla bir neçə kərə rastlaşdıq və az sonra həftəsonları
görüşməyə başladıq. Hərçənd onunla nə kinoya gedirdik, nə də kafeyə. Birlikdə
heç yemək süfrəsinə də oturmurduq, çünki Buz adam, demək olar ki, heç nə
yemirdi. Bunun əvəzinə parkdakı skamyalarda əyləşib, müxtəlif mövzularda söhbətləşirdik.
Onunla, həqiqətən də, ən fərqli mövzularda fikirlərimizi paylaşırdıq. Bircə Buz
adamın özündən başqa, çünki o, özündən söz açılmasını əsla istəmirdi.Bir dəfə ondan soruşdum:
- Bunun səbəbi nədir, axı? Niyə özün, öz keçmişin barədə danışmaqdan həmişə qaçırsan? Axı, mən də bilmək istəyirəm, görüm, sən harada doğulmusan, valideynlərin kimdir, necə donub, belə Buz adama çevrilmisən?
Bir ara üzümə baxan Buz adam ağır-ağır başını yelləyib:
- Bilmirəm, - dedi. Sonra havaya öz bəyaz və kəskin nəfəsini püskürdü. - Mənim keçmişim yoxdur. Özümdən başqa hər bir şeyin keçmişindən agaham. Mənim öz keçmişim isə yoxdur. Nə harada doğulduğumu bilirəm, nə də ata-anamın üzünü görmüşəm. Heç ailəmin olub-olmadığını da bilmirəm. Neçə yaşım var, xəbərsizəm. Ümumiyyətlə, yaşımı da xatırlamıram.
Buz adam, eynilə zülmətdəki aysberq qədər yalnız imiş.
Beləcə,
mən Buz adama dəlicəsinə aşiq oldum. O, məni heç gələcəyi olmayan birisi kimi,
sadəcə indiki zaman çərçivəsində sevirdi. Mən isə onu yerli-dibli keçmiş zamanı
olmayan birisi kimi, sadəcə indiki zaman içində sevirdim. Yavaş-yavaş söhbət
evliliyimizin üzərinə gəlib çıxdı.
O
vaxt mən iyirmi yaşıma dolmuşdum və Buz adam həyatımda bir könüldən min könülə
sevdiyim ilk kişi idi. Onda mən Buz adamı sevməyin nə demək olduğunu da sözün
tam mənasında anlamırdım. Əgər o, Buz adam yox, tamamilə başqa birisi olsa belə,
mən yenə də heç nə öyrənə bilməyəcəkdim.Anam
və böyük bacım Buz adamla nikahımızın qəti əleyhinə idilər. Mənə belə deyirdilər:
"Sən hələ cavansan, üstəlik, onun iç üzünə də bələd deyilsən. Hətta onun harada
və nə vaxt doğulduğundan da bixəbərsən. İndi biz durub, qohum-əqrəbaya necə deyək
ki, sən belə birisinə, yəni Buz adama ərə getməyə hazırlaşırsan?! Günlərin bir
günü əriyib, suya dönsə neyləyəcəyik? Deyəsən, sən hələ anlamırsan ki, evlilik ciddi
məsələdir. Bəs o Buz adam necə, bir ər kimi ailəsi üçün məsuliyyət daşıya biləcək?”
Əslində,
onların bu narahatlıqları yersiz idi. Buz adam sadəcə buz qədər soyuq idi,
ancaq bu, o demək deyildi ki, isti mühitə düşəndə əriyib, suya dönəcək. Bir də
ki... onun vücudu o dərəcədə soyuq deyildi ki, başqalarının istisini də mənimsəsin.
Ən nəhayət,
evləndik. Nə dostlar, nə ata-anam, nə də bacım bizə xeyir-dua verdi, heç kəs
sevincimizə şərik olmadı, onu paylaşmadı. Heç toy da eləmədik. Nikah idarəsində
məlum oldu ki, onun heç yerdə qeydiyyatı yox imiş. Biz də öz-özümüzü ər və
arvad elan elədik. Kiçik bir tort alıb, ikilikdə onu yedik, bu da oldu toyumuz!
