85 ilə sığan böyük fəaliyyət
Azərbaycanmillimusiqisinintariximənbəyi
minilliklərin dərin qatlarına gedibçıxsada, XX əsrin əvvəlindədahibəstəkarımız
Üzeyir bəy Hacıbəyli Avropaanlamlımusiqiyaradıcılığının
əsasınıqoymaqla, musiqi mədəniyyəti tariximizdə keyfiyyətcəyenibirsəhifə
açdı. ÜzeyirHacıbəylinin 1908-ciildə səhnəyəqoyulmuş"Leylivə
Məcnun” operası ilə əsasıqoyulanAzərbaycan bəstəkarlıq məktəbi ötən
əsrdəözintibahdövrünüyaşadı vəQaraQarayev,
Fikrət Əmirov, Cövdət Hacıyev,Niyazi, Səid Rüstəmov,
TofiqQuliyev,ArifMəlikov, VasifAdıgözəlov,
Firəngiz Əlizadəkimidünyamiqyaslı dahi sənətkarlar
yetişdirdi. Azərbaycanmusiqisininçoxqısazamankəsiyində
təşəkkülübirsıra yeniliklər və əlamətdar hadisələrlətarixinyaddaşında
qaldı.Buəlamətdar hadisələrdənbiridə Azərbaycan Bəstəkarlar
İttifaqının yaranmasıidi.
Azərbaycan bəstəkarlarının
ayrıca təşkilatlanma prosesinə 23 aprel 1932-ci il tarixli «Ədəbi-bədii təşkilatların
yenidən qurulması haqqında» qərarı təkan verib.
1934-cü il iyun ayının
30-da 17 nəfərin, o cümlədən Üzeyir Hacıbəyli, Əfrasiyab Bədəlbəyli, Zülfüqar
Hacıbəyov, Niyazi və başqalarının iştirakı ilə keçirilən təsis yığıncağının
günü - musiqi tarixində Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının yaranma günü kimi qəbul
edilib.
Bəstəkarlar İttifaqının
uzunmüddətli strategiyasını hazırlamaq üçün onun başında elə ilk illərdən məhz
Azərbaycan musiqisinin xidmətində dayanmış şəksiz nüfuz sahibinin, böyük şəxsiyyətin
durması tələb olunurdu.
1937-ci il fevralın 15-də
Bəstəkarlar İttifaqında növbəti hesabat-seçki toplantısı keçirilir və təşkilata
sədr seçilən Üzeyir Hacıbəyov çox mürəkkəb və ziddiyyətli bir şəraitdə ona
başçılıq etməyə başlayır.
Ü.Hacıbəyovun təşkilata sədrlik
etməsi ilə İttifaqın təşəkkül prosesi məqsədyönlü xarakter alıb və qısa zaman kəsiyində
onun nüfuzu, fəaliyyət dairəsi genişlənib, sıraları istedadlı gənc milli
kadrlarla xeyli artıb.
Yarandığı ilk illərdə cəmi
bir neçə milli kadrın təmsil olunduğu İttifaqda 1948-ci ilin əvvəlində 55 üzv -
45 nəfər bəstəkar və 10 nəfər musiqişünas vardı. Hazırda Azərbaycan Bəstəkarlar
İttifaqının 162 üzvü var ki, onlardan da 85 nəfəri bəstəkar, 77-si isə
musiqişünaslardır.
Azərbaycan Bəstəkarlar
İttifaqının səmərəli fəaliyyətində ulu öndər Heydər Əliyevin müstəsna xidmətləri
olub. H.Əliyev Azərbaycana rəhbərlik etdiyi dövrdə başqa sənət adamları ilə
yanaşı Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının üzvlərinə – bəstəkar və
musiqişünaslara çox böyük qayğı və ehtiramla yanaşıb.
Hələ 1969-1982-ci illərdə
SSRİ-nin digər respublikaları ilə müqayisədə böyük teatrların səhnələrində, əzəmətli
konsert salonlarında Azərbaycanın görkəmli bəstəkarlarının səhnə əsərlərinin
tamaşaya qoyulması, simfonik və kamera musiqisinin uğurla səsləndirilməsi
bilavasitə cənab Heydər Əliyevin dəstəyi ilə həyata keçirilirdi.
Xüsusivurğulamaqlazımdırki,
bu gün onun layiqli davamçısı, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənabİlhamƏliyevinAzərbaycan
Bəstəkarlar İttifaqına, ümumiyyətlə, musiqimədəniyyətinin inkişafına dövlət
səviyyəsində qayğısımusiqiictimaiyyəti tərəfindən
böyükrazılıqla qarşılanır.
