“Bir çoxları fikirləşir ki, burada ağacların üstündə pul asılıb” – Peşəkar
Leyla
Bağırzadə:"Nə olacağını düşünmədən Kanadaya gəlmək olmaz”
"Adətən
həkimlər həkim ailəsində yetişirlər. Əslində, bu, çox gözəl ənənədir.
Valideynlər həkim kimi öz təcrübələrini övladları ilə də bölüşürlər. Yəni,
professional olaraq valideyn övladına yol göstərir. Bizim ailəmizdə isə həkim
olmayıb. Anam bir valideyn olaraq mənə yol göstərə bilməyəcək deyə, çox narahat
idi. Amma o, özü də ailəmizdə tibb işçisinin olmasını istəyirdi. Çünki hər bir
ailənin sağlamlıq suallarını cavablandıran bir "ailə həkimi” olmalıdır”.
Bu sözləri
bizimlə söhbətində Kanadada
həkim-anestezoloq işləyən yeganə azərbaycanlı xanım Leyla Bağırzadəsöylədi. Müsahibim eyni zamanda Amerikada
azərbaycanlı həkimləri bir araya gətirən Azərbaycan Amerikan Tibb
Assosiasiyasının üzvüdür.
- Ağ xalat geyinmək bir çoxlarımızın uşaqlıq arzusu
olub. Amma əksərimiz bunu reallaşdıra bilmirik. Bəs siz həkim olmaq fikrinə nə
vaxt gəlmisiniz?
-
Uşaqlıqdan həkim olmağı arzu etdiyimi deyə bilmərəm. Bir çox həkimlər uşaq
vaxtından bilir ki, böyüyəndə bu sahəyə yönələcək. Mənim isə əvvəldən belə
arzum və hədəfim yox idi. Ümumiyyətlə, gələcəkdə hansı sahəyə yönələcəyimlə
bağlı fikirləşməmişdim. Məktəbdə oxuyarkən bütün qiymətlərim 5 idi. Bütün fənləri
oxuyurdum. Orta məktəbdə isə riyaziyyatçı və ya mühəndis olmaq istəyirdim. Amma
elə o vaxtlardan insanlara kömək etməyi çox sevirdim. Xəstə və imkansız
insanlara yazığım gəlirdi. Bəlkə də bu xüsusiyyətlərim həkimlik peşəsini
seçməyə kömək etdi.
- Həkim olmaq istəməsəniz də, özünüzü bu sahədə
tapmısınız. Maraqlıdır, bu yol necə açıldı?
- Əslində
həkim olmağımın ən böyük səbəbkarı xalam oldu. O, həmişə ailəmizdən kiminsə
sizin dediyiniz o ağ xalatı geyinməyini arzulayırdı. Özünün bir çox
xəstəlikləri olduğuna görə istəyirdi ki, kimsə onu müalicə etsin. Həmişə mənə
deyirdi ki, sən həkim olub məni sağaldarsan. Böyüdükcə bu peşənin əhəmiyyətini
daha da dərindən dərk etməyə başladım. Düşünürdüm ki, bizim ən birinci
vəzifəmiz insanlara çətin anlarında kömək etməkdir. İnsan həyatının ən çətin
məqamında isə onlara biz həkimlər dayaq oluruq. Məncə, bu, insanlara göstərilən
ən gözəl xidmətdir.
- Adətən tibbə yönələnlər təhsillərini Almaniyada
almağa üstünlük verirlər. Siz isə magistr təhsilinizi Boston Universitetində
almısınız. Seçiminiz niyə ABŞ oldu?
