Heydər Əliyev - Azərbaycanın müasir tarixini yaratmış lider
Görkəmli şəxsiyyət, dövlət başçısı və Azərbaycan xalqının ümummilli
lideri Heydər Əliyevin vəfatının ildönümü ilə bağlı dünyanın nüfuzlu
nəşrlərində, mətbu orqanlarında saysız-hesabsız məqalələr dərc edilir, ulu
öndərin həyat yoluna nəzər salınır. Bu sırada qardaş ölkə Türkiyə mediası xüsusi
seçilir. Əksər media orqanlarında Ulu Öndərlə bağlı yazılar dərc edilir, onun
Azərbaycan və Türkiyə arasında münasibətlərin pik həddə yüksəlməsindəki
rolundan geniş şəkildə bəhs edilir. Qardaş Türkiyənin tanınmış elm adamı,
nüfuzlu Mərmərə Qrupu Vəqfinin rəhbəri Akkan Suver "Miliyyet” qəzetində ümummilli
lider Heydər Əliyevin vəfatının 15-ci ildönümü ilə bağlı təəssüratını və xatirələrini
bölüşüb. Müəllif yazır ki, bu gün Azərbaycan investisiya yatırılan ölkədən
investisiya yatıran ölkə statusunu qazanıb. "Müasir Azərbaycanın qurucusu
Heydər Əliyevi düz on beş il bundan əvvəl itirdik. Heydər Əliyev Azərbaycanın
rəhbərliyinə keçməzdən əvvəl öncə SSRİ rəhbərliyində təmsil olunmuş ilk və
yeganə türk olub. Azərbaycan rəhbərliyində təmsil olunanda isə ölkə parçalanma,
bölünmə və vətəndaş müharibəsi dövrünü yaşayırdı”, - deyə müəllif yazır. Əlavə
edir ki, Heydər Əliyev on illik iqtidarı zamanı Azərbaycanda və Qafqazda
inanılmaz layihələrə imza atıb. Heydər Əliyevin ən böyük uğurlarından biri
Lissabonda ATƏT ölkələrinin sammitində Ermənistanın işğalçı dövlət kimi
tanınması olub: "Və Azərbaycanın hazırladığı qətnaməni Ermənistandan başqa
bütün iştirakçı dövlətlər qəbul etdilər. Bu o zaman beynəlxalq aləmdə qəbul
edilən çox mühüm bir qərar idi. Müstəqil Azərbaycan Amerikadan Rusiyaya,
İrandan Rusiyaya qədər uzanan bir cizgidə öz sözünü bütün dünyaya qəbul etdirmiş
oldu”.
Müəllif yazır ki, ümummilli liderin rəhbərliyi ilə Azərbaycan Qafqazda
ən güclü ordunu qurdu. "Hazırda Azərbaycan ilə Türkiyə arasındakı möhkəm
birliyin təməlləri qurulub”, - deyə müəllif xüsusi vurğulayıb. "Heydər Əliyevlə
başlayan işlərin şah əsəri bu gün Türkiyə ilə Azərbaycan arasındakı strateji
ortaqlıq münasibətləridir. Bölgənin dincliyinə və təhlükəsizliyinə töhfəni
təmin edən məhz bu iki dövlətdir. Əlaqələrimizin iqtisadi ölçüsü böyükdür. İki
ölkə arasında xarici ticarətin həcmi bu gün 2 milyard 640 milyon dollar təşkil
edir. Halbuki Heydər Əliyevi itirdiyimizdə Azərbaycan ilə Türkiyənin ticarət
həcmi cəmi 350 milyon dollar ətrafında idi. On beş ildə xarici ticarətin həcmi
yeddi dəfə artıb. Azərbaycan investisiya qoyan statuslu ölkəyə çevrilib. Bu
investisiyaların da mərkəz nöqtəsi Türkiyədir. Yalnız SOCAR Türkiyəyə 20
milyard dollara yaxın investisiya yatırıb, 30 000 insanın işlə təmin olunması
qarşıya məqsəd qoyulub. Ortaq gücümüzü artırmaqla yanaşı, regional əməkdaşlıqda
da yeni üfüqlər sabitliyin bir elementi olaraq ortaya çıxır. Dünən
Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft boru kəməri ilə başlayan birliyimiz, bu gün Bakı-Tbilisi-Ərzurum,
TANAP qaz xətti və Avropanın enerji
təhlükəsizliyinə böyük töhfə verəcək Trans-Adriatik Boru Xətti (TAP) Cənub Qaz Dəhlizi
ilə davam edir. Digər tərəfdən, Türkiyə ilə Azərbaycanın imzasını daşıyan, "sülh
və rifah” yolu deyə adlandırılan Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryolu da birliyimizin
ayrı bir ölçüsünü təşkil edir. Vəfatının on beşinci ilində mən onun xatirəsini
dərin hörmətlə yad edirəm”, - deyə müəllif fikrini tamamlayıb.
