Avropanı təhdid edən miqrant axını
İndiyə qədər qaçqınlar üçün 40 milyard dollar xərcləyən Türkiyə artıq bu
yükü təkbaşına çəkmək istəmir
Türkiyə Suriyanın İdlib
əyalətindəki vəziyyətin gərginləşməsindən, xüsusən ötən həftənin cümə
axşamından cümə gününə keçən gecə 36 türk əsgərinin ölümü ilə nəticələnən hava
hücumundan sonra artıq miqrant axınını dayandıra bilməyəcəyini bəyan edib,
ölkənin Avropa İttifaqı (Aİ) ilə dəniz və quru yolu ilə sərhədlərini açıb.
Fevralın 28-də Türkiyə polisinə, sahil mühafizəçilərinə və sərhəd-buraxılış
məntəqələrinə Suriyadan Avropaya qaçqın axınına mane olmamaq barədə göstəriş
verilib. Rəsmi Ankaranın bu addımından sonra Türkiyə-Yunanıstan sərhədində
miqrant böhranı yaşanıb. Martın 3-ə olan məlumata görə, Türkiyəni tərk edən
miqrant sayı 130 mini keçib. Bunlar Türkiyənin Ədirnə şəhərindən Yunanıstana
keçən köçkünlərdir. Yunanıstan hərbçiləri sərhədi keçmək istəyən miqrantlara
qaz bombası, hətta odlu silahla təzyiq göstərməyə başlayıblar. Son məlumatlara
görə, Avropaya getmək istəyən miqrantlarla Yunanıstan sərhədçiləri arasında baş
verən toqquşmada ölən və yaralananlar var.
Türkiyənin
təhlükəsizlik qayğıları
Türkiyə ilə sərhəd olan
Bolqarıstanın Baş Naziri Boyko Borisov isə ölkəsinə gözlənilən miqrant
axınından dolayı Ankaraya səfər edib. Prezident R.T.Ərdoğanla görüşən B.Borisov
martın 6-da Türkiyə, Yunanıstan və Bolqarıstan tərəfinin iştirakı ilə Sofiyada
zirvə görüşünün keçirilməsini təklif edib. Amma R.T.Ərdoğan yunanların
miqrantları öldürdüyü üçün Yunanıstanla eyni masada oturmaqdan imtina edib. Türkiyə
Prezidenti bildirib ki, sərhəd qapılarından Avropaya keçmək istəyən
miqrantların qarşısının alınması üçün hazırda Avropa tərəfdən Türkiyəyə 1
milyard dollar ödəmə vədi verilir. O, bundan imtina etdiklərini diqqətə
çatdırıb: "Kimi aldadırlar?Biz artıq bu puldan imtina edirik. Qaçqınlar
üçün 40 milyarddan çox xərcləyən Türkiyə bunun da çarəsini tapar. Amma
Türkiyənin qüruru ilə oynamağa kimsənin ixtiyarı yoxdur. Avropanın öndə gedən
ölkələri Türkiyənin sərhədlərində olan qaçqınlara görə bizi haqsız saymaqla
hələ də ikili standart tətbiqinə davam edirlər. Türkiyənin təhlükəsizlik
qayğılarını görmək belə istəmirlər”.
Brüssel
rəsmi Afinanın siyasətini dəstəkləyir
Bütün bunların fonunda
Avropa İttifaqına 27 üzv ölkənin daxili işlər nazirləri Türkiyədən gələn
miqrant axını ilə əlaqədar martın 4-də Brüsseldə təcili iclas keçirməyi
planlaşdırıblar. Nazirlərin Ankaranın dəniz və ya quru yolu ilə Avropaya daxil
olmaq istəyən suriyalı qaçqınları dayandırmamaq qərarını müzakirə edəcəyi gözlənilir.
