Bakı 13°C
Avtomobilin ömrünü azaldan tıxac - ARAŞDIRMA
Mütəxəssislərin fikrincə, tıxacların avtomobilə
vurduğu ziyanın qarşısını almaq çox çətindir. Ya gərək alternativ yollardan
istifadə edəsən, ya da...
Bakı kimi böyük şəhərlərdə yaşayan hər kəs, yəqin
ki, tıxaca bir dəfə belə olsa, düşüb. İstər avtobusdan istifadə edən insanlar,
istərsə də öz şəxsi avtomobili olanlar səhər və axşam pik saatlarda yollarda
tıxacdan əziyyət çəkirlər. Sürücülər tıxacların avtomobillərə ziyan vurduğunu
qeyd edirlər. Hətta bəzi mütəxəssislər iddia edirlər ki, mütəmadi tıxac
avtomobilin ömrünü iki dəfə azaldır. Onların fikrincə, tıxaclar avtomobillərin
bəzi avadanlıqlarını sıradan çıxarır.
"İstehsalçılar nəzərə alır”
Avtomobillər üzrə texniki mütəxəssis Əli Sultanovdeyir ki, tıxacların avtomobillərə elə də böyük
ziyanı yoxdur: "Çünki istehsalçı tərəfindən hər şey nəzərə alınır, dəqiqliklə
yoxlanılır. Avtomobilin tez-tez hərəkət edib dayanması zamanı hansı proseslər baş verdiyini istehsalçılar
bilirlər”.
Boşa gedən resurs
Ə.Sultanov bildirir ki, tıxacda olarkən avtomobilin
yalnız müəyyən resursları boşa istifadə oluna bilər: "Avtomobil tıxacda
dayanarkən yeganə problemi daxili yanma mühərrikində resursun boş yerə getməsidir.
Məsələn, daxili yanma mühərriki yağı və ya yanacağı boş yerə itirir. Qazpaylama
mexanizminin qayışı, zənciri sıradan çıxa bilər. Yay fəslində su qızmaları daha
çox olur. Avtomobildə su qızarkən, soyuması üçün mühərrikin soyutma
ventilyatorları işə düşür. Həmin ventilyatorlar işə düşəndə mühərrik güc altında
işləməyə başlayır və yanacaq sərfiyyatı çoxalır”.
Avtomat və mexanika fərqi
Ə.Sultanovun sözlərinə görə, hər iki sürət
qutusunda gedən resurs müxtəlifdir: "Mexaniki sürətlər qutusunda ilişmə
muftasına ziyan dəyir, basqı, basınc yatağının limiti boş yerə gedir. Avtomat
pillələr qutusunda isə daxili yanma mühərriki, bir də pillələr qutusunda yağın
limitinə təsir olur”.
Tıxacın digər təsiri
Azərbaycan Texniki Universitetinin Avtomobil
daşımaları və yol hərəkətinin təşkili kafedrasının dosenti Fərhad Eyyubov deyir ki, tıxacların avtomobilə birbaşa
ziyanı, demək olar ki, yoxdur. Digər təsirləri daha çoxdur: "Tıxacın təsiri
daha çox zamana, insanların psixologiyasına, hərəkətin təhlükəsizliyinə,
piyadaların hərəkətinə, ekologiyaya olur”.
Yalnız yayda...
F.Eyyubov bildirir ki, yalnız yay vaxtı avtomobildə
müəyyən problemlər yarana bilər: "Yay vaxtı avtomobillərin bəzilərində məsələn,
sovet, Rusiya istehsalı və s. olanlarda müəyyən qədər qızmalar baş verə bilər.
Çünki maşının sürəti aşağı olur, üstəlik, çox tez-tez dayanır, sonra hərəkət
edir. Bu da mühərrikdə qızmaya səbəb ola bilər. Qeyd etdiyim kimi bu hallara
yay aylarında rast gəlmək olar”.
"Müasir avtomobillərə təsir etmir”
F.Eyyubovun sözlərinə görə, nəqliyyat vasitələri
gün ərzində yerinə yetirdikləri əməliyyatlara davam gətirə biləcək gücə
sahibdir: "Ümumiyyətlə, avtomobillərin bir gündə yerinə yetirdiyi proseslər
var. Məsələn, sərnişin avtobusları bir gündə 7-8 min əməliyyat həyata keçirirlər.
Müasir nəqliyyat vasitələri elə hazırlanır ki, bu proseslərə davam gətirə
bilsin. Əlbəttə, köhnə nəqliyyat vasitələrinin ilişmə muftaları, tormoz sistemləri
çox işlənib deyə, resursların istifadə müddəti dayanıb. Həmin avtomobillərə təsir
ola bilər. Amma müasir avtomobillərə o qədər də təsir etmir”.
Avtomat sürət qutusu
F.Eyyubov deyir ki, mexaniki nəqliyyat vasitələri
ilə avtomat qutulu nəqliyyatın tıxaclar zamanı böyük fərqi var: "Avtomobil, əgər
avtomat qutusu ilə təmin olunubsa, sürücülər çox rahat olur. Avtomat qutularda
sürücü ilişmə muftasından istifadə etmir, avtomobilin hərəkətə gəlməsini
avtomat qutu özü nizamlayır, tormozlama zamanı yenidən sürət dəyişməsi olmur”.
20-30 ildən qalan nəqliyyat vasitələrində...
F.Eyyubov bildirir ki, mexaniki sürətlər qutusunda
güc sürücüyə düşür deyə, onu idarə etmək daha çətindir: "20-30 ildən qalan nəqliyyat
vasitələrində mexaniki sürətlər qutusunda birinci, sonra ikinci, üçüncü və s.
sürətə keçirirlər deyə, çətinlik yaranır. Xüsusilə də, tıxaclarda 10 dəfə ilişmə
muftasına basır, birinci sürətə keçilir, təzədən tormozdan istifadə olunur. Ona
görə həmin avtomobillərə təsiri ola bilər”.
Sürücülərin seçimi
F.Eyyubovun sözlərinə görə, avtomat sürət qutulu
maşınları idarə etmək daha asan olduğundan, insanlar daha çox ona üstünlük
verirlər: "Tıxac zamanı da avtomat qutulu nəqliyyat vasitələri digərlərinə
baxanda həm təhlükəsizlik nöqteyi-nəzərdən, həm də sürücülərin rahatlığı cəhətdən
çox yüksəkdir. Ona görə də, son zamanlar alınan əksər nəqliyyat vasitələri
hamısı avtomat sürət qutusu ilə təchiz olunub”.
Ziyanın qarşısını necə alaq?
Ə.Sultanov sonda dedi ki, tıxacların avtomobilə
vurduğu ziyanın qarşısını almaq çox çətindir: "Avtomobili
tıxacdan qorumağın yeganə üsulu alternativ yollardan istifadə etməkdir. Ya da səhər
və axşam pik saatlarda yola çıxmamaq. Başqa variantı yoxdur”.
Zərif Salmanlı