Yeri gəlmişkən, ümummilli lider ilə bağlı silsilə yazılar dərc edən
"Moskva-Bakı” portalı bu dəfə Moskva
Dövlət Beynəlxalq Münasibətlər İnstitutunun professoru Vladimir Suxoyunfikirlərini dərc edib: "Elə liderlər var ki, tarixə daxil olur və orada qalır,
elə liderlər də var ki, milli tarix yaradırlar. Heydər Əliyev Azərbaycanın
müasir tarixini yaratmış liderdir. Tarix onu zamanının əsl bir əfsanəsi, güclü
bir dövlət başçısı, fədakar bir şəxs və dövlət quruculuğunun çətin tarixi
məsələsini qəbul edə bilən unikal bir şəxs kimi xatırlayır.
1960-cı illərin sonlarından XXI əsrin əvvəllərinə qədər olan dövrü
əhatə edən 35 illik Azərbaycan tarixi Heydər Əliyev adı ilə birbaşa bağlıdır.
Onun siyasi yetkinliyi və həqiqətən də əvəzsiz insani keyfiyyətləri gənc
dövlətin ayaq üstə durmasına və 21-ci əsrdə müstəqil bir ölkə kimi uğurla çıxış
etməsinə imkan verdi. Çətin və ciddi maneələri aradan qaldıraraq, indi müasir Azərbaycan
adlanan güclü müstəqil dövlət qurdu”. Müəllif yazır ki, Heydər Əliyev özü
mütəşəkkil bir şəxs idi və ətrafında olanlardan da aydınlıq, tutarlılıq,
effektivlik və məhsuldarlıq tələb edirdi: "Heydər Əliyev kabinet işini heç vaxt
sevməyib. Hər yerdə, neft emalı zavodlarında, laboratoriyalarda, limanlarda,
tikinti sahələrində baş verənləri yaxından görmək üçün şəxsən ora baş çəkirdi.
Heydər Əliyevin xatirələrinə görə, bu, həyatının ən yaxşı illəri idi - "Bəzən,
iş bitirdikdən sonra evə getməmişəm, respublikamızın vəziyyətini yaxşılaşdırmaq
üçün yeni planlar hazırlamışıq”. Prezidentliyin 10 illiyi dövründə Heydər
Əliyev respublikada radikal islahatlar həyata keçirmiş və demək olar ki, məhv
edilmiş ölkənin xarabalıqları üzərində bir dövlət qurdu. Heydər Əliyevin
çoxməqsədli siyasəti ölkənin rifahı və sabitliyini təmin edən dövlət
strategiyası halına gəldi. O, Birləşmiş Ştatlarla, Aİ ilə konstruktiv
münasibətləri, həmçinin Türkiyə, Rusiya və İranla dostluq əlaqələrini nəzərdə
tutan praqmatik və balanslı xarici siyasətlə hakimiyyətə gəldi”.
