Aysberqin görünməyən tərəfi - ƏDƏBİ SÖHBƏT
Yazıçı-ssenarist Çinarə Nüsrətli Azərbaycanın son
vaxtlar formalaşmağa başlayan serial sənayesinin problemləri, çətinlikləri və
uğurlarından danışır
Bu gün serial sektoru Azərbaycanda inkişaf etməkdədir.
Sahənin inkişafı, təbii ki, birdən-birə
ola bilməz. Bunun üçün zaman, təcrübə, zəhmət lazımdır. Bəzən bizim serialları
xaricilərlə – Rusiya və Türkiyə serialları ilə müqayisə edirlər. Bəs bu nə qədər
doğrudur? Bu və digər suallara cavab tapmaq üçün yazıçı-ssenarist Çinarə Nüsrətliylə
söhbətləşdik.
Çinarə xanım artıq uzun illərdir ki, serial ssenaristi kimi fəaliyyət
göstərir, yüksək reytinq verən layihələrə imza atıb. O, bizim serialların Rusiya
və Türkiyə serialları ilə müqayisəsinin doğru olmadığını düşünür: "Azərbaycan
seriallarından dünya səviyyəsində keyfiyyət gözləmək ona görə düzgün deyil ki,
serial çəkilişinə Rusiyada, Türkiyədə 90-cı illərin 2-ci yarısında, Amerikada isə
hətta 80-ci illərdə başlanılıb. Yəni onların bu işdə təcrübələri var. Bizdə
yazardan tutmuş, ən xırda texniki işçiyə kimi sürətli iş mexanizmi cəmi bir neçə
ildir yaranıb. 2011-ci ildə dövlət tərəfindən seriallar üçün televiziyalara vəsait
ayrılması bu sahənin inkişafına təkan verdi. Əvvəl həftəlik, sonra gündəlik
seriallar çəkilməyə başladı. Ona görə bizi 30-40 illik təcrübəsi olan ölkələrlə
müqayisə etmək düzgün deyil.
Çatışmazlıqlar məhz təcrübəsizlikdən yaranır. Biz də bu sahəni inkişaf
etdirməyə, bacardığımızın ən yaxşısını ortaya qoymağa çalışırıq. Təcrübə çoxaldıqca
işin keyfiyyəti də yüksələcək. Biz 10 ildə başqalarının 20 ildə keçdiyi yolu
keçmişik. 9-10 il əvvəl çəkilən seriallara nəzər salsanız, aradakı fərqi görəcəksiniz”.
Yazarların yay tətili olmur
Hər şey ssenaridən başlayır, deyir Çinarə xanım: "Ssenari
aysberqin görünməyən tərəfidir. Lakin ssenarinin
uğur qazanması və bir obrazın ərsəyə gələ bilməsi üçün həm də kollektiv iş
lazımdır. Mükəmməl ssenari ola bilər ki, rejissor onu gözdən salar. Və yaxud əksinə.
Əgər məqsəd uğurlu iş ortaya qoymaqdırsa, ən xırda texniki işçiyə qədər hamı işə
məsuliyyətlə və yaradıcı yanaşmalıdır. Qrup işə başlamamışdan aylar əvvəl
ssenarinin yazılma prosesi start götürür. Hisslər sözlərə, sözlər görüntüyə
çevrilir. Bu da çox vaxt yay aylarına düşdüyündən biz yazarların yay tətili
olmur. Sentyabr ayından yeni mövsümə başlayan serialların çəkilişi avqust, yazı
prosesi isə may ayından başlayır. Başqa peşə sahiblərinin istirahətə getdiyi
vaxtlar bizim ən gərgin iş dövrümüzdür”.
Rəqabət, uğur və
son sözü deyən reytinq
Hazırda telekanallar
arasında yayımlanan yerli seriallar arasında böyük bir rəqabət müşahidə olunur.
Əsas sözü, əlbəttə ki, reytinq deyir. Yüksək reytinq qazanmaq isə olduqca çətindir. "Bu vaxta
qədər çox cəhdlər olub, çox seriallar çəkilib, lakin dediyiniz kimi yalnız bir
neçə serial uzunmüddətli uğura imza ata bilib. Qısamüddətli işlə tamaşaçının
diqqətini cəlb etmək çətin deyil. Nəsə qeyri-adi bir fəndlə maraq doğura bilərsən.
Amma bu diqqəti üç il saxlamaq həqiqətən böyük əziyyət tələb edir. Sevinirəm ki,
ssenari müəllifi olduğum "Bir qadın” serialı özünü tamaşaçıya sevdirə və bu
müddət ərzində yüksək reytinqini qoruyub saxlaya bilib”.
