“Burda yıxılmağı da öyrədirlər” - Reportaj
"At ilə
hər zaman sakit və mülayim davranmaq”, "Atı cilovla apararkən yalnız sol tərəfində
hərəkət etmək”, "At çaparkən üzəngiyə sərbəst daxil olan ayaqqabılardan və baş
ölçüsünə uyğun dəbilqədən istifadə etmək” və s. atla davranış qaydaları ilə elə
girişdə qoyulan lövhədə tanış oluruq. Məlumat lövhəsində qadağan olunan bir neçə
nüans da qeyd olunmuşdu. Daha çox diqqət çəkəni isə bu oldu: "Atla gəzinti
zamanı yüksək səslə gülmək, danışmaq, qışqırmaq qadağandır”.
Atçılıq
bir idman növü olsa da, onunla əyləncə kimi də məşğul olanlar az deyil. Bu əyləncəyə
maraq göstərən, at çapmaq həvəsində olan, amma hələ də bu istəyini gerçəkləşdirməyənlər
də çoxdur. Kimisi atdan qorxur, kimi yıxılmaqdan. Kimi də ümumiyyətlə, bunu
bacarmayacağını düşünür.
Amma
maraqlı bir əyləncə növüdür. Hətta bir dəfə atçılığı ifadə edən belə bir cümlə
ilə qarşılamışdım: "At çapan zaman insanın dırnağından
tutmuş saçına bütün bədəni hərəkətdə olur”.
Elə biz
də suallarımıza cavab tapmaq üçün Binə Atçılıq Mərkəzində yerləşən "Elit Horse
and Polo Club”a baş çəkdik.
Burda birinci qayda atdan qorxmamaqdır
Klubun
işçiləri ilə ümumi söhbət edə-edə atlarla tanış olduq. Hazırda klubda müxtəlif
cinslərdən olan 36 baş at olduğunu bildirdilər. Klubun işçilərinə "atlarla işləyənlərin
günü necə keçir” deyə sual da verdik. Cavabları belə oldu: "Atçılıqda bütün gün
maraqlıdır, hər zaman insanın üzündə gülüşə səbəb olan məqamlar yaşanır. Çünki
çox adam ilk dəfə öyrənməyə gəlir, bu öyrənmə prosesində həddindən artıq
maraqlı məqamlar yaşana bilir. Məsələn, müştəri təcrübəsiz olur, at əlindən
çıxıb qaçır. Bəzən müştərinin bir səhvi
10 nəfərin köməyi ilə aradan qaldırılır”.
Ümumi
olaraq kluba nəzər saldıqdan sonra təlimçi
Asim Süleymanov "Qarqız” adlı atı gətirib onun üstündə bizə prosesləri izah
edəcəyini bildirdi. Birinci dəfə ata minənlərə verdiyi məsləhətləri bizim də
diqqətimizə çatdırdı: "Burda birinci qayda atdan qorxmamaqdır. Çünki bunun
prosesə psixoloji təsiri olur. Atın üstündə həyəcanlanmamaq, özünü bərk
saxlamaq lazımdır. Bunları insan özündə tənzimləməlidir, sonra artıq lazım
olanları dərs keçib öyrədirik. İlk dəfələr üçün təbii ki sakit atlar ayrılır,
çünki öyrənmə mərhələsində belə atlar daha rahatdır”.
Ata sol tərəfdən minmək, elə soldan da düşmək
lazımdır
A.Süleymanov
deyir ki, əslində at çapmaq kənardan göründüyü kimi atın belinə minib getmək
demək deyil. Burda məlumatlı olmayanda təhlükəsizliyiniz sual altında qalır:
"At ilə mülayim davranmaq önəmlidir. Atı cilovla apararkən sol tərəfi ilə hərəkət
edilməlidir. Ümumiyyətlə, ata sol tərəfdən minmək, elə soldan da düşmək
lazımdır. Atın arxa tərəfinə keçmək isə olmaz. Çox adam atdan düşəndə bu səhvə
yol verir, amma bu, düzgün deyil. Çünki at arxa ayağı ilə sizi vura bilər.
Yaxud atdan düşəndə hər iki üzəngidən ayağını çıxarıb sonra düşməlisən. Əks
halda at qaça bilər. Dəbilqəni atdan düşəndən sonra çıxarmaq lazımdır. İçkili
halda atlara yaxınlaşmaq, onlarla gəzmək olmaz. Atın yanında hərəkət edəndə
yaxınlıq məsələsini düzgün götürmək lazımdır. Əks halda, at ayağınızı tapdalaya
bilər. Bunları kor-koranə etmək olmaz”.
Burda öyrətmək asandır, öyrənmək çətin
Bu təlimatları
öyrədəndən sonra ata minməyə icazə verir, yüyəni öz əlində saxlamaq şərtilə. Elə bu zaman at
minməyi öyrənməyin çətin olub-olmadığını soruşduq. A.Süleymanov deyir ki, at
minməyi öyrətmək asandır, öyrənmək isə yox: "Öyrənməyin birinci şərti insanın
marağına bağlıdır. Çox istəyəndə alınır. Əgər öyrənmək fikrindədirsə, iki-üç dəfəyə
rahat öyrənir. Çətinin öhdəsindən də gəlmək lazımdır. 4 ildir ki, bu işlə məşğulam,
bir çox insanlarla işləmişəm. Təcrübədə elə adam olub ki, birinci dəfə burda at
minib, amma 20 dəqiqə sonra özü rahat idarə edib. Amma öyrənə bilməyənlər də az
olmayıb”.