Müəllif yazır ki, Azərbaycanda siyasi sabitliyin əldə olunmasından
əlavə Heydər Əliyev ölkənin iqtisadi müstəqilliyi üçün əsaslar yaratdı. O,
istehsalın bütün sahələrini bərpa etmək, maliyyə vəziyyətini yaxşılaşdırmaq və
xarici investisiyaların cəlb edilməsi üçün antiböhran proqramı hazırladı: "1994-cü
il sentyabrın 20-də Bakıda imzalanmış "Əsrin müqaviləsi” xarici neft şirkətləri
ilə çoxmilyardlıq müqavilədir. Keçmiş Sovet İttifaqında heç bir zaman belə bir
sənəd imzalanmamışdı. Bu, Azərbaycan üçün vacib bir layihə idi və ölkədə daxili
sabitliyin qurulmasında və xarici siyasətdə uğur qazanılmasında həlledici rol
oynayıb. Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri layihəsini reallaşdırmaqla Heydər
Əliyev böyük bir Qərb kapitalını Azərbaycana cəlb etdi ki, bu da bir çox yeni
iş yerlərinin yaradılması və bir sıra sahələrin inkişafına gətirib çıxardı.
Heydər Əliyev keçmiş sovet məkanında ən yüksək səviyyədə tanınan Azərbaycanda
misli görünməmiş iqtisadi artımı təmin etdi”.
Rusiyalı professor əlavə edir ki, Heydər Əliyev 1995-ci ildə qəbul
edilmiş yeni Konstitusiyanın da müəllifidir: "Heydər Əliyev ölkəsini və onun
tarixini sevirdi. Heydər Əliyev bilirdi ki, iqtisadi inkişafla yanaşı,
müstəqilliyin əsas elementlərindən biri də mədəniyyətdir. O, Azərbaycan mədəni
irsini dəstəkləyir, ölkənin milli kimliyini yüksək tuturdu. Heydər Əliyev həyatın
bütün sahələrində effektiv və məqsədyönlü fəaliyyətlərlə yanaşı, ölkədə
təhsilin yaxşılaşdırılmasına böyük əhəmiyyət verirdi. Gənc nəslin təhsili və
tərbiyəsi həmişə uzaqgörən liderin dövlət proqramında əsas xətt olub. İstedad
və iradə Heydər Əliyevin əsas şəxsiyyət xüsusiyyətləridir. Prezident kimi güclü
bir siyasətçiyə gərək olan fövqəladə şəxsiyyət xüsusiyyətlərinə malik idi: onda
fotoqrafik yaddaş, güclü bir müşahidə və insanları, o cümlədən rəqiblərini
düşərgəsinə gətirmək imkanları var idi”.
Başqa bir nəşr - "Vestnik Kafkaz”a da Rusiya Elmlər Akademiyasının
İqtisadiyyat İnstitutunun elmi işçisi Aleksandr Karavayevin ümummilli liderlə bağlı
"Heydər Əliyevin siyasi iradəsinin bir
aspekti” başlıqlı məqaləsini dərc edib. Müəllif yazır ki, artıq 20 ildir
ki, Rusiya ilə Azərbaycan arasında münasibətlərin "incə” quruluşunun müxtəlif
bəhrələrini müşahidə edirik.
