Bakı 20°C
Artıq olanda, əzab verir o da...
Soyuq qış
aylarında ən çox qəbul etdiyimiz yeməklər xəmir xörəkləridir. Hətta insanlar
arasında "xəngəl havası” deyə inanc da mövcuddur. Hava soyuq və ya
yağışlıdırsa, xəngələ getmək lazımdır. Milli mətbəximizin bəzəyi olan xəmir
xörəklərini oturaq həyat tərzi, insan fəaliyyətinin bir çox sahələrində fiziki
əməyin texnika ilə əvəz olunması, aktivliyin azalması insan səhhəti üçün
zərərli hala salıb. Alimlər sübut edib ki, Azərbaycan mətbəxinin əvəzolunmasına
çevrilən xəmir xörəkləri hətta ölümə də səbəb ola bilər.
Bəs
ekspertlərimiz nə düşünür? Xəmir xörəklərini yeməyin xüsusi qaydası və vaxtı
varmı? Ümumiyyətlə, xəmir xörəkləri necə yeyilməlidir?
"Xəmir xörəkləri ayda bir dəfə yeyilməlidir”
Dietoloq Fuad Məcidov qəzetimizə
açıqlamasında bildirdi ki, xəmir
xörəklərinin kalorisi yüksək olduğu üçün insan orqanizmində ciddi problemlər
yarada bilir: "Anlayıram, qış fəslində beyin xəmir xörəklərini tələb edir,
bədən onu istəyir. Amma xəmir xörəkləri orqanizm üçün təhlükə mənbəyidir.
Xəmir, un karbohidratdır. Xəngəl, tort, keks, undan hazırlanan hər bir xörək,
şirniyyat karbohidratla zəngindir. Karbohidratın 3 əsas tərkib hissəsi var:
Qlükoza, laktoza, fruktoza. Bunlar da bədənə ziyan olan maddələrdir. Xəmir
xörəkləri kalori baxımından da çox yüksəkdir”
Dietoloqun
sözlərinə görə, xəmir xörəkləri ayda bir dəfə yeyilməlidir: "Mən demirəm
yeməyək. Yeyək. Amma ayda bir dəfə yeyək. Hər həftə oturub qutab, xəngəl, un
məmulatlarından istifadə etmək olmaz. Bəzi insanlar var ki, xəmir xörəklərinə
çox düşkündür. Belə qidaları ət, toyuqla qarışdırmayın və mütləq göyərtilər,
tərəvəzlərlə bir yerdə yeyin. Xəmir xörəyinin yanında da mütləq qatıq
olmalıdır. Məsələn, xəngəl ətli, zülallı, proteinli deyil, tərəvəzlərlə yeyilməlidir.
Qarın qutabı yox, daha çox göy qutabı yeməyə üstünlük verin. Ən əsası, xəmir
xörəklərinin ununa da diqqət edin. Qara, yulaf unundan istifadə etmək lazımdır.
Çünki qara unun ağ undan fərqli olaraq, həm kalorisi aşağıdır, həm də bizim
mədə, bağırsağımızda daha rahat həzm olunur. Məhz ona görə də, insanlar qara
undan hazırlanan xəmir xörəklərini yesələr, daha faydalı olar”.
"Yemək ayrı məşğuliyyətdir, mədəni doldurmaq ayrı…”
Milli Kulinariya Mərkəzinin baş direktoru Tahir
Əmiraslanov Azərbaycan mətbəxində hər hansı yeməyin
zərərli olması fikrini qəbul etmir. Deyir ki, normal qidalanan insan üçün heç
bir yeməyin ziyanı ola bilməz: "Nizami Gəncəvinin misrasında deyildiyi kimi
"Artıq içiləndə dərd verir, su da...” Yəni ən ziyansız bir qida olan suyu da
çox içəndə, ziyan verə bilər. Normal qidalanması olan insan üçün xəmir
xörəkləri niyə ziyan olsun ki? Əksinə soyuq qış aylarının yeməyi məhz xəmir
xörəkləridir. Bu yeməklər qışda insana istilik verir. Amma yeyəndən sonra
mütləq işləməli, hərəkət etməlisən. Təbii, tək xəmir yeməklərini yox, bütün
yeməkləri yeyib oturduqda, yatdıqda, həzm olunmur və orqanizmdə ciddi fəsadlar
yarada bilir. Qış vaxtı bədənə istilik verən yeməklər yemək lazımdır. Amma bir
məqama diqqət etməliyik. Yemək ayrı məşğuliyyətdir, mədəni doldurmaq ayrı…
Təbii, artıq yeyəndə partlamaya düşəcəksən”.