Ata soldan mindi, sağdan yıxıldı
Ata
minirsənsə, hələ bu öyrənmə prosesidirsə, yıxılmaq halları da qaçılmaz ola
bilir. A.Süleymanov deyir ki, yıxılmaq çox zaman insanın özündən asılı olmur:
"Atdan yıxılmaq, atı yıxmaq, bunlar hamısı maraqlı məqamlardır. Atdan
yıxılanlar az olmur, bu da çox vaxt öz səhvləri ucbatından olur. Yəhərdə boş
oturmaq, at qaça-qaça dönəndə özünü atın üstündə boş saxlayanda artıq yıxılma
ehtimalı böyük olur. Hətta bir müştəri var idi, ata soldan mindi, sağdan yıxıldı (Gülür). İkinci dəfə də eyni vəziyyət
oldu. Atın üstündə dayana bilmədi. Yerdə oturub dedi ki, ay Allah, bu nə idi mənim
başıma gəldi? Həmin gün ona xeyli güldük. Özü də buna gülürdü. Biz onu yəhərə
normal oturdandan sonra yavaş-yavaş öyrəndi”.
Bəs at
sözə baxmasa? Təlimçi deyir ki, atı idarə etmək insandan asılıdır: "Məsələn,
siz təcrübəsiz olduğunuz üçün atla müəyyən bir yerə gedə bilərsiniz, amma onu
ordan qaytarmaqda çətinlik çəkəcəksiniz. At hara istəsə gedəcək. Amma yüyən təcrübəli
adamın əlindədirsə, artıq onun istədiyi yerdə gedəcək. Ona görə atın yüyəninin əldən vermək olmaz”.
Xanımların böyük hissəsi maraq üçün gəlir
Düzdür,
klubda olarkən uşaqlar görmədik, amma sosial şəbəkə səhifələrində uşaqların da
at mindikləri şəkillər yerləşdirilib. A.Süleymanov deyir ki, 6 yaşdan
başlayaraq hər kəsə at minməyi öyrədirlər: " 3-6 yaş arası uşaqları balaca
ponilərə mindiririk. Amma at çapmağı öyrətməyə 6 yaşdan başlayırıq. Həm aylıq,
həm də belə gündəlik öyrənmək üçün dərslərimiz var. Elə adamlar var ki, aylıq
ödəniş edirlər, mütəmadi olaraq gəlib öyrənirlər. Elələri də var ki, istədikləri
vaxt gəlirlər, nə qədər müddət qalsalar, onun ödənişini edirlər”.
"At minmək
üçün gələnlər arasında xanımlar da var, bəylər də” – deyən A.Süleymanov əlavə
etdi ki, cinslərə görə at minməyə maraq göstərmə səbəbləri də çox vaxt fərqli
olur: "Kişilər adətən at çapmaq, o zövqü yaşamaq üçün gəlirlər. Amma xanımların
böyük hissəsi sadəcə maraq üçün gəlir, şəkil çəkdirir və s.”
At minməklə
yanaşı, atları yemləmək də zövqlüdür. Təlimçi bildirdi ki, təcrübəsiz olduğun
halda ata nə isə verməyə icazə verilmir: "At yemləmək çox adama maraqlı gəlir.
Həqiqətən də zövqlüdür, amma bu iş mütləq təlimçinin nəzarətində olmalıdır.
Kök, alma verə bilərlər. Yem verəndə diqqətli olmasanız, əks halda əlinizi dişləyə
bilər”.
Necə yıxılmaq lazım olduğunu da bilməlisən
Bir də
öyrənənin təcrübəsini öyrənməyə cəhd göstərdik. Mərkəzə davamlı olaraq at
çapmaq üçün gələn Vüsal Əliyev deyir
ki, əvvəldən at minmək təcrübəsi
olub, lakin təlimçi ilə öyrənəndən sonra bu işin peşəkar yanaşma tələb
etdiyinin şahidi olub: "Mən rayon yerində böyümüşəm, uşaq vaxtından at minməyə
marağım olub. Rayonda olanda at çapmışam, amma orda kor-koranə at minirdik.
Bunu mərkəzə gələndən sonra bildim. Mərkəzə at minməyə gələndən, təlimçilərin
öyrətdiklərindən sonra gördüm ki at minməyin də öz qaydaları var. Əvvəl at minməyimlə
indiki müqayisə edəndə fərq çoxdur. Məsələn, at çapmaq zamanı yıxılmalar ola
bilər. Amma burda yıxılmağı da öyrədirlər. Necə yıxılmaq lazım olduğunu bilməlisən
ki, bir hadisə baş verəndə ciddi zədə almayasan”.
Onu
deyim ki, atçılıq kənardan göründüyü qədər maraqlıdır, çox zövq verir. Öyrənməyə
gəlincə isə, məşqçi dediyi kimi, insanın özündən asılıdır. İstəyən, bacarar.
Aygün
Asimqızı