- Əslində
bu, öz seçimim olmadı. Tibb Universitetində oxuyarkən başa düşürdüm ki,
təhsilimi başa vurandan sonra praktikaya hazır deyiləm. O vaxtlar Azərbaycanda
rezidentura yox idi. Ona görə də xarici ölkədə təhsil almaq istəyirdim. O
vaxtlar heç bir ölkə tibb üzrə oxumaq üçün geniş şanslar yaratmırdı. Mənim də
maddi imkanım yox idi ki, təhsil haqqını ödəyim. Yeganə çıxış yolum hansısa
proqram vasitəsi ilə xaricə getmək idi. Həmin illərdə Azərbaycanda cəmi bir
neçə təqaüd proqramı var idi. 1999-cu ildə mən üç proqrama qəbul oldum. Bu
proqramın heç biri tibb üzrə təhsil vermirdi. Mən yalnız ictimai səhiyyə üzrə
təhsil ala bilərdim. Düzü, seçim etməkdə çox çətinlik çəkdim. Amerikanın
üstünlüyü Amerika idi. Həmçinin, orada təhsil iki illik müddəti əhatə edirdi.
Amma proqram tibb yox, ictimai səhiyyə üzrə idi. İngiltərə və Norveçdəki təqaüd
proqramları daha maraqlı idi. Bu proqramlar tibb sahəsinə daha yaxın idi, amma
bir illik müddəti əhatə edirdi. Fikirləşdim ki, bir il ərzində həm proqramı
bitirib, həm də diplom təsdiq etmək üçün imtahan vermək mənə çox çətin olacaq.
Ona görə də seçimim ABŞ oldu. Nəhayət, qərara gəldim ki, Boston Universitetinə
sənədlərimi təqdim edim. İki ilin sonunda mən bu proqramı qırmızı diplomla
bitirdim.
- Təhsili bitirdikdən sonra Bakıya qayıtmaq, burda
işləmək istəyirdinizmi?
- Bu
müddət ərzində imtahanlara yaxşı hazırlaşsam da, özümü buna hazır hiss
etmirdim, Bakıya qayıtmaq istəmirdim. Bilirdim ki, Bakıya qayıtsam, həkim ola
bilməyəcəm. Ona görə də qərara aldım ki, Kanadanın "Occupational Health” (Peşə sağlamlığı) üzrə doktorantura
proqramına sənəd verim. Bu müddət ərzində imtahanları da verəcəyimi
planlaşdırırdım. İlk vaxtlar ABŞ-a qayıtmaq istəyirdim. Amma Kanadaya gələndən
sonra başa düşdüm ki, ora qayıtmaq çətin olacaq. Mən ümumiyyətlə, risk etməyi
sevən insan deyiləm. Həmçinin, Kanadada doktorantura tələbəsi olduğum zaman
dərs verirdim və buna görə mənə müəyyən məbləğdə təqaüd verilirdi. Amerikaya
qayıtsaydım, heç nə qazanmayacaqdım. Elə oldu ki, doktoranturanın ikinci ilini
bitirəndən sonra 3 tibb imtahanından uğurla keçdim və sənədlərimi rezidenturaya
yolladım. Hər şey birinci dəfədən alındığına görə çox xoşbəxt idim. Çünki
burada o qədər insan var idi ki, həkim olmaq arzusu elə ürəklərində qaldı. Mənim
isə bəxtim gətirmişdi.
- Kanada kimi böyük ölkədə həkim kimi çalışmaq üçün
hansı prosesdən keçmək lazım gəlir?
- Hətta
Kanadanın öz vətəndaşları belə həkim olmaq üçün çox çətin və uzun mərhələdən
keçməlidirlər. Burada sistem Azərbaycandakı kimi deyil. Sən sübut etməlisən ki,
bu peşə üçün uyğun birisən və insanlara kömək etməyi sevirsən. Mən hazırda
qəbul prosesində iştirak edənlərdən biriyəm və bu çətinlikləri gözlərimlə
görürəm. Bəziləri birinci mərhələdən qəbul olsa da, bir çoxları 3-4 dəfə öz
şansını yoxlamalı olur. Rezidentura da bir neçə mərhələdən ibarət müsabiqədir.
İstədiyin rezidentura proqramına qəbul olmaq isə demək olar ki,
qeyri-mümkündür. Səhiyyə Nazirliyi müxtəlif tibb sahələri üzrə yerlər ayırır.