Yarandığı gündənmusiqimədəniyyətinin
inkişafındaçox əhəmiyyətli rol oynamış Azərbaycan Bəstəkarlar
İttifaqına böyük sənətkarlar, şəxsiyyətlər rəhbərlikediblər.
Üzeyir Hacıbəylidənsonra İttifaqa yaradıcılıq proseslərinə
təkan verən, bəstəkarlaradayaqolan, onların problemlərinin həllində
köməkolanSəid Rüstəmov,QaraQarayev,
AqşinƏlizadə, TofiqQuliyev, VasifAdıgözəlovkimişəxsiyyətlər
rəhbərlik ediblər.
Hazırda təşkilatın
başında Q.Qarayev məktəbinin ən parlaq nümayəndələrindən biri olan və beynəlxalq
aləmdə öz sözünü deyən, yüksək nüfuz qazanmış bir şəxsiyyət – Respublikanın
xalq artisti, professor,YUNESKO-nun "Sülh artisti”,"Şöhrət”(2007) və"Şərəf”(2017) ordenli,AMEA-nın müxbir üzvü(2017)Firəngiz
Əlizadədurur. Firəngiz Əlizadə özündən əvvəlki rəhbərlərin
yolunu layiqincədavametdirir.
Azərbaycan Bəstəkarlar
İttifaqıözüzərinə düşən məsuliyyətli vəzifəni bugündədavametdirirvəprofessionalmusiqiçilərimizin
formalaşmasında, musiqixəzinəmizinyeni-yeniəsərlərlə zənginləşməsində,
mədəniyyətimizin bütün dünyadatəbliğində müstəsna işlərgörür.
Sonillərdə Azərbaycan
Bəstəkarlar İttifaqında yaranan ənənəvi tədbirlərdənbiridə "Müasirlərlədialoq”
silsilə görüşlərin keçirilməsidir. Ziyalılarımızın xalqa tanıdılması,
onların tövsiyələrindən bəhrələnmək, cəmiyyət və şəxsiyyət anlayışı hərzamanolduğukimibugündə
aktualdır. Azərbaycan cəmiyyətinin tanınmış simaları ötən illər ərzində bu
layihənin qonağı olublar.
Fəaliyyət göstərdiyi böyük hadisələrlə zəngin
zaman kəsiyində bəstəkar və musiqişünasları bir yerə cəmləyən Azərbaycan Bəstəkarlar
İttifaqı nüfuzlu yaradıcılıq birliyi olaraq, ölkəmizin mədəni həyatında fəal
iştirak edir, yüksək səviyyəli musiqi əsərlərinin yaranmasına hərtərəfli dəstək
verir, özünün rəngarəng, əhəmiyyətli tədbirləri ilə musiqi həyatında daim
canlanma yaradır.
Azərbaycan peşəkar
musiqisi təşəkkül tapdığı zaman ərzində dünya musiqi xəzinəsinə ölməz əsərlər bəxş
edib və Azərbaycan bəstəkarları XXI əsrə böyük sərvətlə, musiqi xəzinəsi ilə
daxil olmuşlar. Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqı öz missiyasını bu gün də davam
etdirir. Belə ki, bu gün peşəkar musiqiçilərimizin neçə-neçə nəsillərinin
formalaşmasında, musiqi xəzinəmizin yeni-yeni əsərlərlə zənginləşməsində, mədəniyyətimizin
bütün dünyada təbliğində ayrı-ayrı sənətkarların fərdi istedad və bacarığını
qeyd etməklə bərabər, bu insanları doğma, isti bir ocaq kimi öz ətrafında cəmləyən
Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının müstəsna rolu danılmаzdır.
Azərbaycan Bəstəkarlar
İttifaqı Respublikanın musiqi həyatında fəal iştirak edir. Heydər Əliyev
Fondunun prezidenti, UNESCO və İSESCO-nun Xoşməramlı səfiri Mehriban xanım
Əliyevanın rəhbərliyi ilə həyata keçirilən beynəlxalq miqyaslı layihələrdə Azərbaycan
Bəstəkarlar İttifaqının əməkdaşlığı önəmlidir. Xüsusilə «Üzeyir Dünyası»,
«Muğam ensiklopediyası» layihələrinin, «Muğam Aləmi» Beynəlxalq Musiqi
Festivallarının bədii rəhbəri kimi Bəstəkarlar İttifaqının sədri Firəngiz
Əlizadənin fəaliyyəti qeyd olunmalıdır.