Birgə yaşamaq üçün mənzil kirayələdik. Buz adam buzlu ət saxlanılan anbarda
çalışırdı. Aydın məsələdir ki, o, soyuğa-şaxtaya davamlı idi, hər nə qədər işləsə
də, əsla yorulmazdı, həm də demək olar ki, ac qalardı. İşdəkilər bu cəhətlərinə
görə onu çox dəyərləndirirdilər və heç kəsə ödəmədikləri maaşı ona verirdilər.
Bəxtəvərlik və qarşılıqlı anlaşma şəraitində yaşayırdıq, nə biz başqalarının həyatına
qarışırdıq, nə də başqaları bizim həyatımıza.
Onun
ağuşuna sığındığımda mən haradasa uzaqlarda var olan, tək-tənha və yerinin sadəcə
Buz adama bəlli olduğu bir buz parçası canlanırdı gözlərimin önündə. O buz
parçası elə sərt idi ki, ondan daha sərtini ağıla gətirmək imkansız idi. O,
dünyadakı ən nəhəng buz parçasıydı həm də. Amma əlçatmaz uzaqlardaydı o. Təkcə
Buz adam onun varlığını mənə və dünyaya xatırlatmaqda idi. O, yenə də özü barədə
mənə heç nə açıb demirdi, mən də nə isə soruşmağa gərək duymurdum.
Ortaq
yaşamımızda anlaşmazlıq sayılacaq hər hansı ciddi problemlər yox dərəcəsindəydi.
Bir-birimizə dəlicəsinə aşiq idik və aramıza heç nə girə bilməzdi. Ətrafımızdakılar
yavaş-yavaş onun varlığına alışmışdılar, hətta onunla vaxtaşırı söhbətləşənlər
belə etiraflarda bulunurdular: "Buz adam olsa da, əslində o, adi adamlardan heç
nəylə fərqlənmir”. Daxilən isə onlar, əlbəttə ki, onu özlərindən birisi
saymadıqlarından mənim onunla evliliyimi də qəbul etmirdilər. Onlarla aramızda
dərin bir uçurum açılmışdı və onu aradan qaldırmaq müşkülə dönmüşdü.
Bir
övladımızın olmasını diləyirdik, amma bu, mümkün görünmürdü. Bəlkə buna səbəb
İnsanınkı ilə Buz adamın genlərinin uyğunsuzluğuydu? Uşağımız olmadığından və
ya digər səbəblərdən get-gedə mən daha çox boş vaxtım olduğunun fərqindəydim. Səhər
obaşdan ev-eşiyi təmizləyəndən sonra mən qalan vaxtımı nəyə sərf edəcəyimi
bilmirdim. Söhbət edəcək və ya harayasa birgə gedəcək dostlarım yox idi,
qonşulardan isə heç kəsi tanımırdım. Anamla bacımın o vaxt mənə necə acıqları
tutmuşdusa, bu hələ də soyumaq bilmirdi, mənimlə isinişmək istəmirdilər. Üstəlik,
məni ailəmizin üzqarası hesab edirdilər. Zəng edəcək bir kimsəm də yox idi, ona
görə də ərim evdə olmayanda evdə oturub, kitab oxumaqla, ya da musiqi dinləməklə
vaxt öldürürdüm. Onu da etiraf edim ki, evdə qalmağı bayırda veyillənməkdən
daha yey bilirdim, xasiyyətim isə yalnızlıqdan şikayət etməmə yol vermirdi.
Bütün bunlar öz yerində, amma hələlik mən çox cavanam və bir-birinə bənzəyən, hər
hansı dəyişiklikdən məhrum günlərimin muncuq kimi ard-arda düzülməsindən ən
axırda cana yığılmağa başladım. Bunun səbəbi isə ruhumun sıxılması deyil,
sonsuz təkrarlar idi, çünki onların fonunda özümü bir kölgə kimi hiss etməyə
başlamışdım.
