Alma sənin, heyva da sənin, nar mənim
Göyçayrayonunda on ildən
çoxdur ki, noyabr ayında naryığımı zamanı Nar
bayramıkeçirilir. Bu bayram ilk dəfəAzərbaycan Respublikası
Mədəniyyət və Turizm Nazirliyivə Göyçay rayon İcra Hakimiyyətinin
birgə təşəbbüsü ilə 3 noyabr 2006-cı ildə keçirilmişdir. Nar bayramında Göyçay
rayonun ayrı-ayrı kəndlərində yetişən nar növləri və onlardan hazırlanmış məhsullar
rayon mərkəzinə gətirilir və şəhər meydanında təşkil olunmuş sərgidə nümayiş
etdirilir.Bayramın keçirilməsində əsas məqsəd regionların təbliği, mədəni
və iqtisadi potensialın nümayişi və turizmin inkişaf etdirilməsindən ibarətdir.
Bu məhsul bayramı
Göyçayda meyvəçiliyin inkişafı və turizm baxımından çox böyük əhəmiyyətə
malikdir. Hökumət nümayəndələrinin, millət vəkillərinin, xarici ölkələrin Azərbaycandakı
səfirlərinin, beynəlxalq təşkilatların, yerli və xarici iş adamlarının, turistlərin
də iştirak etdiyi Nar bayramı zamanı milli mətbəximiz, geyimlərimiz, adət-ənənələrimiz,
rəqslərimiz və s. də əyani şəkildə nümayiş etdirilir.
Azərbaycan narının tanıdılması,
onun Azərbaycan folklorundakı mifoloji semantikasının öyrənilməsi və
etnoqrafiyamızda yeri kimi məsələləri müzakirə etmək üçün 2017-ci il noyabrın
2-də AMEA Folklor İnstitutu və Göyçay rayon İcra Hakimiyyətinin birgə təşkilatçılığı
ilə Göyçay şəhərində "Bir dünya, min millət” mövzusunda elmi seminar da
keçirilmişdir. AMEA Folklor İnstitutunun direktoru, akademik Muxtar Kazımoğlu-İmanov
"Azərbaycan folklorunda narın mifoloji semantikası” mövzusunda məruzə edərək, Azərbaycan
folklorunun bir çox janrlarında - nağıllarda, dastanlarda, bayatılarda, aşıq sənətində,
el nəğmələrində və s. narın təsvirinə geniş yer verildiyi, xalq ədəbiyyatında
narla bağlı ayrı-ayrı süjetlər, motivlər, obrazların var olması, Qurani-Kərimdə
narın adının çəkildiyi, narın mifoloji rəmz kimi məhəbbət, güc, məhsuldarlığı
ifadə etdiyini bildirmişdi. Tədbirin sonunda isə İctimai Televiziyanın
"Carçıfilm” Yaradıcılıq Birliyinin ərsəyə gətirdiyi "Nar - bir dünya” sənədli
filmi nümayişi olunmuşdu.
Nar ölkəmizdə ən sevilən meyvələr
sırasındadır. O, mahnılarda tərif olunur, nağıllarda, rəvayətlərdə, dastanlarda
söhbət açılır, müalicəvi faydaları haqqında tibdəki fikirlər bitmək-tükənmək
bilmir. Azərbaycan folklorunda, qədim mədəni
irsimizi təbliğ edən nağıllarda, xalq dastanlarında, rəsm nümunələrimizdə narla
bağlı çoxlu nümunələr var. Folklorda nar birliyin, bütövlüyün rəmzi sayılır. Nar tapmacalara
("Bazardan aldım - bir dənə, evdə açdım - min dənə”), nəğmələrə mövzu ("Meyvələrdən
üç meyvə var... Biri alma, biri heyva, biri nar”, "Nar ağacı, nar çiçəyi”)olmuşdur.