Azərbaycan Bəstəkarlar
İttifaqının təsis etdiyi və geniş vüsət aldığı"İpək yolu” Beynəlxalq Şəki Musiqi Festivalıqədim tarixə və zəngin musiqi ənənələrinə
malik olan Şəki şəhərində iyunun 29-dan iyulun 3-dək artıq 10-cu dəfə böyük müvəffəqiyyətlə
keçiriləcək. Bu festivalın əsas məqsədi qədim dövrlərdən Azərbaycan şəhərlərindən
keçən tarixi "İpək yolu”nun əhatə etdiyi Şərq və Qərb dünyasının bir çox
xalqlarının arasında musiqi vasitəsilə dialoq quraraq, qarşılıqlı mədəni əlaqələri
genişləndirməkdən ibarətdir.
Azərbaycan Bəstəkarlar
İttifaqının üzvləriAzərbaycan hökuməti,Heydər Əliyev
Fondu,Mədəniyyət
və Turizm Nazirliyinindəstəyi
ilə keçirilənMstislav Rostropoviç adına,Qara Qarayev adına, eləcə
dəQəbələ Beynəlxalq Musiqi Festivallarında da yaxından iştirak edir. Həmin festivallarda
bəstəkarlarımızın əsərlərinin dünyanın bir çox ölkələrindən dəvət olunmuş
musiqi ifaçıları və kollektivlər tərəfindən səsləndirilməsi, milli bəstəkarlıq
məktəbinin nailiyyətlərini nümayiş etdirir. Müasir Azərbaycan musiqi mədəniyyətinin
qurucusu, Azərbaycan bəstəkarlıq məktəbinin yaradıcısı Üzeyir Hacıbəylinin
xatirəsi Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqında daima yad edilir.
Təsadüfi deyildir ki, Firəngiz
xanımın təşəbbüsü ilə dahi Üzeyir bəyin xatirəsi bir daha əziz tutularaq
"Üzeyir Hacıbəyli” Fəxri medalı təsis olunub. Medalın ilk nüsxəsi də Azərbaycan mədəniyyətinin
inkişafında müstəsna xidmətlər göstərmiş dahi bəstəkar, müasir Azərbaycan
musiqi sənətinin banisi, görkəmli musiqişünas-alim, publisist, dramaturq,
pedaqoq və ictimai xadim Üzeyir Hacıbəylinin zəngin irsinin qorunub
saxlanılması və gələcək nəsillərə çatdırılmasına verdiyi əvəzsiz töhfələrə görə,
Azərbaycan Respublikasının Birinci vitse-prezidenti, Heydər Əliyev Fondunun
prezidenti Mehriban xanım Əliyevaya təqdim olunub. Hamımıza məlumdur ki, məhz
Mehriban xanımın təşəbbüsü və rəhbərliyi ilə 2005-ci ildə Üzeyir Hacıbəylinin
anadan olmasının 120 illik yubileyi münasibətilə birinci muğam müsabiqəsi
keçirilib. 2008-ci ildə dahi bəstəkarın həyat və yaradıcılığına həsr olunmuş
"Üzeyir dünyası” layihəsi işıq üzü görüb. Həmin nəşrə "Ömür salnaməsi”, "Üzeyir
Hacıbəyli ensiklopediyası”, "Bədii və publisistik əsərlər” kitabları, "Leyli və
Məcnun”, "Koroğlu” operaları və "O olmasın, bu olsun”, "Arşın mal alan”
musiqili komediyalarının klavir, libretto və CD-ləri daxildir. Bunlardan əlavə,
2009-cu ildən etibarən ənənəvi olaraq bir çox ölkələrdən dünya şöhrətli musiqiçiləri
bir araya toplayan Üzeyir Hacıbəyli Beynəlxalq Musiqi Festivalı təşkil edilir.
2013-cü ildə Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü və dəstəyi ilə 1945-ci ildə
Üzeyir Hacıbəylinin eyniadlı operettası əsasında ağ-qara formatda çəkilən, Azərbaycan
kino sənətinin əfsanəsi olan "Arşın mal alan” filmi bərpa edilərək rəngli
versiyada hazırlanıb.
Azərbaycan Bəstəkarlar
İttifaqında bəstəkarların yubileylərinin qeyd olunması, onların xatirələrinə həsr
olunmuş mərasimlərin, konsertlərin və festivalların keçirilməsi respublikamızın
musiqi həyatında əlamətdar hadisələrdəndir. Dünyasını dəyişən ustad sənətkarlarımızın
xatirəsi Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqında daim anılır və müxtəlif xarakterli
tədbirlərlə - konsertlərlə, konfranslarla, anım mərasimlər ilə qeyd olunur.
