“Bəzi qüvvələr Ermənistanda qan tökülməsində maraqlıdırlar”
Ermənistan parlamentinin
müxalif deputatı Nikol Paşinyanın rəhbərliyi ilə aprelin 13-dən paytaxt
Yerevanda başlayan etiraz aksiyaları səngimək bilmir. Serj Sarkisyan aprelin
23-də baş nazir vəzifəsindən, bundan bir neçə gün sonra isə hakim Respublika
Partiyasının sədrliyindən istefa vermək məcburiyyətində qalıb. Ermənistan parlamentinin
sədri Ara Babloyan yaydığı bəyanatda bildirib ki, yeni baş nazirin seçilməsi
ilə bağlı mayın 1-də xüsusi iclas keçiriləcək. Belə bir vaxtda Rusiya
prezidenti Vladimir Putin və Ermənistan prezidenti Armen Sarkisyan arasında
telefon danışığı olub. Danışıqlar zamanı Ermənistanda yaranmış mövcud vəziyyət
müzakirə edilib. Bu telefon danışığının ardınca Ermənistanın xarici işlər
naziri Edvard Nalbandyan Moskvaya yola düşüb. Moskvada Rusiya və Ermənistanın
xarici işlər nazirləriSergey Lavrovvə E.Nalbandyan arasında görüş
keçirilib. Eyni zamanda, Ermənistan baş nazirinin müavini Armen Gevorkyanın da
işgüzar məsləhətləşmələr üçün Moskvaya gedib. Ermənistanda cərəyan edən bütün
bu proseslərlə bağlı "Kaspi”nin suallarını millət
vəkili, siyasi şərhçi Sahib Alıyev cavablandırır.
-
Sahib müəllim, artıq 14 gündür Ermənistanda etiraz aksiyaları keçirilir. Bu
aksiyalar nəticəsində hökumət başçısı istefa versə də, etirazlar səngimək
bilmir. Bütün bunlarla əlaqədar sizin münasibətinizi öyrənək istərdik.
- Hazırda Ermənistanda
cərəyan edən proseslər kənardan göründüyü qədər heç də sıradan bir hadisə
deyil. Bu aksiyalar yeni başlayanda hakimiyyətdən qovulan Serj Sarkisyan baş
verənləri ciddi qəbul etmirdi. Məsələnin bu səviyyəyə gəlib çatacağını heç
təsəvvür də etmirdi. Ola bilsin ki, buna səbəb onun kimlərdənsə zəmanət alması,
yaxud da özü özünü həddən ziyadə ağıllı hesab etməsi idi. O hesab edirdi ki,
hər şey nəzarəti altındadır. Çünki buna qədər Sarkisyan Ermənistandakı
aksiyaları müxtəlif yollarla yatırtmışdı. Lakin proseslərin gedişi Sarkisyan
üçün gözlənilməz sürprizə çevrildi. Baş nazir vəzifəsindən istefa verməyə
məcbur qalan Serj Sarkisyan özü də səhvini etiraf etdi. Ermənistandakı "məxməri
inqilab”ın digər ölkələrdəki inqilablara oxşar və fərqli tərəfləri də müşahidə
olunmaqdadır. Oxşarlıqlar məlumdur. Fərqli məqamlar budur ki, proseslər yalnız
Ermənistanın daxilində deyil, bütövlükdə erməniliyin içində baş verir.
Proseslərə xarici ölkələrdəki erməni diasporunun təsirinin, eləcə də Qərbin
əlinin olduğu gün kimi aydındır. Fikrimcə, diaspor əsasən ona çalışır ki,
proseslərin sonu olaraq Ermənistanın edəcəyi geosiyasi seçim qurbansız, yaxud
haylar üçün minimum itki ilə başa çatsın. Lakin onların əlaqəli olduğu Qərbdəki
qüvvələr üçün bütün ssenarilər məqbuldur. Onlar üçün Ermənistanda böyük
qanların tökülməsinin əhəmiyyəti yoxdur. Deyərdim ki, bəlkə də böyük qanların
tökülməsində Qərbdəki qüvvələr daha çox maraqlıdır. Əgər belə bir hadisə baş
versə, bu, birbaşa Rusiyanın əleyhinə yönələcək. Bütün hallarda Rusiyanın Ermənistan
üzərinə təsirlərinin azaldılması istiqamətində istənilən hadisənin baş verməsi
Qərb üçün məqbuldur. Hesab edirəm ki, Rusiya da bunun fərqinə varıb və ona görə
də son dərəcə ehtiyatlı davranır. Bu səbəbdən Kreml rəhbərliyi Ermənistanda
böyük qırğınlar törədilməsini arzulamır. Bilir ki, bu baş versə, Rusiyanın adı
ilə əlaqələndiriləcək. Ermənistanda böyük qırğınların baş verməsi Rusiyanın
imicinə daha böyük zərbə vuracaq.Və burada dünyanın bir sıra aparıcı dövlətlərində media və siyasi elitaya çıxışı olan erməni diasporu da haray-həşir salaraq öz "töhvəsini" verəcək.
