Azərbaycan “işığı” Avropada yanacaq - Fotolar - Video
Enerji siyasəti bu gün dünyada mühüm və strateji
rola malikdir. Qloballaşan dünyanı enerji təhlükəsizliyi məsələsindən kənarda təsəvvür
etmək qeyri-mümkündür. Məhz bu kimi səbəblərdən dünyada enerji daşıyıcılarına tələbat
gündən-günə artır. Dünya dövlətləri bu tələbatı ödəmək üçün zəngin təbii sərvətlərə,
davamlı iqtisadiyyata və müasir texnologiyalara malik olan ölkələrlə əməkdaşlığa
can atır, qarşılıqlı maraqlara xidmət edən əlaqələr nəticəsində öz enerji
ehtiyaclarının ödənməsinə çalışırlar. Bu çərçivədə Azərbaycanla da bir sıra
dünya dövlətlərinin mühüm iqtisadi, siyasi əlaqələri formalaşıb. Sözügedən
münasibətlərin bəhrəsi olaraq, artıq Azərbaycan dünyanın enerji təhlükəsizliyi
məsələlərinin həllində aparıcı mövqe tutan, Qərbin enerji tələbatının ödənilməsinə
önəmli töhfə verən ölkəyə çevrilib.
Avstriya və İtaliyaya elektrik enerjisi ixracı
Sevindirici haldır ki, zəngin neft-qaz
ehtiyatlarına sahib olan Azərbaycan elektrik enerjisinin ixracatçısı kimi də
tanınmaqdadır. Uzun müddətdir ki, ölkəmiz qonşu Rusiya, Gürcüstan, İran və
Türkiyəyəelektrik enerjisi ixrac edir. Cari ilin may ayının 1-dən etibarən
"Azərenerji” ASC vasitəsilə Azərbaycan Gürcüstan və Türkiyədən tranzit etməkləYunanıstana,
eyni zamanda analoji olaraq Gürcüstan, Türkiyə və Bolqarıstandan tranzit keçməklə
Rumıniya və Macarıstanada elektrik enerjisinin ixracına başlayıb. "Azərenerji”nin
bu barədə yaydığı rəsmi məlumata görə, may ayı üçün Yunanıstan hərracında 7,
Bolqarıstan hərracında 5 şirkət qalib olub ki, onların da hər ikisində "Azərenerji”
ASC uğur əldə edib. Bununla yanaşı, "Azərenerji” ASC qarşıdakı aylarda Avstriya
və İtaliyaya da elektrik enerjisi ixrac etməyi planlaşdırıb.
Elektrik enerjisinin istehsalı üçün kifayət qədər sərmayə yatırılıb
Bütün hallarda Azərbaycanın elektrik enerjisini
idxal edən ölkədən ixrac edən ölkəyə çevrilməsi müsbət hadisədir və bunun
iqtisadi, eyni zamanda siyasi əhəmiyyəti var. Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin üzvü
Tahir Mirkişili "Kaspi” qəzetinə açıqlamasında bildirib ki, istənilən halda,
elektrik enerjisinin istehsalı və ixracı Azərbaycan üçün əlavə gəlir deməkdir.
Onun sözlərinə görə, istənilən məhsul ixrac olunduğu halda Azərbaycanın valyuta
gəlirlərini artırır, iqtisadi təhlükəsizliyi, iqtisadi dayanıqlılığı gücləndirir:
"Nəzərə alaq ki, Azərbaycan dövləti ötən dövr ərzində ölkədə elektrik
enerjisinin istehsalı üçün kifayət qədər sərmayə yatırıb. Nəticədə daha müasir
stansiyalar tikilib, əvvəlki stansiyalarda isə təmir-bərpa işləri aparılıb.
Bütün bu işlər Azərbaycanda yeni bir məhsulun istehsal olunaraq ixrac olunması
imkanını yaradıb. Halbuki vaxtilə Azərbaycan elektrik enerjisini idxal edirdi.
