ABŞ Dnestryanı bölgədə güclənir

Postsovet məkanın daha bir bölgəsində vəziyyət gərginləşə bilər. İndi də Moldova 30 ildir ki, "dondurulmuş münaqişə” vəziyyətinə salınan Dnestryanı bölgəsində suveren hüquqlarının bərpasına çalışır. Artıq Moldovanın yeni prezidenti olacaq Mayya Sandu ilk bəyanatları ilə Dnestryanı münaqişənin həllini gündəmə gətirib. Bəyan edib ki, Dnestryanı münaqişənin həllində əsas məsələ Rusiya sülhməramlılarının çıxarılmasıdır. Dərhal da hazırkı prezident İqor Dodon bu bəyanatı ciddi səhv adlandırıb. Yeni prezidenti bəyan edib ki, Kişinyov Rusiyanın Dnestryanı bölgəyə verdiyi qaza görə də pul ödəmək istəmir. Bu isə yığılıb qalan borclarla  altı milyard dollar təşkil edir. Kişinyova belə bir durumda Kiyev də dəstək verib. Onu da qeyd edək ki, Qərbin Dnestryanı bölgənin liderlərinə qarşı tətbiq etdiyi sanksiyalarına qoşulan Kiyev, Tiraspolun (Dnestryanı bölgənin paytaxtı) regionda sülhyaratma missiyasına münasibətini dəyişməyə çalışır. Dnestryanı bölgədə bu bazar Ali Şuraya "seçkilər” keçiriləcək. Rusiyapərəst siyasətçilər hesab edirlər ki, Moldovanın Şərqdən Qərbə doğru xarici siyasət kursunu dəyişməsi regionda parlament seçkilərinin gedişinə təsir etməyəcək. Lakin Sosial-Demokrat Partiyasının lideri Viktor Şelin bildirib ki, bu fakt Rusiyanın tanınmamış respublikaya nüfuzunu azalda bilər. Bu zaman o, Mayya Sandunun xarici siyasət kursunu dəyişmək barədə bəyanatına istinad edib. Yeni prezident xarici siyasəti məhz Ukrayna və Rumıniya ilə münasibətləri bərpa etməklə başlamağı planlaşdırır.

 

Dnestryanı bölgə ilə münasibətlərin nizamlanmasında yeni prezident Ukraynanı da cəlb etmək niyyətindədir. Ukrayna bu yaxınlarda Dnestryanı bölgənin liderlərinə qarşı tətbiq edilən Qərb sanksiyalarına qoşulub. Siyahıda tək siyasətçilər deyil, biznes nümayəndələri, məsələn, "Şerif” korporasiyasının rəhbərləri də var. Bu, regionda ən nüfuzlu şirkətdir. Tanınmamış qurumun Ali Şurasında təmsil olunan deputatların da böyük əksəriyyəti məhz "Şerif”in maliyyələşdirdiyi "Yenilənmə” Partiyasının üzvlərdir. Bu korporasiyanın Ukraynada da biznesi var. Onların bölgədə mülkiyyətləri də var. Ukraynanın da sanksiyalara qoşulmasından sonra Dnestryanı bölgənin iş adamlarının mülkiyyətinə həbs qərarı qoyula bilər. Kişinyov bundan istifadə edərək Dnestryanı bölgədən rusların çıxarılmasına çalışa bilər. Və bir gün Dnestryanı bölgə bəyan edə bilər ki, 30 ildir, bölgədə olan sülhməramlılar lazım deyil. Artıq ABŞ "Şerif”lə müvafiq danışıqlar aparır. Sandu da bu xətti genişləndirməkdə davam edəcək. Bəzi məlumatlara görə, Moldovada Qərbin 7 mindən artıq qeyri-hökumət təşkilatları fəaliyyət göstərir. Rusiyanın isə praktiki olaraq biri də yoxdur. Moldovada Qərb bu QHT-ləri vasitəsilə ictimai rəyi dəyişməyə çağırır. Bu, Dnestryanı bölgəyə də aiddir. Burada da Qərbin yumşaq əli hiss olunur. Artıq baş nazirin müavini Olqa Çebotar ABŞ-ın Moldovadakı səfiri Derek Xoqanla görüşüb. Danışıqlar zamanı Dnestryanı problemin başlıca elementləri, inteqrasiya məsələlərində dövlət prioritetləri, Kişinyov-Tiraspol dialoqu müzakirə olunub.

 

Beləliklə, ABŞ münaqişənin nizamlanmasında aktiv iştirak etmək niyyətindədir. Halbuki, 5+2 danışıqlar formatında müşahidəçi statusuna malikdir. Rusiya, ATƏT, Ukrayna isə vasitəçi tərəflərdir. Baş nazirin müavini səfirə bildirib ki,  5+2 formatı ilə bağlı yeni bəyannamə hazırlayırlar. Elə həmin gün xarici işlər naziri Aureliu Çokoy da səfirlə görüşüb. Maraqlıdır ki,  Moldova tərəfi əvvəllər, adətən Dnestryanı bölgə ilə bağlı müzakirələri Rusiya tərəfi ilə aparırdı. İdi isə artıq ABŞ tərəfi prosesə cəlb edilib. Bu isə o deməkdir ki, ənənə artıq prezidentlərlə birgə dəyişir.