6 aya 1 milyard manatlıq azalma
Ekspertlər
əhalinin pul vəsaitlərini banklardan çəkməsinin səbəblərini açıqlayırlar
Koronavirus
pandemiyası dünya iqtisadiyyatının inkişaf dinamikasına mənfi təsir göstərib.
Bu mənada Azərbaycan iqtisadiyyatının ayrı-ayrı sahələrində də durğunluq müşahidə
edilir. Bunların içərisində xüsusilə bank sektorunu qeyd etmək olar. Belə ki,
bağlanmış dörd bank istisna olmaqla,
2020-ci ilin əvvəlindən əhalinin əmanətləri 3,7% və ya təxminən 300 milyon
manat azalıb. Bunu Azərbaycan Mərkəzi Bankının sədri Elman Rüstəmov keçirdiyi
mətbuat konfransında bildirib. O deyib ki, azalma gözləniləndir, əhali
pandemiya ilə əlaqədar məhdudlaşdırmalardan sonra öz yığımlarına müraciət edib,
ondan istifadə edib: "May ayı ərzində isə əhalinin əmanətləri 0,3% və ya 51
milyon manat artıb. Bu onu göstərir ki, yığım prosesi yenidən başlamaqdadır”.
Qeyd edək
ki, əhalinin banklardakı əmanətləri pandemiyadan öncə azalmağa başlayıb. Ötən
ilin noyabr ayının əvvəli ilə müqayisədə əhalinin əmanətləri təxminən 1 milyard
manat azalıb. Bəs görəsən əhalinin öz əmanətini banklardan çəkməsinin əsas
səbəbləri nədir?
İqtisadçı ekspert Pərviz Heydərovdeyir ki, əhalinin banklardakı əmanətinin həcminin azalması təkcə pandemiya ilə
bağlı olan bir məsələ deyil: "Pandmeiya bütün dünyada əhalinin dolanışığına və
sosial durumuna ciddi təsir etdi. Bu problemləri nəzərə alaraq Azərbaycan
dövləti bu müddətdə əhalinin sosial müdafiəsi üçün bir sıra addımlar atdı. 600
min nəfər işsizlərə birdəfəlik ödəniş edildi. Özəl sektorda çalışanların
maaşlarının ödənilməsinə də dövlət dəstəyi göstərildi. Bununla belə,
vətəndaşların sosial durumunda müxtəlif çətinliklərin olması aydın məsələdir.
Bu məsələ əhalinin banklardan öz vəsaitini çəkməsinə müəyyən qədər təsir etdi.
Amma cari ildə banklardan qeyd olunan məbləğdə vəsaitin çəkilməsinin tək səbəbi
heç də pandemiya deyil. Əsas səbəblərdən biri də dörd bankın lisenziyasının
Mərkəzi Bank tərəfindən alınması oldu. Məhz bu məsələ əhalinin banklara olan inamına
ciddi zərbə vurub. Bu da bank sektorunda mənfi tendensiyaların yaranmasına
gətirib çıxardı”.
Ekspert
deyir ki, may ayında qeyd olunan artımın mənbəyi araşdırılmalıdır: "Banklardakı
əmanətlərin artımı bilavasitə vətəndaşların depozit yerləşdirilməsi ilə bağlı
məsələ deyil. Bu haqda konkret fikir söyləmək kifayət qədər çətindir. Manatla
sığortalanan əmanətlərin sığorta faiz dərəcəsi iki faiz artıb. Bu da dörd
bankın bağlanması fonunda atılan bir addım idi. Yəni məqsəd əhalinin manatla
depozit yerləşdirməyə təşviq etməkdir. Bu da səbəblərdən biri kimi qeyd oluna
bilər. Digər bir səbəb isə valyuta bazarındakı stabillik məsələsidir.
Mart-aprel aylarında neftin qiyməti ciddi şəkildə aşağı düşdü. Qeyd olunan
səbəb vətəndaşların banklara depozit yerləşdirmə marağına mənfi təsir etdi. May
ayında neftin qiymətinin qalxması bu tendensiyanı aradan götürmüş oldu”.
Maliyyə məsələləri üzrə ekspert Cəfər İbrahimli deyir
ki, əhalinin banklardan vəsaitinin çəkməsi əslində müxtəlif səbəbləri var: "Bu
məsələyə ilk növbədə neftin qiymətinin kəskin enməsi faktoru ciddi təsir
göstərdi. Neftin qiyməti düşən kimi əhali arasında ajiotaj yarandı. Devalvasiya
söz-söhbəti insanlarda haqlı olaraq qorxu yaratdı. Buna görə də əksər vətəndaşlar
öz əmanətini banklardan çəkməyə başladı. Digər bir səbəb isə bu yaxınlarda dörd
bankın bağlanması oldu. Bankların bağlanması və bütövlükdə banklar haqda olan
mənfi informasiya əmanətçiləri narahat edir. Nəticədə bu il ərzində əhali öz
vəsaitini bankdan çıxarıb, yaxud xarici valyutaya dəyişib. Hesab edirəm ki, hazırkı
durumda xarici valyutanın gəlirliliyi məhdud olduğundan investorlar
inflyasiyadan qorunmaq üçün gəlir gətirən bir yerə investisiya etmək istəyəcək.
Həmin investisiya əmanət, qiymətli
kağızlar formasında olur və qısa müddətli investisiyalar adlanır. Manatla
maliyyə alətləri cəlbedici olduğu üçün əldə olan vəsaitin bu və ya digər
şəkildə banklara təkrar əmanət şəklində dönməsi gözləniləndir”.
Ekspert
deyir ki, bank sektorunda 2016-cı ildən sonra problemlər yaransa da, görülən
işlər və atılan doğru addımlar bankların sağlamlaşdırılmasına böyük dəstək oldu:
"Bundan sonra bankların şəffaflığının və korporativ idarəetmə standartlarının
tətbiqinin artırılması istiqamətində işlər görülməlidir. Hesab edirəm ki, qanunvericilik
bazası, dövlətin bank sektoruna dəstəyi və digər amillər ölkədə fəaliyyət
göstərən bankların sağlamlaşdırılmasına şərait yaradıb. Buna baxmayaraq,
bankların prudensial hesabatlılıqları qaneedici səviyyədə deyil. Bu istiqamətdə
müxtəlif addımların atılmasına ehtiyac var. Mərkəzi Bank nəzarət mexanizmini
gücləndirərsə, bu il üçün sözügedən sektorda ciddi çətinlik olmaz”.
Şəbnəm Mehdizadə