Bir
gün ərimə təklifdə bulundum: "Bəlkə, dəyişiklik olsun deyə, bir səyahətə-filana
çıxaq, nə deyirsən?” Buz adam gözlərini qıyaraq məni süzdü.
- Səyahətə?
Harayasa getməmizə görəsən nə gərək var? Bəyəm burada günümüz xoş keçmir ki?- Məsələ təkcə bunda deyil. Mən xoşbəxtəm, aramızda hər hansı anlaşmazlıq da yoxdur. Ancaq hərdən darıxıram. İndiyədək olmadığım uzaq yerlərə getmək, təzə şeylər görmək, fərqli havalarla nəfəs almaq istərdim. Anlayırsan? Həm də axı, biz heç bal ayına da yollanmadıq. Bir az pulumuz var, sən isə illik məzuniyyətini götürməmisən. Səncə, səyahətə gedib, bir az dincəlsək, yaxşı olmaz ki?
Buz
adam dərindən köks ötürdü və soyuq nəfəsi havada kristala dönərək cingildədi.
Qırov bağlamış barmaqlarını dizlərinin üstünə qoyub, gərdi:
-
Yaxşı, indi ki bunu çox arzulayırsan, hər hansı etirazım yoxdur. İstədiyin yerə
gedək, təki sənin könlün xoş olsun. Onsuz da məzuniyyətə istədiyim vaxt çıxa
bilərəm. Hə, yeri gəlmişkən, haraya getmək niyyətindəsən?- Cənub qütbünə səyahətə razı olarsan? - deyə soruşdum. Oranı seçərkən ümidvar idim ki, soyuq yerlər onun da könlüncə olar. Əslində, çoxdan bəri, həm də heç olmazsa, bir kərəliyinə oraya getməyi arzulayıram. Qütb şəfəqlərini, pinqvin sürülərini seyr etmək, əynimə başlıqlı xəz kürk geymək köhnə arzum idi.
Bunu
eşidən ərimin baxışları mənə dikildi. Gözlərini qırpmırdı. Soyuq baxışları,
eynilə şişuclu sırsıralar kimi, sanki gözbəbəklərimdən keçib, başımın
arxasından çıxdı. Bir ara susub, sonra nikbinlik dolu səslə dedi:
-
Olsun. İndi ki Cənub qütbünə getmək istəyirsən, niyə də olmasın? Ancaq sən bunu
gerçəkdən istədiyindən əminsən, ya yox?Başımı tərpətdim.
- Məncə, iki həftədən sonra məzuniyyət götürə biləcəyəm. O vaxta qədər sən də hazırlaşarsan. Danışdıq?
Bu suala həmin an cavab verə bilmədim. Buz adamın dəlici baxışlarının təsirindən beynim sanki donur və keyləşirdi.
Günlər
ötdükcə, mən Cənub qütbünü seçdiyimə yavaş-yavaş peşman olmağa başlamışdım. Niyə?
Özüm də bilmirdim. Dilimdən "Cənub qütbü” sözləri qopduğu an mənə elə gəldi ki,
ərimdə aşkar dəyişimlər baş alıb, getdi: baxışları əvvəlkinə nisbətən daha dəlici
oldu, nəfəsi tamamilə bəyazlaşdı, barmaqlarındakı qırov təbəqəsi isə qalınlaşdı.
Daha çox susmağa, çevrəsinə sərt baxmağa başladı, yemək yeməkdən tamamilə
imtina elədi. Bütün bunlar mənə vahimə hissi aşılamaqdaydı.
Səyahətə
beş gün qalmış, bütün cürətimi toplayıb, dedim:- Gəl, Cənub qütbünə yollanmayaq! Yəqin oralar çox soyuqdur, bu isə sağlamlığa zərərlidir. Məncə, başqa bir yer seçməmiz məsləhətdir. Bəlkə Avropaya gedək? İspaniyada bir yerdə dincəlib, yerli şərablardan dadaq, paella (düyü və zəfərandan bişirilən Valensiya təamı - A.Y.) yeyib, korridaya (öküz döyüşlərinə - A.Y.) tamaşa eləyək?
