Bir dərman yetər, xəstə
Xəstəliklərin və xəstələrin sayının günü-gündən
artdığı bir dövrdə bəzi insanlar müalicə üçün xarici ölkələrə üz tuturlar. Son
illər müalicə üçün Türkiyə, İran, Almaniyaya gedənlərin sayı heç də az deyil. Bir
çoxları düşünür ki, xarici həkimlər müalicə yazarkən bir, maksimum iki
dərmandan istifadə edirlər. Amma bununla yanaşı, xəstənin qəbul etdiyi müalicə
daha effektiv olur.
Bu yaxınlarda sosial şəbəkədə bir məlumata rast
gəldim. Bir xanım istifadəçi qeyd etmişdi ki, həkim xəstəyə ən mühüm hallarda beş
ədəd dərman yaza bilər, amma bunu da protokol ilə əsaslandırmaq lazımdır. O bildirir
ki, əgər diaqnoz qoyulmadan reseptdə 3-5-dən artıq dərman siyahısı yazılıbsa,
bu həm tibbi etika, həm də qanun pozuntusudur: "Belə müalicəni etməyin! Bir
mütəxəssis yalnız öz sahəsi ilə əlaqəli dərmanları yazmalıdır, o da protokola uyğun olaraq”.
Mövzu ilə bağlı həkimlərin rəyini aldıq. Həkim-terapevt Məlahət Abbasova bildirdi
ki, həkim olaraq xəstəyə həddən
artıq dərmanın yazılmasının əleyhinədir: "Təəssüflər olsun ki, həqiqətən də
bəzən həkimlərimiz öz xəstələrinə xeyli sayda dərman yazır. Bu məsələni biz
dəfələrlə həmkarlarımız arasında da müzakirə etmişik. Dünya təcrübəsində
həkimlər müalicə zamana bir, maksimum iki dərmandan istifadə edir. Əslində, çox
dərmanın xəstəyə xeyrindən çox ziyanı var. Həkimin xəstəyə təyin etdiyi
dərmanlar onun qan sisteminə keçir və qanın tərkibini dəyişir. Həkimlər dərman
yazarkən bu məsələni nəzərə almalıdır. Bu mənada hesab edirəm ki, xəstəyə sırf xəstəliyin
özünə aid olan dərmanlar təyin edilsin. Məsələn, əgər xəstənin mədəaltı vəzində
problem varsa, bu problemin aradan qaldırılması üçün müvafiq dərman təyin
edilməlidir. Amma bizim həkimlərin əksəriyyəti sovet psixologiyasını əsas
götürür. Bəzi həkimlər xəstənin immun sisteminə, öd kisəsinə, həzmin
yaxşılaşdırılmasına görə də dərman yazırlar. Beləcə, bir müalicədə dərmanın
sayı 5-dən az olmur. Bu, bizə sovet dövründən miras qalan bir şeydir. Amma
xarici ölkələrdə məsələ bir qədər fərqlidir. Əgər xəstənin mədəaltı vəzində
problem varsa, həkim sırf ona uyğun dərman yazır. Əgər xəstə qaraciyərindən
şikayət edirsə, onu hepotoloqa istiqamətləndirir. Yəni, bizim həkimlərin
xəstəyə münasibəti daha ətraflıdır. Biz çalışırıq ki, xəstənin bütün
problemlərini aradan qaldıraq. Amma yaxşı olardı ki, maksimum şəkildə daha az
dərman təyin edilsin. Çünki xəstənin qəbul etdiyi bütün sistem və dərmanlar
onun qan tərkibini dəyişir. Mən özüm də çalışıram ki, dərmanların sayını
minimuma endirim. Çünki elə dərmanlar var ki, onun tərkibini təbii vasitələrdən
əldə etmək olur. Çalışıram ki, belə olduqda təbii üsullara üstünlük verim”.
Həkim Terapevt
Elnur Rəhimov bildirir ki, qoyulan diaqnozdan asılı olaraq,
müalicə sistemi dəyişə bilir: "Müasir dövrdə tibb sahəsində həkimlər daha az
dərmana üstünlük verir. İndi diaqnostik və laborator vasitələrin köməyi ilə xəstədən
analiz toplanır və ona uyğun dəqiq diaqnoz qoyulur. Çünki elə xəstəliklər var
ki, onun müalicəsində yalnız bir dərmandan istifadə edilir. Yəni bu, dünyada
belədir. Amma sovet dövründə istehsal edilən elə dərmanlar var idi ki, həmin
dərmanlar müəyyən xəstəliklərin protokoluna daxil deyildi. Ancaq həkimlər öz
xəstələrinə bu dərmanları yazırdı. Məsələn, adicə pnevmoniya xəstəliyinin
müalicəsində üç dərmandan istifadə olunur. Əvvəlki dövrlərdə bu xəstəlikdən
əziyyət çəkən xəstələrə yazılan dərmanların sayı isə altıdan çox olurdu. Çox
hallarda həkimlər xəstələrə lazım olmasa belə, sistem yazır. Bu bizim
psixologiyamıza artıq təsir edib. Bəzi xəstələr var ki, onlara az dərman
yazanda narazılıq edir, yaxud şübhələnməyə başlayır. Xəstələrin çoxu fikirləşir
ki, bir dənə dərmanla sağalmaq olmaz. Çoxları deyir ki, "bir dənə dərman mənim
haramı sağaldacaq. Ay həkim, mənə bir sistem yazsanız, daha yaxşı olar”. Amma
əslində sistem hər xəstəyə yazıla bilməz. Yəni sistem adətən yataq xəstələri
üçün nəzərdə tutulur. Əvvəllər bu təcrübədən çox istifadə olunub deyə indi də
insanlar fikirləşir ki, həkim müalicə zamanı daha çox dərman yazmalıdır. Amma
bu hal artıq yavaş-yavaş dəyişir. İndi bizdə də bu məsələyə yanaşma tərzi xeyli
dəyişib. Dünyanın əksər ölkəsində xəstəyə təyin edilən diaqnozun özünə məxsus
protokolu var. Bu protokolda neçə dərman və hansı müalicə üsulu yazılıbsa, hər
şey bu nizamnaməyə uyğun şəkildə aparılır. Yəni müvafiq protokoldan kənara
çıxılmır”.
Şəbnəm