Məsələn, anesteziologiya proqramına cəmi beş yer ayrılır. Bu proqrama müraciət
edənlərin sayı isə yüzlərlədir. Bu qədər insanın içərisindən cəmi beş nəfəri
seçməliyik. Bu, Kanadada Tibb Universitetini bitirənlər üçündür. Mənim kimi
xarici vətəndaşlara gəlincə isə, elə sahələr var ki, ora ümumiyyətlə,
xaricilərə yer ayrılmayıb. Mən qəbul
olduğum il Alberta ştatında anesteziologiya proqramına bir yer ayrılmışdı. Bunun
üçün isə mən Kanada Tibb Şurasının imtahanlarını verməli idim ki, aldığım
diplomun oranın tibb təhsilinə uyğun olduğu təsdiqlənsin. Bunun üçün ciddi
şəkildə hazırlaşmaq lazım idi. Yüksək nəticə göstərməlisən ki, özünü sübut edə
biləsən. Amma təkcə çalışmaq da kifayət etmir. Sənin göstəricilərin bu işə nə
qədər uyğun olduğunu sübut etməlidir. Bununla yanaşı, yaxşı ünsiyyət
qabiliyyəti, liderlik keyfiyyətlərin olmalıdır.
- Kanadada Azərbaycan kimi kiçik ölkədən gələn
həkimlərə münasibət necədir?
- Əslində
münasibət hansı ölkədən gəlməyindən asılı deyil. Hər yerdə olduğu kimi Kanadada
da insanlığa, biliyə, təhsilə və əməllərinə üstünlük verilir. Əvvəllər
Azərbaycandan olduğumu deyəndə, çox az insan ölkəmizi tanıyırdı. İndi isə
Kanadada Azərbaycanı tanıyanların sayı çoxdur.
- 2013-cü ildən Kalqari Universitetinin tibb
mərkəzində çalışırsınız. Nələri müşahidə etmisiniz, hansı maraqlı məqamlar
yadınızda qalıb?
- Məni ən
çox təəccübləndirən tibb məktəbinə və rezidenturaya qəbul şərtləri və tələbləri
idi. Düzdür, qiymətlər o qədər rol oynamasa da, yaxşı olmağı üstünlükdür. Əsas
kriteriya daima öz üzərində işləmək və tənqidə dözə bilməkdir. Məsələn,
həkimliyə müxtəlif sahələri bitirib gələn tələbələr var. Bakalavrda
mühəndislik, hüquqşünaslıq oxuyub həkim olmaq istəyənlər də var. Əsas məsələ
sən sübut etməlisən ki, həqiqətən də insanlara kömək etməyi hər şeydən üstün
tutursan.
- Əməliyyatın uğurlu olmasında anestezoloqun rolu
nə qədər vacibdir?
- Əslində
əməliyyat zamanı anestezoloqla cərrah eyni dərəcədə rol oynayır. Əməliyyatdan
əvvəl xəstənin əməliyyata hazır olub olmadığını anestezoloq müəyyən edir.
Məsələn, elə xəstə var ki, şəkəri yüksəkdir və ya ürək xəstəliyi var. Bu zaman
nə etməli olduğuna o qərar verir. Yəni belə desək, xəstəni optimal vəziyyətə
anestezoloq gətirir. Əməliyyat zamanı isə anestezoloq xəstəyə uyğun narkoz
verməlidir. Məsələn, əgər xəstənin ağciyər xəstəliyi varsa və əməliyyat spinal
anesteziya altında aparıla bilirsə, ona başa salırıq ki, spinal onun üçün ən
yaxşı narkoz ola bilər. Anestezoloq həm də ağrı həkimidir. Xroniki ağrıları
olan çox xəstə var. Bir çoxları ağrını kəsmək üçün narkotik dərmanlar qəbul
edirlər. Əməliyyatdan sonra onları müalicə etmək də çox çətin olur. Bu da
anesteziologiyanın bir sahəsidir. Cərrah əməliyyatın texniki tərəflərinə baxır.