Ancaq
ərim məni dinləmirdi. Uzaq bir nöqtəyə dikilən baxışlarını mənə yönəltdi və
dimdik gözlərimin içinə baxaraq, qətiyyətlə dedi:
-
Yox, İspaniyaya getməyə razı deyiləm. Bəlkə də, inciyəcəksən, amma İspaniya mənə
görə çox qızmar və tozlu bir ölkədir. Bütün yeməkləri ədviyyatlıdır. Bundan əlavə,
mən artıq Cənub qütbünə bir cüt bilet, sənin üçün qalın kürk və xəz çəkmələr
almışam… Bütün bunlardan vaz keçə bilmərik, əlbəttə. Bunca hazırlıqdan sonra
oraya getməyə bilmərik.Nə
gizlədim, qorxuya qapıldım. İçimdən gələn bir səs mənə deyirdi ki, Cənub qütbünə
yollansaq, aramızda arzuolunmaz nə isə yaşanacaq. Eyni qorxulu yuxunu o günlərdə
ard-arda neçə kərə görmüşdüm: guya mən payi-piyada yolla gedərkən buz təbəqəsində
açılmış dərin bir çuxura düşürəm, bir kimsə bunun fərqinə varmadığından əl-ayağım
donmağa başlayır. Buzların məngənəsində əsir qalıb, çarəsiz halda göyləri süzürəm.
Şüurum itməyib, amma yerimdə qımıldaya, hətta barmağımı da tərpədə bilmirəm. Dəhşətli
durumdaydım! Özümün anbaan keçmişə gömüldüyümün fərqindəydim. Artıq mən gələcəkdən
məhrum, sadəcə və sadəcə keçmişə malik biri idim. Mənə baxan insanlar da bu
keçmişdən başqa bir şey görmürdülər. Onların nəzərində mən indidən keçmişə
doğru geri-geri gedən bir qaraltı idim sadəcə.
Gözlərimi
açanda Buz adamın böyrümdə yatdığını sezirəm. O, həmişə səssiz-səmirsiz
yatırdı, eynilə cansız birisi kimi. Buna rəğmən, mən onu sevirəm. Ağlamağa
başladığımda yanaqlarına süzülən göz yaşlarım onu oyadır. Məni ağuşuna
basdığında ona: "Yuxumu qarışdırdım” - deyirəm.
O,
qaranlıqda başını ağır-ağır yelləyərək:- Yuxu - sadəcə yuxudur, - deyə mənə təskinlik verir. - Adətən yuxular gələcəkdən yox, keçmişdən gəlirlər. Odur ki, onlar səni deyil, sən yuxuları rahatsız edirsən. Anlayırsanmı?
- Hə, - desəm də, əslində, bununla təsəlli tapmıram.
Bu səyahətin
ləğvi üçün əsaslı bir səbəb tapmadığımdan ərimlə Cənub qütbünə uçan təyyarəyə
mindik. Təyyarənin pilotları və stüardessaları son dərəcə susqun görünürdülər.
Pəncərədən bayıra göz qoymaq istəsəm də, qalın buludlar üzündən heç nə görə
bilmədim. Az sonra pəncərələr buz bağladı. Bütün bu müddətdə ərim oxuduğu
kitaba qapılmışdı. Səyahətə getmənin heç bir həzzini hiss etmirdim. Əlimdən gələn
tək şey - əvvəlcədən razılaşdırılmış işləri görmək idi, vəssalam.
Təyyarədən
nərdivanla enib, Cənub qütbünə ilk qədəm qoyanda mən ərimin nəzərəçarpacaq dərəcədə
səndələdiyini sezdim. Bu, yarım dəqiqə çəkdi: çevrədəki heç kəs bunun fərqinə
varmağa imkan belə tapmadı. Heç, o, özü də bunu bəlli etmədi. Ancaq mənim nəzərimdən
heç nə yayınmadı. Buz adamın içində nə isə böyük şiddətlə, amma gizlicə silkələnmişdi.