Rahatlıqda
yazmağa nə var ki?
Ssenarist deyir ki, çəkilişdən əvvəl obrazları xəyalımda qurub canlı
insan kimi təsəvvür edirəm: "Kastinqdən sonra vəziyyət müəyyən qədər dəyişir. Aktyorun
oyun tərzindən çıxış edərək xarakteri davam etdirirəm. Bu da ssenaristin yükünü
artırır. Ümumilikdə, gündəlik serial ssenaristi üçün məhdudiyyətlər çoxdur. Məsələn,
süjeti qurarkən məkan məhdudluğunu, çəkiliş surətini, mətnlərin tez əzbərlənməsini,
hətta hava şəraitini belə əvvəlcədən nəzərə alıb yazmalıyam. Rahat şəraitdə və heç bir məhdudiyyət olmadan yazmağa nə
var ki? Bu qədər texniki məhdudiyyətlərin içində maraqlı ssenari ortaya
qoymaq, həqiqətən də, çox ağır və məsuliyyətli işdir. Lakin bütün çətinliklərə
baxmayaraq, öz işimi sevirəm. Əminəm ki, o təriflənən xarici serial
istehsalçılarının heç biri bu vəziyyətdə normal material ortaya qoya bilməz”.
Seriallardakı hay-küy
Serialın baxımlı olması üçün yeni hadisələr və gərgin
konfliktlər tapmaq lazımdı. Bu, o qədər də asan deyil. Həm də çəkiliş sürətli
olduğuna görə bütün konfliktlər məhdud sayda məkanlarda cərəyan etməlidir. Gərək
hadisələr o qədər maraqlı olsun ki, tamaşaçı məkan sayının azlığından
sıxılmasın. Bu da ssenarinin üstünə ikiqat məsuliyyət qoyur. Bəzən irad
tuturlar ki, seriallarda hay-küy, dava-dalaş çoxdur. Lakin təcrübəmizdən
görürük ki, seriyanın məzmununda gərgin mübahisələr, dramatik situasiyalar
azalan kimi reytinq aşağı düşür, tamaşaçının marağı azalır. Məgər həyatda belə
insanlar yoxdur? Hər halda insan özünə kənardan baxır, nəyin yaxşı, nəyin
qeyri-etik göründüyünü anlayır və bir nəticə çıxarırsa, nə yaxşı. Əgər serialı
ailə, ssenaristi ailə başçısı bilsək, onda mən qəddar ailə başçısıyam. Çünki mərhəmətli
olub mehribançılıq yaradan kimi reytinq aşağı düşür” (gülür).
Qadın bəzən özü özünü başa düşmür
Ssenaristin fikrincə, ekran ən böyük kürsü, ən
geniş auditoriyadır: "Ekran həm də güzgüdür. Təbii ki, televiziya qarşısında
oturanların çoxu qadınlardır və biz də daha çox onların problemlərini, övlad tərbiyəsində,
ailənin bütövlüyünün qorunub-saxlanılmasında, ailədaxili münasibətlərinin
nizamlanmasında qadınların rolunu və çəkdiyi əziyyətləri göstərməyə çalışırıq. Çalışıram
ki, obraz vasitəsilə cəmiyyətə müəyyən qədər də olsa, mesaj ötürə bilim. Yəni
qadın cəmiyyətin iki sütunundan biridir, qadın doğuluşdan yaradıcıdır. Heç şübhəsiz
müəllifin maarifpərvərlik missiyası olmalıdır – cəmiyyətə ən yaxşıları təlqin
etmək, səhvləri göstərmək. Əminəm ki, bu tipli serialların ssenarisini yalnız
qadın ssenaristlər yaza bilər. Heç bir kişi qadın ruhunun dərinliklərində baş
verən prosesləri bütünlüklə hiss edə bilməz. Çünki qadın bəzən özü özünü başa
düşmür”.
İşsizliyin "səbəbkarı”
Çinarə xanımdan hər hansı
bir obrazın ölümünü yazanda hansı hissləri keçirdiyini soruşuram. Cavabı aləmdir:
"Birinci onu düşünürəm ki, həmin aktyor daha maaş almayacaq. Mən onu işdən
çıxarmış oluram (gülür). Qəhrəmanları öldürəndə mənə elə gəlir ki, ölkədə
işsizlərin sayını artıranlardan biri də mənəm”.
Söhbətləşdi:
Xanım Aydın
Fotolar: Kərim
Abbasov / Global Media Group