Təsadüfi
deyil ki, 2015-ci ildə Bakıda keçirilmiş Avropa Oyunlarının simvollarından biri
də nar idi. Bu isə narın qiymətli və faydalı olmasından irəli gəlir. Mifologiyada
nar zənginliyin işarəsi, qəhrəmanların yenilməzliyi və güclülüyünün simvolu
kimi qəbul olunur.Nar həm də evlilik bağının çözülməzliyini, həyat və
yenidən doğuşu var etmək üçün istifadə edilmişdir.Nar türk
xalqlarınınmədəniyyətininfolklorundada nağılların,
dastanların, atalar sözü, tapmaca və nəğmələrinmövzusuolmuşdur.
"Nağıllarda nar bir tapmacanın cavabı, övladsız ailələrin uşaq
sahibiolabilməsi üçün sehrli bir meyvə, sevgililər üçün bir sınama
vasitəsi, maddi və mənəvi hədiyyələr qazandıran bir vasitə, xəstəlikləri
qabaqlayıcı sirli bir dərman olaraq işlənmişdir.”
Müqəddəs
kitabımız "Qurani-kərim”də də narın adı 3 dəfə çəkilir (Ənam surəsi 99 və 141,
Rəhman surəsi 68-ci ayələrdə). Bunların ikisində nar Allahın yaratdığı gözəl
şeylərin bir örnəyi olaraq verilmişdir, üçüncüsündə isə cənnətdəki bir meyvə
olaraq bəhs edilir. "Çardaqlı və çardaqsız (üzüm) bağçaları, məhsulları növ-növ
xurmaları, əkinləri, bir-birinə bənzər və bənzəməz şəkildə zeytun və narları
yaradan Odur. Hər biri meyvə verdiyi zaman meyvəsindən yeyin”.
Hədislərdə isə belə göstərilir: "Şirin nar
yemək körpənin yaxşı xasiyyətli olmasını təmin edər. Cümə səhərləri nahardan əvvəl
nar yemək çox yaxşıdır. Mədə bulanması və qusmaya qarşı nar yemək çox
faydalıdır. Eyni şəkildə qansızlıq, oynaq ağrıları, təzyiq... üçün çox
faydalıdır”. İmam Əli (ə) buyurmuşdur: "Uşaqlarınızın tez dil açması üçün
onlara nar yedizdirin”. Nar insanı arıqladır, təzyiqi aşağı salır, əsəb sisteminin
normal olması üçün məsləhət görülür, qaraciyərə və sarılıq xəstəliyinə
faydalıdır. Həzrət Peyğəmbəri-Əkrəm (s) buyurub: "Hər bir narın içində bir
behişt dənəsi vardır və mən onun bir dənəsini belə tərk etməyə (yeməməyə) razı
deyiləm”.
Narın ən qiymətli
sortunun eramızdan əvvəl qədim Yunanıstanın Karfagen vilayətində becərildiyi
deyilir. Narın müalicəvi xassəsi eramızdan hələ çox-çox əvvəl assuriyalılara,
misirlilərə, yəhudilərə, yunanlara və romalılara məlum olmuşdur.
Bəs payız mövsümündə yetişən və il boyu
saxlanılması mümkün olan, ağız dadı ilə yediyimiz narın bizə nə qədər faydalı
olduğunu bilirikmi? Elə isə narın xalq təbabətində nə qədər qiymətli olmasına nəzər
salaq.
Müasir zamanda
nar ən çox bitkilərlə müalicədə daha çox yada salınır. Nar çəyirdəyi yağının
cildi bərpa eləməsi və qan dövranı pozulması halında ortaya çıxan portağal
qabığı şəkli almış dərini tamamilə normala döndürməsi, onun "yenidən doğuş
adlandırdığımız” yönü ilə bağlıdır. Nar C vitamini baxımından zənginliyi ilə
portağal və itburnunu da geridə qoyur. Narın tərkibində C vitamini ilə yanaşı,
B vitamini, dəmir, sink, maqnezium, natrium və kalium var.