Yandan onun üzünə göz qoyurdum. Ayaq saxlayaraq, əvvəlcə o, səmaya, sonra öz əllərinə
baxaraq, sinədolusu nəfəs aldı. Bunun ardınca məni süzərək, mənalı şəkildə
gülümsündü:- Hə, arzuladığın yer, bax, buradır.
- Elədir, - dedim. - Buradır.
Cənub
qütbünü mən elə belə də təsəvvür edirdim, ancaq reallıq gözləntilərimi də vurub
keçmişdi. Buralarda, demək olar ki, heç kəs yaşamırdı. Heç nə ilə diqqəti çəkməyən
bir qəsəbəydi bura. Buradakı otel də, elə şəhərin özü kimi, heç nə ilə diqqəti
çəkmirdi. Cənub qütbü - turizm üçün uyğun bir yer deyilmiş. Orada nə pinqvin
sürüləri görmək mümkün imiş, nə də… o məşhur Qütb şəfəqlərini. Adda-budda
yoldan ötənlərdən: "Pinqvinləri harada görmək olar?” deyə soruşsam da, onlar
sualımın məğzini anlamırmış kimi başlarını yelləməklə kifayətlənirdilər. Belə
olunca, mən pinqvin şəkli çəkib, onlara göstərsəm də, bu dilbilməz adamlar
başlarını bulayaraq, yanımdan ötürdülər. Təkliyə məhkum idim burada. Qəsəbənin ətrafını
buzlaqlar əhatələmişdi. Nə bir ağac gözə dəyirdi, nə çiçək, nə çay, nə də
nohur. Heç nə. Göz baxdıqca, ucsuz-bucaqsız, bomboş buz çölü görünürdü.
Havaya
bəyaz nəfəsini püskürən, barmaqları qırovla örtülən ərim isə yorulmaq bilmədən
ora-bura vurnuxurdu. Sırsıranı xatırladan sivri baxışlarını uzaq üfüqlərə
dikirdi. Az vaxtda o, yerli dili öyrəndi və oranın camaatı ilə qar uçqununu
xatırladan bir səslə danışmağa başladı. Onların ciddiyyətlə, həm də saatlarca nədən
söz etdikləri mənə həmişə qaranlıq qalırdı. Görünür, ərim buraya qədəm basandan
lap başını itirmişdi. Burada nə isə onu özünə çəkirdi. Əvvəl-əvvəl bu durum mənə
hətta toxunurdu da, özümü əri tərəfindən atılmış, diqqətə, qayğıya möhtac bir
qadın yerində hiss edirdim. Bu qalın buz təbəqəsiylə örtülü, lal dünyada mən
yavaş-yavaş bütün gücümü itirməyə başlamışdım. Az-az, həm də hiss olunmadan
itirdim. O həddə çatdım ki, nəyə isə qəzəblənəcək gücüm də qalmadı. Sanki hisslərimin
yönünü haralardasa itirib, buralara gəlmişdim. Öz varlığımın əhəmiyyəti, zaman
və yönbilmə duyğularım harayasa buxarlanmışdı. Hətta bunun nə vaxt başlandığını
və bitəcəyini də bilmirdim. Özümə gəldiyimdə bu rəngsiz və əbədi qış dünyasının
buzlaqlarında, bütün hissiyyatı korşalmış biçimdə əsir olduğumu anlamışdım. Az
qala bütün həssasiyyətim kutləşsə də, bircə şeyi dəqiq bilirdim: "Cənub qütbünə
qədəm qoyandan bəri ərim əvvəlki adam olmağından çıxıb”. Əslində, yox, o, elə də
dəyişməmişdi. Əvvəllərdə olduğu kimi, mənə qarşı diqqətli və həssas idi. Ən
başlıcası isə, onun dilinə gətirdiyi sözlərin ürəkdən gəldiyinə mən zərrəcə
şübhə bəsləmirdim. Bütün bunlarla yanaşı, indiki Buz adamın mənim vaxtilə xizəkçilik