Amma indi öz tələbatımızı ödənilməklə yanaşı, elektrik enerjisi xaricə ixrac
olunur. Bu, neft sektoru ilə bərabər qeyri-neft sektorunda da ixracın tamamilə
yeni bir istiqamətidir. Bu, kifayət qədər dayanıqlı ixrac mənbəyidir. Çünki, Azərbaycan
elektrik enerjisi istehsal etmək üçün dayanıqlı mənbələrə sahibdir. Azərbaycanın
neft-qazla zəngin ölkə olması, həmçinin alternativ enerji mənbələrinin olması
elektrik enerjisini istehsal etməyə və ixraca imkan yaradır”.
İqtisadi və siyasi
dividentlər
T.Mirkişili ümumilikdə bütün iqtisadi əlaqələrin
ölkələr arasında siyasi münasibətləri inkişaf etdirdiyini də diqqətə çatdırıb.
Qeyd edib ki, elektrik ixrac olunan ölkələrlə iqtisadi əlaqələrin, eləcə də
siyasi münasibətlərin daha da möhkəmlənməsi Azərbaycanın haqq səsinin beynəlxalq
aləmdə dəstəklənməsinə də səbəb olacaq: "Azərbaycanın ərazisinin bir qismi
işğala məruz qaldığından, ölkəmizin öz suverenliyini təmin etməsi üçün haqlı
mövqeyimizin beynəlxalq aləmdə daha çox dəstəklənməsinə ehtiyac var. Neft-qaz,
qeyri-neft sektoru məhsullarımızın, o cümlədən elektrik enerjisinin xarici ölkələrə
ixracı Azərbaycanla siyasi ittifaqda olan ölkələrin sayını artırır. Bu da beynəlxalq
aləmdə haqlı mövqeyimizin dəstəklənməsinə səbəb olur. Məsələyə bu aspektdən
yanaşılarsa, elektrik enerjisinin istehsalı və ixracı iqtisadi baxımdan Azərbaycana
ciddi gəlir gətirməklə paralel olaraq, mühüm siyasi dividentlər də
qazandıracaq”.
Enerji ölkəsi kimi
tanınmaq
İqtisadçı ekspert Pərviz
Heydərov da bizimlə söhbətində
Azərbaycan dünyada enerji ölkəsi kimi tanımasına diqqət çəkib. Bildirib ki,
hazırda ölkədə elektrik enerjisi istehsalı ilə bağlı genişmiqyaslı investisiya
və modernləşdirmə işləri aparılır: "Ölkəmiz dünya bazarlarına neft ixrac edir.
Buna artıq neçə illərdir ki, qaz da əlavə olunub. Növbəti ildən Avropaya da qaz
ixrac etməyə başlayacağıq. Halbuki, vaxt var idi qazı Rusiyadan alırdıq. İndi
isə vəziyyət başqadır. Azərbaycan öz qaz tələbatını özü ödəməklə yanaşı, xaricə
ixrac edir. Hazırda bu sıraya elektrik enerjisinin də əlavə olunması
perspektivi Azərbaycanın daha geniş çeşiddə enerji ölkəsi kimi tanınmasını möhkəmləndirəcək.
Bu, çox böyük nailiyyətdir, iqtisadiyyatın inkişafı deməkdir. Elektrik
enerjisinə gəldikdə, ölkəmiz əslində, çoxdan xaricə bunun satışını həyata
keçirir. Sadəcə olaraq, sözügedən sahədə mövcud potensial ixrac sferasını
getdikcə, genişləndirməyə imkan açır. Çünki ölkədə elektrik enerjisi istehsalı
ilə bağlı genişmiqyaslı investisiya və modernləşdirmə işləri aparılır.
Stansiyaların potensialı fasiləsiz olaraq gücləndirilir. Bütün bunlar da əlavə
enerji gücü əldə etməyə şərait yaradır. "Şimal-2” stansiyasının tikintisini də
nəzərə alsaq, yaxın vaxtlarda enerji potensialımız xeyli artacaq. Elə bunun nəticəsidir
ki, bu il mayın 1-dən "Azərenerji” Gürcüstan və Türkiyədən tranzit yolu ilə
Yunanıstana və eyni zamanda, Gürcüstan, Türkiyə və Bolqarıstandan tranzit yolu
ilə Rumıniya və Macarıstana da elektrik enerjisi ixracına başlayıb”.