Başqa bir nəşrdə "Versii.com”da
da ümummilli lider barəsində "İrəlidə gedən atlı: Heydər Əliyev həmişə xalqın
qəlbində yaşayacaqdır” başlıqlı xatirə yazısı dərc olunub: "On beş il əvvəl
- 12 dekabr 2003-cü ildə Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyev
dünyasını dəyişib. Onun həyat yolu Azərbaycanın inkişaf yoludur. Heydər Əliyev
böyük insan, tarixi bir şəxs idi, bəlkə də əsrdə bir dəfə belə insanlar dünyaya
gəlir. Belələri ən çətin zamanda, xüsusilə də lazım olduqda meydana çıxır. Xalq
özünü vətənə xidmətə həsr etmiş liderlərini və qəhrəmanlarını unutmur. Heydər
Əliyev ölkəsi üçün, o çətin bir dövrdə doğru yolu göstərən, insanları
səhvlərdən və faciələrdən xilas edən parlaq şəxs, siyasi lider olub. Heydər
Əliyevin fiziki gedişindən sonra da xalqın ona olan məhəbbəti azalmadı. O, hər
bir azərbaycanlı üçün yalnız ölkənin qabiliyyətli lideri kimi deyil - ahəngdar,
inteqral, hərtərəfli inkişaf etmiş bir şəxsiyyət kimi idealdır. Bununla yanaşı,
Heydər Əliyev təbiətən yorulmaz şəxs, realist siyasətçi idi. Onun siyasi və
idarəetmə prinsipləri romantizmdən və təvazökarlıqdan uzaq idi. Bəlkə də ilk
baxışda onun qərarları kimdəsə əsassız görünə bilərdi, ancaq müəyyən bir
vəziyyətdə həmişə düzgün və optimal olub. Yüksək vəzifədə çalışdığı ilk
günlərdən Heydər Əliyev xalqının dirçəlişi və xoşbəxt gələcəyi üçün böyük
fədakarlıq göstərdi. Bu dövrdə güclü dövlət, milli dirçəliş, sosial rifah və
Azərbaycanın mənəvi yüksəlişi üçün təməl qoyulub. O, sovet hakimiyyət sistemini
öz vətəninin strateji maraqlarına çevirə bilən lider olub. Hakimiyyətdə olan
Heydər Əliyev xalqının həyatında mühüm rol oynadı. Bu, Azərbaycanın tarixindəki
ən canlı və məlumatlı səhifələrdir. Respublikanın şəhərləri və kəndləri yenidən
quruldu, əhalinin maddi vəziyyəti yaxşılaşdı, cəmiyyətin bütün sahələrində, o
cümlədən təhsil, elm və mədəniyyətdə dəyişikliklər baş verdi. Qısa bir dövrdə
ölkə bir əsrə bərabər inkişaf yolu keçdi. Heydər Əliyevin rəhbərliyi illərində
Azərbaycanda əldə olunan uğurlar barədə çox danışmaq olar. Bu gün cəsarətlə
deyə bilərik ki, Heydər Əliyev öz ölkəsinin gələcəyini 20-30 il qabaqdan görən
bir adam idi. Heydər Əliyev sovet hakimiyyətinin prinsiplərindən səmərəli
istifadə edərək, Azərbaycanın inkişafını təmin etməyə çalışdı. Əsrlər boyu
unudulmayacaq böyük lider xalqının və ölkənin həyatında böyük rol oynayıb. 1990-cı
illərin əvvəllərində Sovet İttifaqının dağılmasından sonra Azərbaycan dağılma
və vətəndaş müharibəsi ərəfəsində idi. Ermənistanın Azərbaycan xalqına qarşı
təcavüzü gedirdi, iqtisadiyyat, siyasət və digər sahələrdə böhran yaşanırdı. Belə
çətin bir dövrdə, təcrübəsizliyin və hakimiyyətdə olan rəhbərliyin peşəkarlığının
olmaması səbəbindən ölkə çətin duruma düşmüşdü. Bu dövr Azərbaycan üçün
həlledici idi: ya müstəqil dövlət olacaq, ya da parçalanacaq və məhv ediləcəkdi.
Məhz Heydər Əliyev bunun qarşısını aldı. Heydər Əliyev fəaliyyətinin bütün
sahələrində Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin qorunub saxlanılması və
gücləndirilməsi prinsiplərinə əsaslanırdı. Hakimiyyətə gəldikdən sonra o,
güclü, müstəqil, hüquqi dövlət qurmağa çalışdı.
Milli mədəniyyətini səmimiyyətlə sevən və dünya mədəni irsini yüksək
qiymətləndirən Heydər Əliyevin sayəsində Bakı bu gün mədəniyyətlərarası dialoqu
üçün geniş bir platformaya çevrilib”.
Azər NURİYEV