Baydenin komandası nə vəd edir?
ABŞ-ın yeni prezidentinin kabinetində
Türkiyəyə böyük önəm verən simalar olacaq
Yeni seçilən prezidenti Co Baydenin Ağ Evə ayaq basması ilə ABŞ-da və
dünyada hansı dəyişikliklərin baş verəcəyi
diqqət mərkəzindədir. Əksəriyyət əmindir ki, daha çox xarici siyasətdə köklü dəyişikliklər
müşahidə olunacaq. Bayden, prezidentliyinin ilk yüz günü planlarında, hələ ki,
ilkin olaraq miqrasiya islahatı və koronavirusla mübarizə var. "11 milyondan
çox sənədsiz insanın vətəndaşlıq alması üçün Senata immiqrantlarla bağlı qanun
göndərəcəyəm”, - deyə müsahibələrində bildirib. ABŞ-ın hazırkı prezidenti
Donald Trampın ətraf mühitə və amerikalıların sağlamlığına zərər vuran bəzi fərmanlarını
da ləğv etmək niyyətindədir. Baydenin əsas aparıcı postlara artıq namizədləri də
bəllidir. Dövlət katibi Entoni Blinken, daxili təhlükəsizlik naziri Alexandro
Mayorkas və ABŞ kəşfiyyat sistemi tarixində ilk qadın rəhbər Avril Heyns
olacaq. Blinkenə gəldikdə, bu şəxs daha çox beynəlxalq tərəfdaşlıq, insan haqlarının
və qaçqın hüquqlarının müdafiəçisi kimi tanınır. Entoni Blinken keçmiş
Obama-Bayden administrasiyası dövründə dövlət katibinin müavini vəzifəsində
çalışıb və 2002-ci ildən Co Baydenin müşaviri olub. Parisdə orta məktəbi bitirən
Blinken NATO və digər ittifaqlar, habelə çoxtərəfli qurumların güclü bir dəstəkçisidir.
Blinken ABŞ-ın qlobal qaçqın böhranının həllində iştirak edib və 2016-cı ildə
uşaq şousu "Sesame Street”də qaçqınların kim olduğunu və insanların biri-birinə
necə öyrəşə biləcəyini izah etmişdi. Onun "Bunlar evlərini tərk etmək məcburiyyətində
qalan insanlardır. Qrover, təsəvvür edirsən ki, evini tərk etmək nə qədər çətindir?”
sualına şounun qəhrəmanı Qrover "Xeyr, edə bilmərəm! Heç vaxt Sesami küçəsindən
ayrılmaq istəməzdim!" cavabını verib. Bəzi analitiklər Blinkenin ilk
prioritetinin Trampın çıxdığı müqavilələrə qayıtmaq və münasibətləri
yaxşılaşdırmaq olduğunu deyir. "Düşünürəm ki, onun birinci və ən böyük
prioriteti ABŞ-ın dünyada etibarlı bir müttəfiq və tərəfdaş kimi qəbul edilməsinin
bərpasıdır. Düşünürəm ki, o, zədələnmiş münasibətləri bərpa etmək istəyir” -
deyə, Atlantik Şurasından Mark Simakovski bildirib. Senat tərəfindən təsdiqlənsə,
Blinken 2018-ci ilin aprelindən bəri dövlət katibi vəzifəsində çalışan Mayk
Pompeonu əvəz edəcək.
ABŞ-ın BMT-dəki səfiri Linda Tomas-Qrinfild Dövlət Departamentində 35
illik fəaliyyəti dövründə dünyanın dörd qitəsində işləmiş veteran afro-amerikalı
diplomatdır. O, Obamanın prezidentliyi dövründə (2013-cü ildən 2017-ci ilədək)
Afrika üzrə diplomat olub. Tomas-Qrinfild Qərbi Afrikada Ebola epidemiyası
dövründə ABŞ-ın Böyük Səhraaltı siyasətinə rəhbərlik edib. Dövlət
Departamentindən ayrıldıqdan sonra Tomas-Qrinfild keçmiş dövlət katibi Madlen
Olbraytın qlobal strategiya şirkətində rəhbər vəzifə tutub.
İqlim üzrə xüsusi nümayəndə Con Kerri də Demokrat Partiyasında
tanınmış simalardandır. O, Obama administrasiyasında keçmiş dövlət katibi, 25
ildən çox Massaçusetsdən keçmiş senator, 2004-cü ildə Demokrat Partiyasından
prezidentliyə namizəd olub. İqlim üzrə xüsusi nümayəndə Nazirlər Kabineti vəzifəsi
deyil, lakin Kerri Milli Təhlükəsizlik Şurasında oturacaq, ilk dəfə şuraya
iqlim dəyişikliyinə dair bir səlahiyyətli daxil edəcək. Kerri, seçimi elan
edildikdən sonra "Titter”də "Amerika tezliklə iqlim böhranını milli təhlükəsizlik
təhdidi kimi qəbul edən bir hökumətə sahib olacaq” yazıb. Milli Kəşfiyyat
direktoru Avril Heyns CİA-nin keçmiş direktor müavini və Obama
administrasiyasında keçmiş milli təhlükəsizlik müşaviri vəzifələrində çalışıb.