İxracı genişləndirmək
və yüksəltmək
İqtisadçı ekspert vurğulayıb ki, ölkənin elektrik
enerjisi ilə təminatı iqtisadiyyatın təhlükəsizliyinə aid ən vacib məsələdir.
Onun fikrincə, hər bir varlığın və hərəkətin kökündə enerji dayandığı kimi,
iqtisadiyyatın da əsasında enerji ilə təminat dayanır: "İqtisadiyyatı inkişafda
olan hər bir ölkədə elektrik enerjisi istehsalı fasiləsiz artmalıdır. Onun
dayanıqlı olması isə ümumiyyətlə, ən vacib məsələdir. "Azərenerji” ASC 2019-cu
ilin yanvar-mart ayları ərzində 6,151 mlrd. kVt/s elektrik enerjisi istehsal
edib. Bu, ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 153 mln. kVt/s və ya 2,5% çoxdur.
Belə ki, ötən ilin birinci rübündə 5,998 milyard kVt/s elektrik enerjisi
istehsal edilmişdi. Elə həm də bunun nəticəsi olaraq əlavə elektrik enerjisinin
ixracı da ötən ilin birinci rübü ilə müqayisədə artırıb. Belə ki, 2018-ci ilin
birinci rübündə qonşu ölkələrə 131 mln. kVt/s elektrik enerjisi ixrac
edilmişdisə, 2019-cu ilin birinci rübündə 161 mln. kVt/s ixrac edilib. Bu isə
30 mln. kvt/s və ya 23% artım deməkdir. Yeri gəlmişkən, daxildə istehlak da
artır. 2018-ci ilin birinci rübü ilə müqayisədə 2019-cu ilin eyni rübündə
elektrik enerjisinin istehlakı 3,41 faiz artıb. Odur ki, burada strateji siyasət
yürütmək və addımlar atmaq tələb olunur. Daxili istehlak üzrə getdikcə daha sürətlə
artmaqda olan tələbi ödəmək və ixracı genişləndirmək və yüksəltmək. Sonuncu ölkəyə
valyuta gətirir. Generasiya layihələri investisiyalar sayəsində
reallaşdırıldığından, xərc ödənilməlidir. Və eyni zamanda, iqtisadi nüfuz deməkdir.
İqtisadi nüfuz isə siyasi əhəmiyyəti və çəkini təyin edən ən ümdə vasitədir.
Odur ki, elektrik enerjisi sahəsində potensialımızdan maksimum istifadə etməyə
çalışmalıyıq”.
İxracat kommersiya
müqavilələri vasitəsilə həyata keçirilməlidir
İqtisadçı ekspert
İlham Şaban isə bildirib
ki, SSRİ dağılandan sonra da Azərbaycan o dövrdəki enerji sisteminin bir hissəsi
kimi çıxış edib. Bu amili əsas götürən ekspert deyib ki, işğalçı Ermənistan
istisna olmaqla, Azərbaycanla qonşu olan Rusiya, Gürcüstan və İranla enerji
mübadiləsi daim davam etdirilib: "Hazırda da bu mübadilə var. Hər bir ölkədə
sutkanın müəyyən vaxtlarında enerjiyə olan tələbat artır. Belə olan halda bu tələbat
digər ölkələrlə qarşılıqlı anlaşma çərçivəsində alınan enerji hesabına ödənilir.
O ki, qaldı Azərbaycanın enerji idxal edən dövlətdən ixrac edən ölkəyə çevrilməsinə,
Gömrük Komitəsinin hesabatlarında enerji idxalı və ixracına dair dəqiq məlumatlar
əks olunur. İxracat kommersiya müqavilələri vasitəsilə həyata keçirilməlidir.