-
Biz bilirik ki, Ermənistan Rusiyanın forpostudur, Gümrüdə rus hərbi bazası var,
işğalçı ölkənin sərhədlərini rus hərbçiləri qoruyur, eləcə də iqtisadi və sair
sferalar Kremlin nəzarətindədir. Belə olan halda, Ermənistanın müstəqil
geosiyasi seçim etməsi nə dərəcədə mümkündür?
- Burada seçim deyərkən,
proseslərin ya böyük qırğınlarla yekunlaşmasını, ya da baş verənlərlə Rusiyanın
barışmasını nəzərdə tuturam. 90-cı illərin əvvəlində rəsmi Yerevanın uduşlu
vəziyyəti onda idi ki, dünyadakı erməni diasporu sayəsində Ermənistan
beynəlxalq aləmdə baş verənlərdən yetərincə məlumatlı idi. İstənilən prosesin
sonunun nə ilə nəticələnəcəyindən xəbərləri var idi. Hazırda Ermənistandakı
vəziyyət də kortəbii surətdə baş vermir. Bu proseslər Rusiyanın zəifləməsindən
və daha da zəifləyəcəyinə inamdan irəli gəlib. Yəni, haylar hər zaman tarixin
dönüşlü vaxtında öz xislətlərini büruzə veriblər. İndi də bu xisləti nümayiş
etdirirlər. Baxmayaraq ki, aksiyalar başlayandan Rusiya əleyhinə heç bir
çağırış yoxdur, yenə də bu addımların arxasında geosiyasi məqsədlər dayanır. Bu
prosesləri sadəcə paşinyanlar idarə etmir. Baş verənlərin arxasında dayanan
güclər hələlik öz niyyətlərini qabarıq şəkildə ortaya qoymaq istəmirlər. Bunu
Rusiyanı qıcıqlandırmamaq, bir növ baş verənləri Kremlə tədricən həzm etdirmək
istəyirlər. Amma Rusiya da zəif qüvvə deyil və bu dövlətin Ermənistanda varlığı
yalnız hərbi, iqtisadi faktorlarla bitmir. Rusiya Ermənistanda baş verənlərin
hamısını izləyir və bilir.
-
Ermənistanda Rusiya-ABŞ qarşıdurmasının açıq müstəvidə, daha sərt formada özünü
göstərməsi mümkündürmü?
- Əslində Ermənistanda
müşahidə olunanlar Yaxın Şərqdə, o cümlədən Suriyada baş verənlərin fərqli,
nisbətən dinc xarakterli formasıdır. Amma bu proseslər sabah-birisi gün daha
sərt, açıq toqquşma xarakter də ala bilər. Bu, proseslərin nə dərəcədə irəli
gedəcəyindən, hansı istiqamətə inkişaf edəcəyindən asılıdır. Misal üçün, Serj
Sarkisyan əvvəllər olduğu kimi güc tətbiq etməklə, hətta qətllərə yol verməklə
etirazların qarşısını almaq istəmədi. Ola bilsin ki, Karen Karapetyan da buna
getməsin. Amma Ermənistanda bu addımı ata biləcək, sərt tədbirlər görə biləcək
oyunçular var və Rusiya istədiyi zaman onları meydana ata bilər. Bir qədər
əvvəlki suala cavabımda vurğuladığım səbəblərdən dolayı, Rusiya hələlik bunu
istəmir. Lakin Rusiya hiss etsə ki, proseslərə nəzarəti itirə bilər, Ermənistan
tamamilə başqa reallıqlarla üzləşəcək. Bu kimi səbəblərdən Ermənistandakı
proseslər mürəkkəbliyi ilə seçilir.
-
Bəzən belə bir mülahizələr səsləndirilir ki, Ermənistanda daxili vəziyyətin
gərgin olmasından yararlanaraq, Azərbaycan tərəfi işğal altındakı
torpaqlarımızı hərbi yolla azad etməlidir. Belə fikirləri siz də
bölüşürsünüzmü? Ümumiyyətlə, Ermənistanda baş verən proseslər fonunda
Azərbaycan necə davranmalıdır?