kurortunda rastlaşdığım adam olmadığı faktdır. Qəribə olan burasıdır ki, bu
fikri ətrafımdakı heç kəslə paylaşa bilmirəm: mənim bircə kəlməmi anlamayan Cənub
qütbü sakinləri ərimin simasında öz can-ciyərlərini tapmışdılar. Onların da nəfəsləri
adama dümağ rəngdə görünürdü, üzləri qırov təbəqəsiylə örtülüydü. Özlərinin Cənub
qütbünə xas cırıltılı dillərində ərimlə söhbətləşir, zarafatlaşır, hətta nəğmələr
də oxuyurdular. Mən isə qəfəsdəki quş misalı qaxılıb otel otağımda otururdum,
buranın aylarca açılmayan boz-bulanıq, cansıxıcı səmasını seyr etməklə, Cənub
qütbü sakinlərinin danışdığı dilin qrammatikasını əzbərləməyə məhkum idim və bu
dili nə vaxtsa öyrənəcəyimə hər hansı ümid bəsləmirdim. Bizi bura gətirən təyyarədən
isə hər hansı xəbər-ətər yox idi. Sərnişinlər yerə enən kimi o, havaya qalxmışdı.
Aerodrom o vaxtdan bəri bomboş qalmışdı?
Az
vaxtda uçuş-eniş zolağını qalın buz qatı örtdü. Lap mənim ürəyim kimi. Ərim
bunu mənə belə izah eləmişdi: "İndi qış mövsümü başlanıb və burada o, uzun
sürür. Qış çıxana qədər buralara nə bir təyyarə g-ləcək, nə də gəmi. Hər şey
donacaq. Oturub, yazı gözləməkdən başqa əlimizdən heç nə gələn deyil”.
Cənub
qütbünə gələndən üç ay sonra mən uşağa qaldığımın fərqinə vardım. Bir şeyi dəqiq
bilirdim: dünyaya gətirəcəyim körpə də Buz adam olacaq. Çünki bətnimdəki
soyumanın fərqindəydim: sanki içimdə incə buz tikələri üzürdü və mən körpəmdən
gələn soyuğu qarnımın divarlarıyla hiss edirdim. Əmin idim ki, atasınınkı kimi,
balamın da gözləri buz sırsırasını xatırladacaq, əllərinin üzəri qırov
bağlayacaq. Ona görə də artıb-böyüyən ailəmiz heç vaxt bu Cənub qütbünü tərk
etməyəcək. Əbədi keçmiş və onun anlaşılmaz ağırlığıyla əl-ayağımız bağlanacaq və
biz onun əsarətindən heç vaxt qurtula bilməyəcəyik. İndi içimdə adına "ürək”
deyiləcək şey tükənib, ondan əsər-əlamət qalmayıb. Hətta mən istəsəm belə, onun
əvvəlki hərarətini də xatırlamaqda zorluq çəkirəm. Buna rəğmən, hələlik
ağlamağa qadirəm. Dünyanın bu ən şaxtalı və məğmun guşəsində indi mən tənhalığa,
kimsəsizliyə düçaram. Ağladığım zaman Buz adam məni öpüşlərə qərq eləyir. Belədə
göz yaşlarım dığırlanan buz kürələrə çevrilir və ərim onları götürüb, dilinin
üstünə qoyaraq, eşq etirafında bulunur: "Bilirsən də, mən səni sevirəm”. Bu, əsla
yalan deyil! Bunu dəqiq bilirəm. Buz adamın məni sevdiyindən də tam əminəm. Qəfil
haradansa peyda olan dəli külək onun sözlərini gətirən dümağ nəfəsi alıb, özüylə
keçmişə… keçmişlərə aparır… Mənim
isə göz yaşlarım durmur. Süzüldükcə, onlar buz kürələrə çevrilirlər, həm də bu,
mənim uzaq və şaxtalı Cənub qütbündəki, buz kimi soyuq mənzilimdə baş verir.
Haruki Murakami
Tərcümə: Azad Yaşar