O, ABŞ kəşfiyyat icmasına rəhbərlik etmək üçün namizəd göstərilən ilk qadın
olacaq. 51 yaşlı Heyns vəkildir və daha əvvəl Baydenin sədri olduğu Senatın
Xarici Əlaqələr Komitəsində baş məsləhətçinin müavini vəzifəsində çalışıb. O,
2017-ci ildə Obama administrasiyasından ayrıldıqdan sonra Kolumbiya
Universitetində bir neçə vəzifə tutub. Milli təhlükəsizlik müşaviri Ceyk
Sallivan Obama administrasiyası dövründə Baydenin təhlükəsizlik müşaviri vəzifəsində
çalışıb. O, həm də Hillari Klintonun dövlət katibi olduğu müddətdə kadrlar
aparatının sədri olub. 43 yaşlı Sallivan bu vəziyə seçiləcək ən gənc kadr
olacaq.
Öz komandasını təqdim edən Bayden, bu komandanın heç də Barak
Obamanın üçüncü müddəti olmadığını bildirib: "Biz Obama-Bayden idarəçiliyi
dövründəki vaxtlardan tamamilə fərqli dövrdə yaşayırıq. Tramp landşaftı dəyişdi”
deyən keçmiş vitse-prezident, bununla Trampın xarici siyasi mövqeyini
xatırladıb. "Bu da "Amerika birinci növbədə”, yəni, Amerika özbaşına anlamına gəldi.
Biz elə bir vəziyyətdə olduq. İndi isə hər şey dəyişib. Bu səbəbdən də aparıcı
vəzifələrə və administrasiyaya Amerika xalqının ən müxtəlif baxışlı insanlarını
və Demokrat Partiyasının bütün spektrini daxil etdim”. Maraqlıdır ki, bu şəxslərdən
bəziləri, Obamanın da xatirələrində yazdığı kimi, ona Liviyada müharibəyə
başlamağı tövsiyə edirdilər. O müharibə ki, artıq 10 ildir davam edir. On ildir
ki, vətəndaş müharibəsi davam edir, miqrant axını Avropanı bürüyüb. Müşahidəçilər
diqqəti ona yönəldirlər ki, Baydenin namizədliyini irəli sürdüyü şəxslər
İsraillə ərəb ölkələri arasında Fələstin münaqişəsi nizamlanmadan separat sülh
müqaviləsinin mümkünsüzlüyünü bildirirdilər. Trampın dövründə o qədər belə
sazişlər imzalandı ki, onları sadalamaq da mümkün deyil. Trampın dövründə Yaxın
Şərqdə üç sülh sazişi imzalandı. Oktyabrın sonunda İsrail və Sudan arasında
münasibətləri normallaşdıran sazişin ardınca, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri və Bəhreyn
arasında saziş imzalandı.
Beləliklə, əsas aparıcı fiqurlar bəllidir. İqtisadi sahəyə gəldikdə,
indidən bir çoxları bildirir ki, Baydenin prezidentliyi dövründə dolların
ucuzlaşması davam edəcək. Bu qənaətə gələnlər arasında "Citi Private Bank”ın
analitikləri də var.
Baydenin qələbəsindən və vəzifəsinin icrasına başlamasından sonra ABŞ
valyutasının bir qədər də ucuzlaşacağını bankın baş investisiya direktoru Devid
Beilin və baş iqtisadçı Stiven Uitinq proqnozlaşdırır. Onların fikrincə, Demokrat
Partiyasının nümayəndəsinin seçilməsi ölkəyə geosiyasi risklərin azaldılmasını
vəd edir. Xüsusilə Ağ Evin hazırkı başçısı Donald Trampın prezidentlikdən getməsi
ticarət müharibələri (Çin də daxil olmaqla) və tarif artımı təhlükəsini
azaldacaq: "Rəsmi Vaşinqton yenə də ittifaqlar qurmağı hədəfə alacaq: idarəetmə
daha ənənəvi və proqnozlaşdırıla bilən hala gələcək”. ABŞ-ın bu siyasəti dünya
maliyyə bazarlarına, xüsusən də inkişaf edən bazarlara faydalı təsir göstərəcək.
O ki qaldı postsovet məkanına, konkret olaraq Qarabağ münaqişəsinə - Co
Bayden bu ilin sentyabrında Qarabağda başlayan döyüşlərə prezident Tramp
administrasiyasının müdaxilə etməməsini qınamışdı. O, ABŞ-ın çoxdan Ermənistan,
Azərbaycan və Türkiyə liderləri ilə birbaşa danışıqlar aparmalı və Azərbaycan
qoşunlarının Dağlıq Qarabağa doğru irəliləməsinin qarşının alınmasına çağırmalı
olduğunu bildirmişdi.
Məsələn, Avropa Xarici Münasibətlər Şurası analitik mərkəzindənAsli
Aydıntaşbaşdüşünür ki, Co Baydenin hakimiyyətə gəlməsi ilə Türkiyə-ABŞ münasibətlərində
yeni səhifə açılacaq: "Co Baydenın komandasına baxdığımız zaman ilk növbədə də
Entoni Blinken, Ceyk Sallivan Türkiyəni yaxından, yaxşı tanıyan, Türkiyənin də
önəmini bilən insanlardır. Əlbəttə, iki dövlət arasındakı gərgin münasibətləri
idarə etmək çətin olacaq. Ola bilər ki, ilk 6 ay qeyri-müəyyən keçəcək. Ancaq əvvəl-axır
iki ölkə arasında ortaq məsələlərdə razılıq, qarşılıqlı güvən olacaq”.
Azər