Azərbaycanın zorxana ulduzu - Portret
Milli idman növlərimizin bir neçəsi təəssüf ki, tamamilə sıradan
çıxıb. Yalnız folklorçuların araşdırma mövzusu olan həmin oyunlar, sadəcə
nəzəri müddəaları ilə bizə təqdim olunur. Lakin sevindirici məqamlar da var.
Belə ki, bəzi növlər dövrün tələblərinə uyğunlaşaraq, artıq beynəlxalq status
qazanıb. Məsələn, zorxana.
Zorxana - qədim Azərbaycan şəhərlərində pəhləvanların güləşdikləri
meydan. Zor – "güc”, xana isə - "məkan” mənasını ifadə edir. Zorxana rəngarəng
və xüsusi özəllikləri ilə seçilən idman növüdür. Əvvəllər zorxanalar döyüşçü və
pəhləvanların fiziki hazırlıq hərəkətlərini icra etdikləri məkan olub. Onun
damı gümbəz, döşəməsi isə yer səthindən aşağı olarmış.
Zorxanalarda nizə, toppuz, qılınc, ox kimi silahlardan istifadə olunaraq
məşqlər keçirilərmiş.
Bu idman növü çoxəsrlik tarixi ənənəyə söykənsə də, yaxın keçmişədək
geniş ictimaiyyətə məlum deyildi. Dəqiq desək, paytaxtımızda təşkil olunan IV
İslam Həmrəyliyi Oyunlarınadək. Vətəni Azərbaycan olan, əsasən İran, İraq və
digər İslam ölkələrində yayılan zorxana, ilk dəfə məhz "Bakı-2017"-də
böyük auditoriyaya təqdim edildi. Lakin bunadək dəfələrlə növ üzrə beynəlxalq
yarışlar keçirilib. Belə ki, 2005-ci ildə İranın paytaxtı Tehranda Beynəlxalq
Zorxana Federasiyası yaradılıb. Qurum yaranan gündən ona 29 dövlət üzv olub,
hazırda 80-ə yaxın üzvü var. Dünya çempionatları ilə yanaşı, hər qitə üzrə
çempionatlar keçirilir. Beləliklə, Azərbaycanda bu növü yaşadan, onu beynəlxalq
arenada layiqincə təmsil edən idmançılardan birini sizə təqdim edəcəyik. Bu,yığmamızın məşqçisi və kapitanı Xəyyam Orucovdur.
26 yaşadək həvəskar güləş
Orucov Xəyyam Hüseyn oğlu 6 fevral 1981-ci ildə Ermənistan
respublikasının Vardenis rayonunda dünyaya gəlib. Orta təhsilini Şəmkirdə alan
Xəyyam, ilk olaraq sərbəst güləşlə məşğul olub. Lakin bu, çox gec - 16 yaşına
təsadüf edib. Güləşə Şəmkirdə başlayan Orucov, orta məktəbi bitirdikdən sonra
Azərbaycan Dövlət Aqrar Universitetinə qəbul olub. Bununla belə, güləşə qarşı
həvəsi azalmayıb. "Dinamo"da Könül Cəfərovun rəhbərliyi altında
hazırlıqlarını davam etdirib. Altı ilə yaxın burada məşq etdikdən sonra o,
Bakıya gələrək, yenidən "Dinamo"nun sıralarında yer alıb. Beləcə,
2007-ci ilə qədər güləşlə məşğul olub. Deyir ki, güləş onun üçün həvəskar
əhəmiyyət kəsb edib. Belə ki, bu arada əsasən dolanışıq ardınca qaçdığından,
məşqlərə çox da diqqət ayıra bilməyib. Elə bu səbəbdən də nə ölkədaxili
yarışlarda uğur qazanıb, nə də beynəlxalq yarışlarda iştirak edib: "Həvəsim
çox böyük idi. Güləşsiz qalanda darıxırdım. Sadəcə, maddi çətinliklər heç cür
imkan vermirdi ki, peşəkar yanaşım. Müxtəlif işlərdə çalışırdım. Elə olurdu ki,
uzun müddət məşqlərə gedə bilmirdim. Zorxanaya, əvvəllər bu idmanla məşğul olan
uşaqlıq dostumun tövsiyəsi ilə gəldim. O, məni İdman Akademiyasına aparıb,
Xanlar müəllimlə (red: Azərbaycan Zorxana Federasiyasının prezidenti, professor
Xanlar Qurbanovu nəzərdə tutur) tanış elədi. Elə akademiyada məşqlərə başladım,
il yarım sonra yığma komandada yer aldım. Tezliklə nəticələr qazandım. Heç iki
il keçmədi ki, məni komandanın kapitanı təyin elədilər. Açığı, qısa vaxtda uğur
əldə edəcəyimə ilk tanışlıqdan əmin olmuşdum".
İslamiadada üç medal və
dördqat Avropa çempionluğu
Zorxana bənzərsizliyi, rəngarəng xüsusiyyətləri ilə ilk vaxtlardan
onun diqqətini çəkib. Dediyinə görə, bütün məşq yoldaşlarından fərqli olaraq,
istirahətin nə olduğunu bilməyib. Qarşısına tez bir zamanda ideal formaya
çatmaq hədəfi qoyub və buna nail olub. Bunda uzun müddət güləşlə məşğul
olmasının da təsiri çoxdur. 2009-cu ildə Bakıda baş tutan zorxana üzrə ilk
Dünya Kubokunda komandamızın heyətində qalib olan Orucov, həmin il Minskdə
təşkil olunan Avropa çempionatının qızıl medalını boynundan asıb. Qısaca qeyd
edək ki, o, bu günə qədər dörd dəfə qitə çempionu, iki dəfə isə Dünya Kubokunun
sahibi olub. Dünya çempionatlarında isə gümüş və bürünc medallara layiq görülüb.
