Yaş və şeir
Turgut Uyar: Mən
günümüzün şeiri deyəndə ancaq gənc şairləri nəzərdə tuturam. Düzü, Cemalın da
söylədiyi kimi bir neçə nəsildən gələn şair eyni mətbu orqanlarda yazır, amma
mən yenə də fikrimdə qalıram. Bayaq bir şey soruşmuşdun, keçmiş şeir barədə...
Tomris Uyar: Bəli, mirasın dəyərləndirilməsi...
Turqut Uyar: "İkinci yeni”dən söz açılanda ancaq və ancaq pis nümunələri çəkmək kimi bir adət formalaşmışdı.
Edip Cansevər: Bir dəqiqə. Turqut bayaq dil, üslub xüsusiyyətlərindən söz açdı. Bununla belə ölkəmizdə çağdaş olmağın gətirdiyi bəzi oxşarlıqlardan da danışa bilərik.
Cemal Süreya: Bəli.
Edip Cansever: Mən də "A” jurnalında. Belə yekunlaşdırsaq, "İkinci yeni”liyini heç birimiz qəbul etmirik, amma tutaq ki, bir anlıq qəbul etdik, biz bəlli bir qaydadan yola çıxmamışıq ki, bu qanuna uyğun olanı daha əvvəl Oktay Rıfat tapmış olsun. Məntiqə uyğun gəlmir. Hamımızın özünəxas şeiri var, ortaq deyil, ortaq qaydaya da riayət etmir. Yaxşı, olmayan bir şey daha əvvəl necə edilə bilər ki?
Cemal Süreya: Bu da yazıya keçsin: insan bəzi şeylərdən təsirlənir. Mən öz adıma Oktay Rıfat ilə Melih Cevdetin türk dilinə olan qənaətindən çox mütəəssir olmuşam. Hər iki şair, əslində, dəyərli ustadlardır. Amma həddindən çox şəxsi siyasi manevrlər edirlər. Və bu gün üçün artıq bu siyasət köhnəlib. O.Rıfatın o günə olan sözləri ilə, Melih Cevdetin yazı və rəftarından çıxan bəzi şeylər, əslində, məni yaraladı. Onlara olan sevgimi yaraladı...
Edip Cansever: Onları bizdən əvvəl yazdıqları üçün danışırıq. Amma adını çəkdiyin türk dili ilə bağlı fikirlər ancaq və ancaq yaxşı şairə təsir edə bilərdi. Əgər sən yaxşı şair olmasaydın...
Turqut Uyar: Mənimki ümumi bir tənqiddir. Sənin etdiyin isə qədirbilənlik. Axı heç kim dilini başqasından öyrənə bilməz.
Cemal Süreya: Bəli, amma bu ustaların türk dili üzərində 40-cı illər ədəbi nəslindən daha çox əməyi var. Amma poetik planda... Baxın, çox açıq danışırıq burda. Ailə kimi, yaşlılıqdan söz açdıq, elə bil ki, sabah öləcəyik kimi... O şeirlər geriyə baxdığımda köhnəlmiş görünür. Yəhya Kamal belə o köhnəlmişliyi içində daha yaxşıdır. Çünki bunlarınkı çox spekulyativ düşüncədir.
Turqut Uyar: İnsan, təbii ki, özündən yaşlı, önəmli şairlərdən təsirlənə və ya dildən istifadə barədə nələrsə öyrənə bilər. amma şeir təsir dairəsi deyil. Əksinə, məruz qalınan təsirlərə reaksiyadır.
Cemal Süreya: Bax, bu çox gözəldir.
Turgut Uyar: Mən də M.Cevdet, O.Rıfatdan təsirlənmişəm, amma istədiyim onların yazdığının tam ziddində şeir idi.
Edip Cansever: Hesablı, planlı ola bilər.
Turgut Uyar: Dönükdür. Başqa bir şey yox.
Tomris Uyar: Daha neçə belə gözəl söhbətlərə... Hətta, istəsəniz bir söhbəti də özünütənqidə ayıra bilərik.