İclasda Yunanıstan və Bolqarıstana Aİ-nin xarici sərhədində patrul xidmətinin
təşkilinə kömək imkanları da nəzərdən keçiriləcək. Mövzu ilə bağlı fikrini
"Kaspi” qəzetinə açıqlayan politoloq
Elxan Şahinoğlu deyib ki, Bəşər Əsəd rejimindən, terrorçulardan qaçan 4
milyona yaxın suriyalı 9 ildir Türkiyədə özlərinə sığınacaq tapıb. Lakin indi
Türkiyə bu yükü təkbaşına götürmək istəmir, Avropa İttifaqının məsuliyyəti
bölüşməsini istəyir: "Yunanıstanla sərhəddə baş verən toqquşmalar nəticəsində
suriyalı qaçqınlardan ölənlər və yaralananlar var. Əgər bunu türklər etsəydi,
indi bütün dünya Türkiyəyə qarşı idi. Lakin Brüssel rəsmi Afinanın siyasətini
dəstəklədiyini bəyan etdi. Türkiyənin sərhədlərini açması nəticəsində miqrant
axını ilə üzləşən ikinci ünvan Avropa İttifaqının ən kasıb ölkəsi olan
Bolqarıstandır. Yunanıstandan fərqli olaraq Bolqarıstanın Türkiyə ilə yaxşı
münasibətləri var. Hətta bu münasibətlər, o cümlədən Bolqarıstan baş nazirinin
Türkiyə səfəri belə, Ərdoğanı qəbul etdiyi qərardan çəkindirə bilmədi. Miqrant
problemini həll etmək üçün paytaxt Sofiyada keçirilməsi təklif olunan görüşdən
imtina olundu. Hətta Avropa İttifaqının 1 milyard dollar yardım etmək təklifi
də geri çevrilib. Məsələ burasındadır ki, Ankara miqrant yükünü təkbaşına
daşımaq istəmir”.
Miqrant
sayı milyonlara çatacaq
E.Şahinoğlu bildirib ki, İdlib
gərginliyindən sonra yenidən ölkəyə miqrant axınının güclənməsi Türkiyədə
humanitar böhran yaşada bilər: "Bu kimi səbəblərə görə Ərdoğan qərarında
haqlıdır. Avropada düşünürlər ki, Suriya məsələsi, qaçqın axını onların
problemi deyil, bu qayğı Türkiyəni narahat etməlidir. Ancaq rəsmi Ankara
miqrantları zorla Türkiyədə saxlamaq niyyətində deyil. Kim istəsə qala, kim
istəsə Avropaya gedə bilər, sərhədlər açıqdır. Bütün bunlardan, o cümlədən
Bolqarıstan və Yunanıstan sərhədində yaşananlardan sonra Avropa İttifaqını
miqrant problemi narahat etməyə başlayıb. Hazırda yüzminlərlə ölçülən miqrant
sayı sabah milyonlara çatacaq. Avropa bunun qarşısını almaqda çətinlik çəkəcək.
Bu problemin həlli üçün diplomatik danışıqlara cəhdlər edilməsi hələlik nəticə
vermir. Çünki, bundan əvvəlki danışıqlarda verilən vədlər yerinə yetirilmir.
Türkiyə yenidən belə oyunlara getməyəcək. Avropa sərhədləri gücləndirməklə
üzləşə biləcəyi miqrant böhranından çıxış yolu tapa bilməyəcək”.
Avropaya
təzyiq və ötürülən siyasi mesaj
Politoloq
Nəzakət Məmmədova söyləyib ki, Türkiyə yaxın günlərə qədər Avropaya
gözlənilən miqrant axının qarşısında keçilməz sədd rolunu oynayıb. Buna rəğmən,
Avropa İttifaqı miqrant probleminin həlli üçün vaxtilə Türkiyəyə vəd etdiyi 3
milyard avronu ödəməyib, verdiyi vədə sadiq qalmayıb: "Avropa İttifaqı öz
vədinə sadiq qala bilmədi. Yalnız Almaniya sona qədər Türkiyənin yanında yer
aldı. Digər Avropa ölkələri isə miqrantlara qarşı radikal mövqe tuturdular.