Öz təbirincə desək, karyerasının ən önəmli mükafatları IV İslam Həmrəyliyi
Oyunları ilə bağlıdır. "Bakı-2017"də komanda yarışında və fərdi
məharətlərin "mil səngin" növündə gümüş medal qazanan Xəyyam,
"mil bazi"də fəxri kürsünün üçüncü pilləsində dayanıb.
"Qərara gəldim ki,
məsuliyyəti üzərimə götürüm"
Növlərdən söz düşmüşkən, zorxana üç kateqoriyaya ayrılır.
Zorxanaçılar komanda və fərdi məharətlərlə yanaşı, pəhləvan güləşində də
güclərini sınayırlar. Yarışlar da elə üç gün ərzində baş tutur. Öncə komandalar
mübarizə aparır, ardınca altı növ üzrə fərdi bacarıqlar nümayiş etdirilir.
Sonuncu gün isə meydan güləşçilərin ixtiyarına verilir. Hər bir idmançı fərdi
məharətlərin sadəcə, ikisi üzrə çıxış edə bilər ki, qəhrəmanımızın ilk gündən
bu yana mübarizə apardığı "mil səngin" və "mil bazi"
zorxanada ən çətin növlər sayılır. Orucov deyir ki, komandaya qoşularkən, bu
növlərdə heç kim olmayıb: "Müqayisədə bir xeyli mürəkkəb olduğu üçün bu
növlərdə boşluq idi. Çətinlikləri sevib, alışdığımdan, qərara gəldim ki,
məsuliyyəti öz üzərimə götürüm. Pəhləvan güləşinə qarşı da həvəsli idim.
Sadəcə, mən zorxanaya gələndə bu yarış cəmi bir - 90+ çəki dərəcəsi üzrə
keçirilirdi. Mən isə 80 kilo idim. Düzdür, iki il sonra əlavə çəki dərəcələri
müəyyənləşdi, amma mənim həvəsim qalmamışdı. Bütün diqqətimi öz növümə
yönəltmişdim".
"Mil bazi" və "mil səngin" müvafiq olaraq, qılınc
və toppuzla məşq hərəkətləridir. "Mil bazi"nin çəkisi 2, "mil
səngin"inki isə 20 kiloqramdır.
İslamiadadakı nailiyyəti əsas uğur hesab etsə də, hələ zorxana ilə
vidalaşmaq haqqında düşünmür. Qarşıdakı bir neçə ildə də sevimli idmanı ilə
məşğul olmaq niyyətindədir. Əsas arzusu da dünya çempionatında nəhayət,
çempionluq sevinci yaşamaqdır. Dörd ildən bir baş tutan zorxana mundialında
onun əsas rəqibləri dünyanın ən güclüsü sayılan İran təmsilçiləridir. İdmançı
karyerasını bitirdikdən sonra isə o, diqqətini tamamilə məşqçiliyə yönəldəcək.
Müəllim
Azərbaycan Dövlət Bədən Tərbiyəsi və İdman Akademiyasının
magistraturasını bitirən Xəyyam, hazırda sözügedən təhsil ocağında güləş
müəllimi kimi çalışır. O, həm də beynəlxalq dərəcəli zorxana hakimi və
Beynəlxalq Zorxana Federasiyasının Texniki komitənin üzvüdür. Bir sözlə, Orucov
zorxana aləmində kifayət qədər məşhurluq qazanıb. Onu dünyanın ən məşhur
zorxana ustalarından biri adlandırsaq, yanılmarıq.
İki ali təhsili olan, ingilis və rus dillərini yaxşı, fars dilini isə
orta səviyyədə bilən Xəyyam, yüksək intellektual səviyyəsi ilə seçilir. Hər
mövzuda mütaliəni sevsə də, tarixi və bədii kitablarla arası daha yaxşıdır.
Lakin son vaxtlar sosial şəbəkələrdə çox zaman keçirdiyini, oxumağa vaxt tapa
bilmədiyini deyir. Bundan başqa, texnika, yeni kəşflərlə yaxından maraqlanır.
Piano və qarmonda ifa etmək isə əsas hobbisidir.
Film izləməklə də arası yaxşı olan Xəyyamın kumiri də kino ulduzudur.
Belə ki, o, dünyaca məşhur amerikalı aktyor və restler Dueyn Consonu özünə
örnək seçib. Bu arada, Xəyyam deyir ki, adətən onu zahiri görünüşünə görə
kumirinə bənzədirlər.
Bir oğul və qız atası olan Orucov, övladlarının peşə seçiminə
qarışmayacağını desə də, 2 yaşlı oğlunu gələcəkdə zorxanaçı və ya güləşçi
olaraq görmək istədiyini də gizlətmədi.
Portret
Peşəsinə tükənməz sevgi, məqsədyönlülük və yorulmazlıq onu
xarakterizə edən başlıca xüsusiyyətlərdir. Güləşdə çata bilmədiyi arzuları
zorxanada reallaşdıran Xəyyam, öz uğurları ilə kifayətlənməyərək, milli idman
növümüzü həm ölkədə sevdirir, həm də dünyaya tanıdır. Ona Azərbaycanın zorxana
siması desək, yanılmarıq.
Sahib