"Azərenerji”nin yaydığı son məlumatlardan görünür ki, qonşu dövlətlərdən fərqli
olaraq, digər xarici ölkələrə elektrik enerjisi kommersiya müqavilələri əsasında
veriləcək. Bu, artıq kommersiya ixracıdır, enerji mübadiləsi nəticəsində yaranan müsbət saldonun göstəricisi deyil. Belə bir ixraca may
ayından etibarən başlamışıq. May ayı yekunlaşanda biz bunun ilkin nəticələrini
görəcəyik. Ümumilikdə müsbət məqam budur ki, istehsal olunan məhsul xarici
bazara çıxarılır, ondan yararlanırıq. Əgər daxildə elektrik enerjisi
istehlakçıya 7 qəpiyə satılırsa, ixrac edilən zamanı bundan baha satılır. Təbii
ki, bu da "Azərenerji” üçün yaxşı gəlir mənbəyidir. Mən Gömrük Komitəsinin bəyan edilmiş ixrac məlumatlarına diqqət yetirdim və gördüm ki, Azərbaycan elektrik enerjisini ortalama olaraq ölkə daxilindəki parəkəndə satış qiymətləri ilə ixrac edir. Bu, kommersiya baxımından çox cəlbedici bir məqamdır. Çünki "Azərenerji" xaricdəki istehlakçılara daha baha qiymətlə öz məhsulunu satmaq imkanı qazanır. Azərbaycan üçün bu, iqtisadi əhəmiyyətli hadisə olmaqla bərabər, sadəcə qonşu dövlətlərlə deyil,
digər xarici ölkələrlə iqtisadi əməkdaşlığın yeni formasıdır. Unutmaq olmaz ki,
iqtisadi əməkdaşlıqda enerji mühüm rol oynayır. Ona görə də bu əməkdaşlıq ölkələr
arasında bir-birinə inamı, bağlılığı artırır, iqtisadi sahə ilə yanaşı, siyasi
və mədəni əlaqələrin möhkəmlənməsinə töhfə verir”.
İxracın coğrafiyası
daha da genişlənəcək
İqtisad elmləri
doktoru, professor Fikrət Yusifov da "Kaspi”yə bildirib ki, Azərbaycanın elektrik
enerjisi ixracatçısına çevrilməsi Prezident İlham Əliyevin uzun illər üçün müəyyən
etdiyi strategiyanın reallaşdırılmasına əyani misaldır: "Əgər biz dünənə qədər
elektrik enerjisini idxal edirdiksə, bu gün vəziyyət tamamilə dəyişib. Son 15
ildə tikilən yeni elektrik stansiyalarının sayı, istehsal edilən enerjinin
artan həcmi bizə imkan verir ki, elektrik enerjisini xaricə ixrac edə bilək, bu
sahədə ixracatçıya çevrilə bilək. Getdikcə bu ixracın coğrafiyası daha da genişlənəcək,
Avropanın mərkəzinə qədər gedib çatacaq. Əlbəttə ki, bu, böyük bir uğurdur. Bu,
Prezident İlham Əliyev tərəfindən düşünülmüş, uzaqgörən enerji strategiyasının
bir neçə ilə ərzində uğurla həyata keçirilməsi deməkdir. Qeyri-neft sektorunun
bütün sahələri üzrə Azərbaycan məhz bu cür inkişaf strategiyasını əsas götürüb.
Ona görə də yaxın illərdə bütün sahələr üzrə belə uğurların müşahidə ediləcəyi
şübhəsizdir”.
Elektroengetika sahəsinə
yönəlik strategiyanın uğuru
Sonda bir daha vurğulamaq yerinə düşər ki,
Prezident İlham Əliyevin elektroengetika sahəsinə yönəlik strategiyasına uyğun
olaraq, Azərbaycan elektrik enerjisini idxal edən ölkədən ixrac edən ölkəyə
çevrilib. Heç şübhəsiz bu amil Azərbaycana iqtisadi, eyni zamanda siyasi qazanc
gətirir. Yeraltı sərvətləri ilə Avropanın enerji təhlükəsizliyinin təmin
olunmasında mühüm yer alan, etibarlı tərəfdaş kimi tanınan Azərbaycan, elektrik
enerjisinin ixracı ilə də regionun, həmçinin digər xarici ölkələrin taleyində
ciddi rol oynayır, beynəlxalq aləmdə nüfuzunu daha da artırır.
Rufik İSMAYILOV
Yazı "Azərenerji” Açıq Səhmdar Cəmiyyəti və
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin
İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun birgə təşkil etdiyi müsabiqəyə təqdim olunur