İnsan
sağlamlığına faydaları saymaqla bitməyən nar, immunitet sistemini də gücləndirərək,
başda xərçəng olmaqla, bir çox xəstəlikdən qurtulmağa kömək edir. Narın tərkibində xərçəngə qarşı müdafiə
özəlliyinə sahib olan antioksidantlar var. Şirədəki adıçəkilən maddə qırmızı şərab,
yaşıl çay, portağal şirəsindəki ilə müqayisədə 3 dəfə çoxdur. Nar suyu damar sağlamlığını təmin edərək ürəyi qüvvətləndirir.
Nar qızdırmanı, yorğunluğu aradan qaldırır, bədənə enerji verir, ürəyi,
mədəni və diş ətini qüvvətləndirir. Mədə iltihabı və ağız yarası üçün
faydalıdır, immunitet sistemini gücləndirir, orqanizmi xərçəng xəstəliyindən
qoruyur.
Nar təzyiqi aşağı salır, damar sərtliyinin qarşısını alır, damarlarda
yaranan tıxanma üçün faydalıdır. Bu xüsusiyyətlərinə görə, nar ürək-damar xəstəliklərinə
qarşı ən yaxşı qoruyucu vasitə hesab olunur. Nar dəri üçün də faydalıdır.
Adətən bir çox insanlar narın meyvəsi
yeyildikdən və ya suyu sıxıldıqdan sonra qabığını atırlar. Amma Çində son illərdə
aparılan tədqiqatlar göstərib ki, narın qabığında suyuna nisbətən vitaminlər
daha çoxluq təşkil edir. Nar qabığının tərkibindəki möcüzəvi elementlər
döş xərçəngini, həmçinin bütün növ şişləri əritməyə kömək edir. Nar qabığını dəmləyib
içmək də olar. Aparılan tədqiqatlara görə, nar qabığı xolesterini
azaldır, beta hüceyrələrini artırır, diabet və ürək-damar xəstəliklərinə
suyundan daha çox təsir edir. Həmçinin də ishala yaxşı təsir edir. Bu müalicə
döş, yemək borusu, dəri, bağırsaq, prostat və mədəaltı vəzi xərçəngi ilə
mübarizədə sınanılıb və yüksək effekt verdiyi məlum olub.
Narın qabıqlarından çay dəmləyib içilərsə, ishalı kəsir, bağırsaq
qurdlarını tökür, dənələrini örtən pərdə isə həzmi asanlaşdırır.
Hər gün nar suyu içmək insanın bel nahiyəsindəki yağların əriməsinə səbəb
olur.Bir fincan nar suyu 10 fincan yaşıl çaya bərabərdir. Nar bədəni və qəlbi
qüvvətləndirir.
Şirin nar mədənin fəaliyyətini gücləndirir, turş nar isə mədədə olan
yanma hissini aradan qaldırır. Nar həm boğaza, həm də ağciyərə faydalıdır,
öskürəyi kəsmək qabiliyyətinə malikdir.
Dırnaq iltihabı və cərrahi yaraların müalicəsində nar tumunun balla
birlikdə qarışdırılaraq əldə edilən məlhəmdən istifadə məsləhət görülür.
Ən çox mədə-bağırsaq xəstəlikləri zamani istifadə edilir, boğaz, sinə,
ağ ciyərlər üçün önəmlidir, öskürəkdən ºikayəti olanlar ondan istifadə edə bilərlər.
Nar meyvəsinin suyu bağırsaqları yumşaldır. Mədə iltihabına qarşı çox faydalıdır.
Sadalamaqla faydası bitməyən nar, bir sözlə, min bir dərdin dərmanıdır.
Əpoş Vəliyev,
Filologiya
üzrə fəlsəfə doktoru
AMEA
Folklor İnstitutunda aparıcı elmi işçi