Baş
kulinar yeməklərin insan səhhətində yaratdığı problemlərin səbəbini passiv
həyat tərzi ilə əlaqələndirir. Kulinarın sözlərinə görə, insan orqanizmində
yeməklə bağlı bütün problemlər hərəkətsizlikdən, tənbəllikdən irəli gəlir:
"Əvvəllər insanlar çox yeyib, gedib yer şumlayıb, əkin əkir, fiziki işlə məşğul
olurdular. Əgər bir yekə qab xəngəli yeyib gedib yatacaq və ya kabinetinizdə
oturacaqsınızsa, bu, əlbəttə sizə mənfi təsir edəcək. Gün ərzində sərf
etdiyiniz enerji qədər yemək yeməlisiniz. Burada yeməyin və qışın günahı
yoxdur. Xəmir xörəkləri qışın dərmanıdır. Qışda ət və xəmir yeyərlər”.
"Qidalanma mədəniyyəti olmalıdır”
Tibb elmləri doktoru Adil Qeybulladeyir ki, əgər bəzi qidalardan insan səhhətinə zərər dəyirsə, bunun səbəbini
orqanizmin özündə axtarmaq lazımdır: "Ümumiyyətlə, insanlarda qidalanma
mədəniyyəti olmalıdır. Qida az qəbul olunmalıdır, axşam saatlarında qida
qəbulunu kəskin şəkildə azaltmaq lazımdır. Yağlı qidalardan imtina olunmalıdır,
çox hərəkətli olmaq, bədənin aktivliyini qorumaq lazımdır. Yeməklə bağlı
fəsadlar o səbəbdən yaranır ki, biz həddindən artıq kalorili qidalar qəbul edirik.
Ancaq həmin kalorini sərf etmək üçün hərəkətlilik yetərincə olmur. Oturaq iş
rejimində çalışan, hərəkətsiz və çəkisi həddindən artıq olan insanlar üçün bəzi
çox yağlı və kalorili milli yeməklərin qəbulu ziyanlıdır”.
Həmsöhbətimizin
sözlərinə görə, bizim ən böyük problemimiz qəbul etdiyimiz qidanın kalorisini
sərf edə bilməməyimizdən irəli gəlir: "Ən böyük problemimiz hipodinamiya problemidir. Yəni qəbul olunan kalori ilə
sərf olunan kalori arasındakı fərqdir. Hipodinamiya bütün xəstəliklərin
əsasında dayanır. Bu orqanizmdə bir durğunluq yaradır və qarın, bağırsaqlar,
həzm sistemi normal işləmir, qan dövranı tənzimlənmir, venoz qan dövranı
sistemində problemlər yaranır. Bədənə daxil olan kalori sərf olunmur, bu da
çəki artımına gətirib çıxarır”.
"Ürək-damar xəstəliklərinin cavanlaşmasının
səbəbi…”
A.
Qeybulla sonda vurğuladı ki, ürək damar xəstəliklərinin cavanlaşmasının
səbəblərindən biri də axşam vaxtı yemək yeyib hərəkət etməməkdən irəli gəlir:
"Xəmir xörəkləri mədə üçün həzm baxımından ağır olan yeməklər kateqoriyasına
aiddir və nəzərə alaq ki, burada yağ elementləri, karbohidratlar, zülallar
kifayət qədər var. Çətin həzm olunan qidalar günorta vaxtı qəbul olunub, axşam
qəbul olunmursa və bunun arxasında fiziki iş, kalorinin sərfi dayanırsa, burada
problem yoxdur. Amma yeyib hərəkət etməmək artıq çəkiyə, mədə-bağırsaq, öd
yollarının xəstəliyinə səbəb ola bilir. Biz qida rejiminə fikir verməliyik.
Mümkün qədər az qida qəbul etməli, saat 5-dən sonra qida qəbulunu
məhdudlaşdırmalıyıq. Təəssüflər olsun ki, biz axşam vaxtı daha çox yemək
yeyirik. Axşam çox yediyimiz üçün ağırlaşır, hərəkət etmədən yatırıq. Bu da
ürək damar xəstəliklərinin, şəkərli diabetin artmasına səbəb olur. Bu gün cavan
adamların əksəriyyətində ürək damar xəstəliklərinin peyda olunması da məhz
bununla bağlıdır”.
Aygün ƏZİZ