Mənbə: "Varlıq” 906. (Mart 1983)
Söhbətləşdi: Tomris Uyar
Tomris Uyar: Bəli, mirasın dəyərləndirilməsi...
Turqut Uyar: O
mirasdan istifadə edirlər deyəcəkdim.
Tomris Uyar: Məncə,
sintez formada təzahür edir. Turqut Uyar: Bəli.
O mirası yeni dünyagörüşü, yeni düşüncə ilə günümüzə tətbiq etdiklərini
görmədim. Dediyim odur ki, ad verməyə ehtiyac yoxdur, heç birinin şeirində xətalar da tapmaq
olar. Mükəmməllik axtarışında olanlar "öz”lərini itirirlər.
Cemal Süreya: Bəli.Tomris Uyar: Anonim
mükəmməllik... İndi isə sözü Ece Ayhana gətirmək istəyirəm. İllər öncə belə
qeyd eləmişdi: "İstər "İkinci yeni”
adlananlar olsun, istərsə də o dönəmdə yazanların şeir yolu bir-birinə uyğun gəlməsə də, birlikdə elə
dərin şeir macərası yaşadılar ki, inanmıram ki, qısa zamanda yeni bir nəsil
yarana. Çünki yaşadıqları, yaşatdıqları 2–3 nəsillik macəra idi”. Bu barədə
nə deyə bilərsiniz?
Edip Cansevər: Əl-əlbət,
indi də yaxşı yazan tək-tük şair var. Ümumi danışmaq doğru olmaz. Fəqət çağdaş
şairlərimiz, istəsən, gənclər deyək, şeirin xasiyyəti və genetikasına bələd
deyillər. İkincinə bələd deyillər, çünki Cemalın da yazdığı kimi həmişə vaqona
son dayanacaqdan tullanırlar. Daha əvvəlki "nəsilləri” analiz etmədən, sonun
ardınca düşürlər. Bu, özlüyündə bir qüsurdur. Bir də öz xarakter və
temperamentlərinin fərqində deyillər. Fəqət öz şeirimizi yalnız bunları
bilməklə inşa etmək mümkündür. "Öz” nə şeirin mövzusunda, nə motivində, nə də
digər ünsürlərindədir. Çox dərindədir, çox. Bax, o dərinliyin ardınca
getmirlər. Əsasən, siyasi şeir yarandığını buna görə deyirəm. Tomris Uyar: İllər
əvvələ – ilk şeirlərinizi qələmə almağa
başladığınız zamanlara baxdıqda bəzi tənqidçilərin sizi müəyyən bir cərəyan,
məktəb ətrafında birləşdirmə meyllərinə rast gəlirik. Ola bilər ki, yanlış idi,
amma hamıya bəlli yanlış.
Turqut Uyar: Düşünürəm ki, bu barədə
doğru, ya da yanlış bir açıqlamam var. Zənn edirəm ki, cəmiyyət olaraq bəzi
şeyləri qayda-qanun çərçivəsinə salıb həll eləməyə öyrəşmişik. Həqiqətən də,
başlanğıcda ortaq nöqtələrimiz var idi, xüsusən də, dildən istifadə bağlı. Amma
50-ci illərin sonlarına yaxın hər kəs "öz”ünü aydınlaşdırıb, ayırdı. Cemal Süreya: Məncə,
belədir: Hamımız "başqa” şeir, o zaman mövcud olan ənənədən kənar şeir
yazdığımız üçün, eyni dam altına toplandıq. Bir qrup gənc fərqli yazırdı.
Şeirləri də fərqli idi, amma əlbət, oxşar yanları olmalı idi. Çünki
gənciydilər, bir-birilərinə təsir edirdilər. Amma sadəcə bu "fərqlilik” hər
kəsi onları bir yerdə görməyə istiqamətləndirdi. Bu elə bir vəziyyət aldı ki,
artıq hər kəsin ayrı-ayrı adından çox, yazılarda "İkinci yeni” anlayışından
istifadə olundu. Kimdir bu "İkinci yeni”, neçə nəfərdən ibarətdir bəlli deyil.