Anestezoloq isə xəstənin əməliyyat zamanı bütün funksiyalarını nəzarətdə
saxlayır. Bütün hallarda anestezoloqun əsas rolu xəstəyə narkoz vermək və
ayıltmaq və bu zaman ürəkbulanma və ağrıları minimuma endirməkdir.
- Yəqin ki, bir çox əməliyyatlarda iştirak
etmisiniz. Unutmadığınız bir əməliyyat olubmu?
- Bir çox
əməliyyatda iştirak etsəm də, hər əməliyyat, hər xəstə fərdi yanaşma tələb
edir. Elə əməliyyatlar var ki, ona daha çox hazırlaşıb hər detalı nəzərə
almalısan. Xüsusi olaraq hansısa əməliyyatdan danışa bilmərəm. Müəyyən vaxtdan
sonra o qədər əməliyyatda iştirak edirsən ki, hər şey adi görünməyə başlayır.
Amma əlbəttə ki, birinci dəfə xəstəyə narkoz verdiyim zaman keçirdiyim həyəcan
hər zaman yadımdadır. Rezidentura zamanı tələbəyə müstəqillik verilsə də,
arxayın olursan ki, konsultant həkim sənin arxanda dayanıb. Müstəqil olaraq
bütün qərarları vermək isə çox çətin və həyəcanlıdır.
- İş
rejiminiz necədir?
-
Növbədə olmayanda adətən səhər saat 7-dən saat 5-dək işləyirik. Əməliyyatlar
8-ə 20 dəqiqə qalmış başlayır. Gün ərzində planlaşdırılan əməliyyatları saat
4-ə kimi qurtarmağa çalışırıq. Amma elə əməliyyat otaqları var ki, 6-nın
yarısına qədər işləməli olursan. Bu otaqlara düşəndə bilirsən ki, iş saatları
daha çox olur. Hərdən elə olur ki, sonuncu əməliyyat uzanır. Növbədə olduğumuz
zaman səhərdən gecəyədək işləyirik. Adətən gecə saat 12-dən sonra o qədər də
təcili əməliyyat olmur. Axşam saat 10-da əməliyyatlar bitir. Bəzən isə gecə
saat 3-də çağırırlar ki, təcili əməliyyata gəlməlisən. Növbəli rejimdən sonra
bir gün işləmirik. Hələ rezindentura zamanı mən bu cədvələ öyrənmişəm. Ona görə
də mənə çətin gəlmir. Amma həmkarlarım yaşa dolduqca bu rejimlə işləməyin çətin
olduğunu söyləyir. Şöbədə həmişə cavan və enerjili anestezoloqlar var. Kim
istəmirsə, növbəsini onlara verə bilir.
- Bəs istirahətə vaxtınız qalırmı?
- Əsl
istirahət məzuniyyətə getdiyimiz zamanlar olur. Adi vaxtlar isə axşamlar evə
gedəndən sonra dincəlirəm. Şənbə-bazar çalışıram ki, oğlumun dərsləri ilə
məşğul olum. Bu da mənim ikinci işim sayılır (gülür).
- Leyla xanım, hazırda Azərbaycandan Kanadaya
getmək istəyənlərin sayı çoxdur. Onlara nə tövsiyə edərdiniz?
- Tövsiyə
edərdim ki, bura gəlməzdən əvvəl qarşılarına məqsəd qoysunlar. Mənim məqsədim
tibb üzrə təhsil alıb həkim olmaq idi. Burada heç kim heç kəsi gözləmir.
Düzdür, immiqrant servislər dil öyrənməyə və bəzi məsələlərdə köməklik edirlər.
Amma yaxşı olar ki, bura sənəti olan, yaxud oxumaq istəyən şəxslər gəlsin.
Yaşadığın ölkədə hər şeyi atıb nə olacağını düşünmədən Kanadaya gəlmək olmaz.
Bir çoxları fikirləşir ki, burada ağacların üstündə pul asılıb. Əgər Kanadada
yaşamaq istəyirsənsə, çox oxumalı, işləməli, insanlarla ünsiyyət qurmağı
bacarmalısan.
Şəbnəm Mehdizadə