Musiqişünaslığımıza həsr olunmuş elmi-praktik konfranslarda alimlərin elmi
yaradıcılığına nəzər salınmaqla yanaşı, xüsusilə musiqi elminin bir sıra
problemlərinin önə çəkilməsi diqqəti cəlb edir.
Azərbaycan Bəstəkarlar
İttifaqının beynəlxalq əlaqələri genişdir. Xarici bəstəkarların, dirijorların və
musiqi ifaçılarının respublikamıza gəlişi və konsertlər verməsi, öz konsertlərində
Azərbaycan bəstəkarlarının əsərlərini səsləndirmələri, xarici ölkələrdə bəstəkarlarımızın
əsərlərinin ifa olunması Azərbaycan peşəkar musiqisinin müasir dövrdə dünya
miqyasında tanınması və təbliği sahəsində xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Beynəlxalq
əlaqələrin yaranmasında, inkişafında İttifaqda keçirilən görüşlər də əlamətdar
olub.
Azərbaycan Bəstəkarlar
İttifaqının respublika üzrə beş bölgə təşkilatı açılmışdır:Naxçıvan,Qarabağ,Gəncə,Lənkəran,Şəkişəhərlərində fəaliyyət göstərən musiqi xadimlərini - bəstəkar və
musiqişünasları öz ətrafında cəmləşdirən bu bölgə təşkilatlarında səmərəli iş
aparılır. Burada mütəmadi olaraq ABİ-nin səyyar plenumları və müxtəlif tədbirlər
keçirilir.
Bəstəkarlar İttifaqının
qurultayları, plenumları, müxtəlif musiqi tədbirləri - müsabiqələr, festivallar
və s. həmişə Azərbaycanın musiqi həyatında diqqəti cəlb edir. Bəstəkarların
yaradıcılığında, ümumilikdə Azərbaycan musiqisində mərhələ təşkil edən əsərlərin
yaranması və səsləndirilməsi də çox hallarda qurultaylar, plenumlar və
festivallar zamanına təsadüf edir. Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqı tərəfindən təşkil
olunan plenumlar, adətən, musiqinin müxtəlif janrlarına həsr olunur: simfonik
musiqi, kamera-instrumental və vokal musiqi sahəsində, xalq çalğı alətləri
orkestri üçün yazılmış əsərlərə həsr olunmuş plenumlar diqqətəlayiqdir. Həm bəstəkarların
yeni yazılan əsərlərinin geniş ictimaiyyətə təqdimatı baxımından, həm də bəstəkarın
özünün, bir növ, yaradıcılıq hesabatı kimi.
Azərbaycan Bəstəkarlar
İttifaqının prioritet fəaliyyət istiqamətlərindən biri də gənclərin
yaradıcılığı ilə bağlıdır. ABİ-nin sıraları daim genişlənir, gənc bəstəkar və
musiqişünaslar təşkilata üzvü qəbul olunurlar. İttifaqın İdarə heyəti istedadlı
gənc bəstəkar və musiqişünaslarla yaradıcılıq işi aparır, onları istiqamətləndirir.
Bəstəkarlar İttifaqı mütəmadi olaraq gənclərin yaradıcılığına həsr olunmuş
festivallar, plenumlar, konsertlər, konfranslar və simpoziumlar keçirir.
Onların əsərləri xarici ölkələrdə də yayılır. Gənc bəstəkarlar Azərbaycan Bəstəkarlar
İttifaqının keçirdiyi simfonik, kamera, xor, vokal-simfonik, uşaq musiqisi,
xalq çalğı alətləri orkestri üçün yazılmış yeni əsərlərə həsr olunan bütün
plenumlarda, festivallarda, müsabiqələrdə iştirak edir, onların ən yaxşı əsərləri
televiziya və radio dalğalarında səsləndirilir.
Fəaliyyət göstərdiyi 85
illik böyük hadisələrlə zəngin zaman kəsiyində Azərbaycan bəstəkarlarını və
musiqişünaslarını öz sıralarında birləşdirən Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqı
nüfuzlu yaradıcılıq birliyi kimi ölkəmizin mədəni həyatında fəal iştirak edir,
yüksək səviyyəli musiqi əsərlərinin yaranmasına hərtərəfli dəstək verir, özünün
rəngarəng, əhəmiyyətli tədbirləri ilə musiqi həyatında daim canlanma yaradır və
bundan sonra da bu istiqamətdə fəaliyyətini davam etdirəcək.
İltifat HACIXANOĞLU