Belə bir situasiyada miqrant məsələsi Türkiyənin əlində Avropa ilə bazarlığa
getmək üçün həm də təzyiq vasitəsidir. Suriya ətrafında gedən proseslərdə,
xüsusən də İdlib böhranında Avropanın, NATO-nun Türkiyəyə arzulanan dəstəyi
verməməsi Ərdoğanın qəti qərar qəbul etməsinə səbəb olub. Türkiyə Prezidenti
sərhədləri miqrantların üzünə açmaqla bir növ Avropanı təhdid edir. Çünki,
Türkiyə miqrantların qarşısında səddə çevrilməsəydi suriyalılar Avropaya axışıb
orada humanitar böhran yaradardılar. Ərdoğan son addımları ilə məhz bu mesajı
Avropaya ötürür, siyasi gediş edir. Türkiyə Suriya məsələsində, orada apardığı
hərbi əməliyyatlarda Avropa İttifaqı və NATO-dan özünə ciddi dəstək gözləyir”.
Avropa,
Amerika, NATO yalnız bəyanatlar verir
Siyasi
şərhçi Vüqar Zifəroğlu da hesab edir ki, Yaxın Şərqdə yaşanan
hadisələrdən sonra "qoca qitə”də silsilə terror aktlarının törədilməsi Avropanı
təhlükəsizlik baxımından ciddi düşünməyə vadar etsə də, miqrant axınının yarada
biləcəyi böhrandan, sosial yükdən daim kənarda saxlayıb. Onun sözlərinə görə,
suriyalı qaçqınların məskunlaşması, saxlanması məsələsində Avropa Türkiyədən
yararlanmağa çalışıb: "Suriya problemi yaşanan ilk vaxtlarda Avropa İttifaqı
ölkələri ilə Türkiyə arasında razılaşma olmuşdu. Bu razılaşmanın kökündə o
dayanırdı ki, Türkiyə miqrantları qəbul edir. Bunun müqabilində Avropa İttifaqı
Türkiyədə müəyyən sosial proqramlar, layihələr həyata keçirməli, rəsmi Ankaraya
maddi-mənəvi dəstək olmalı idi. Ancaq bu vədin üstündə durulmadı. Türkiyə
təkbaşına qaçqınları qəbul etdi, saxladı, onlara maddi-mənəvi dəstək oldu,
hətta problemlərini həll etməyə çalışdı. Lakin son bir ayda baş verən proseslər
göstərdi ki, Türkiyənin Suriya ilə bağlı atdığı addımlara əməli dəstək yoxdur.
Avropa, Amerika, NATO yalnız bəyanatlar verməklə kifayətlənir”.
Bütün
sivil dünyanın, cəmiyyətlərin problemi
V.Zifəroğlu deyib ki,
müttəfiqlər hətta bir sıra hallarda Türkiyəyə dəstək olmaq əvəzinə, ona
problemlər yaradırlar: "Son 15-20 gündə cərəyan edən proseslərə fikir versək,
bunu görərik. Liviya və Suriyada eyni zamanda həmlələrin baş verməsi Türkiyəni
iki cəbhədə müharibə aparmağa məhkum etməkdir. Yaxın Şərqdə fərqli hədəfləri
olan rəqib ölkələr belə, Türkiyə məsələsində dolayısı ilə olsa da maraqlarını uzlaşdırırlar.
Liviyada Qərbin, o cümlədən ABŞ və Fransanın dəstək verdiyi Xalifa Haftarla,
Suriyada Rusiya və İranın dəstək verdiyi Bəşşər Əsədin artıq bir masa ətrafına
oturub hətta hücumları koordinasiyalı şəkildə etməklə bağlı razılığa gəlmələri
deyilənlərə sübutdur. Məqsəd Türkiyəni sıxışdırıb bölgədən çıxarmaqdır. Bütün
bunların fonunda Türkiyənin Avropa ilə sərhədlərini miqrantların üzünə açması
təbii qarşılanmalıdır. Çünki, miqrant axını sadəcə, Türkiyənin problemi deyil.
Bu məsələ bütün sivil dünyanın, cəmiyyətlərindir. Bunu həll etməyin vaxtı və
zamanı gəlib çatıb. Türkiyə haqlı olaraq bu problemin yaratdığı çətinlikləri
Avropaya çatdırmış oldu”.
Rufik
İSMAYILOV