- Ermənistanda baş verən
proseslər Azərbaycandan son dərəcə ehtiyatlı olmağı tələb edir. Azərbaycan
indiki məqamlarda bu vaxta qədər olduğundan daha böyük dəqiqlik nümayiş
etdirməli, el məsəli ilə desək, yüz ölçüb bir biçməlidir. Sualda qeyd etdiyiniz
kimi, bəzən cəmiyyətimizdə iddialar səsləndirilir ki, hazır Yerevanda baş
qarışmışkən biz hücuma keçək, torpaqlarımızı azad edək və sair. Təbii ki,
torpaqlarımızın işğaldan azad edilməsi hər birimizin arzusu və istəyidir. Amma
Ermənistanda cərəyan edən hadisələrdən yararlanıb hərbi yolla torpaqların azad
edilməsi barədə fikirlər səsləndirənlər dünyada baş verənləri izləmirlər. Belə
iddiada olanlar proseslərin nə dərəcədə mürəkkəb olduğunu ya təsəvvür etmirlər,
ya da avantüraya meyllidirlər. Biz indiyə qədər olduğundan daha diqqətli, daha
diplomatik, daha ayıq-sayıq olmalıyıq. Hər bir atılacaq addıma veriləcək
sonrakı reaksiyanı qabaqcadan bilməliyik. Əks təqdirdə bu, bizim ziyanımıza işləyə
bilər. Vaxtilə Vladimir İliç Leninin "Bir addım irəli, iki addım geri” məşhur
fikri gündəmdə idi. Biz heç zaman, xüsusən də Dağlıq Qarabağ məsələsində bu
fikirdə qeyd edildiyi kimi, bir addım irəli atıb, iki addım geriyə gedə
bilmərik. Belə bir arzuolunmaz vəziyyətlə üzləşməməliyik.
Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin tənzimlənməsi ilə bağlı
indiyə qədər Prezident İlham Əliyevin atdığı bütün addımlar onu deməyə əsas
verir ki, dövlət başçısı bütün bu məsələləri incəliklərinə qədər bilir,
milli-dövlətçilik maraqlarımızı ən yüksək səviyyədə müdafiə edir. Azərbaycan
Prezidenti münaqişənin dincə və ya hərbi yolla həllində hansı məqamda hansı
addım atmaq lazım olduğunu hər kəsdən yaxşı bilir.
-
Ermənistanda siyasi hakimiyyətin dəyişməsi, Nikol Paşinyanın və ya qeyrisinin
timsalında qərbyönümlü birisinin ölkəyə rəhbərlik etməsi Dağlıq Qarabağ
münaqişəsinin həllinə təsir edə, konfliktin dinc və ya hərbi yolla
tənzimlənməsini sürətləndirə bilərmi?
- Əvvəla qeyd edim ki,
Paşinyan avantürist və populist bir ermənidir. Ola bilər ki, o, hansısa formada
Ermənistanda hakimiyyətə gəlsin, yaxud gətirilsin, lakin Paşinyan hakimiyyəti
qoruyub saxlayacaq, idarə edəcək birisi deyil. Reallıq budur ki, Ermənistanda
kimlərinsə hakimiyyətdə olması Dağlıq Qarabağ probleminə azacıq təsir etsə də, onun
bütövlükdə həllinə gətirib çıxara bilməz. Unutmayaq ki, Ermənistan müstəqil
dövlət deyil, oyuncaq respublikadır. Ermənistan yalnız bizim bildiyimiz,
gördüyümüz indiki Ermənistandan ibarət deyil. Ermənistan dünyadakı diaspor
deməkdir həm də. Heç kimə sirr deyil ki, Azərbaycan bu savaşda Ermənistanla
üz-üzə deyil. Azərbaycan Dağlıq Qarabağ probleminin həllində Ermənistandan daha
çox münaqişənin idarə edilməsi ilə məşğul olan, bunda maraqlı tərəf kimi çıxış
edən güc mərkəzləri ilə qarşı-qarşıyadır. Biz bu reallığı görməzdən gələ
bilmərik. Prezident İlham Əliyevin hər zaman vurğuladığı kimi, Azərbaycan bütün
parametrlər üzrə Ermənistandan dəfələrlə üstündür. Demoqrafik
vəziyyət, iqtisadi durum, beynəlxalq nüfuz baxımından ölkəmiz işğalçı
dövlətdən dəfələrlə üstündür. Əgər münaqişənin həlli yalnız Azərbaycan və
Ermənistandan asılı olsaydı, Silahlı Qüvvələrimiz bir həftənin içində yalnız
işğal altındakı torpaqlarımızı deyil, tarixi ərazilərimizi, o cümlədən vaxtilə
İrəvan xanlığının mərkəzi olan indiki Yerevan şəhərini də ermənilərdən azad
etməyə qadirdir.
Rufik
İSMAYILOV