Heç olmasa, "Garip” deyiləndə üçcə nəfərin adı məlum idi. Sartr yazırdı: Mən eksistensialist deyildim, amma alnıma
vurdular, vurdular, vurdular, sonunda o damğanı qəbul etməli oldum. Fəqət
nəydimsə, yenə oyam”. Biz də onun kimi...
Tomris Uyar: Onsuz tənqidçilər də həm sizi
"İkinci yeni”ni yaratmaqda günahlandırır, həm də o cərəyandan ayrı tutmağa
çalışırdılar. Turqut Uyar: "İkinci yeni”dən söz açılanda ancaq və ancaq pis nümunələri çəkmək kimi bir adət formalaşmışdı.
Edip Cansevər: Bir dəqiqə. Turqut bayaq dil, üslub xüsusiyyətlərindən söz açdı. Bununla belə ölkəmizdə çağdaş olmağın gətirdiyi bəzi oxşarlıqlardan da danışa bilərik.
Turqut Uyar: Mən dil xüsusiyyətləri
deyərkən, bunları da əlavə etmək istədim. Dili böyük bir anlayış olaraq
düşünəndə...
Edip Cansevər: Anladım.
Məncə, şeir daha çox bəsirət gözü ilə bağlıdır, daha doğrusu, "məncə” yox, elə
belə də olmalıdır. Bir də xaricdən görmə kimi yanaşa bilərik şeirə. Müasir
olmaq üçün, üslubla bağlı bəzi səylərdən ötrü bir az bənzərlik (əlbəttə ki,
sonrakı illəri hesaba qatmıram) olacaqsa, bu oxşarlıqlar şeirin tamamilə
səthində qalan, əslində, oxşarlıq sayılmayacaq qədər kiçik ünsürlərdir. Amma
şeirə belə səthi yanaşdıqda ilk bunlar görüldü və bizi də asanlıqla "İkinci
yeni”də birləşdirdilər. Tomris Uyar: O zamana qədər Türk şeirində
"tragik” qatın olmadığı da vurğulanır. Həqiqətən də, şeirimizdə ya komik
ünsürlər çox idi, ya da tarixi təsvirlər. "İkinci yeni” ilə ilk dəfə olaraq
insanın "balaca” belə olsa, şəxsiyyət kimi kimliyi araşdırılmağa başladı.
Edip Cansevər: Söhbətə
müdaxilə edirəm. Düzü, sualları sən ortaya atırsan, sən sözümüzü kəssən, daha
münasib olacaq, amma nəysə...Tomris Uyar: Bəsdi görək. Buyur.
Edip Cansever: Önəmli olan insanın "kiçik”,
yoxsa "böyük”, hər nədirsə şəxsiyyət kimi faciəsini "tapmaq”, ortaya
çıxarmaqdır. Mən digər köməkçi vasitələrlə birgə bunu bacarmağa çalışdım. Tomris Uyar: Bəs,
yaxşı, hər kəs öz "şəxsiyyət”ini, özü yaratdığı "şəxsiyyəti”n faciəsini izaha
çalışsa, bunun kökündə oxşarlıq, ifadə də bənzərliyi ola bilərmi?
Turqut Uyar: Belə bir bənzərlik ola bilər.
Yaşadığımız vəziyyəti anlamaqda əgər müasir insanlarıqsa, qaçınılmaz
bənzərlikdən söz gedə bilər. Çünki eyni şərtlər daxilində, eyni cəmiyyətdə
yaşayırıq. Fəqət bəzi xarici təsirlərdən başqa eyni mühiti öz içimizdə fərqli
cür yaşaya bilirik. Bu zamanda mühit içərisində günün şərtlərini yaşayan adamın
faciəsi ortaya çıxır. Amma özgələşmə də buradan başlayır elə. Tomris Uyar: Nümunə
gətirək. Sənin "Akçaburgazlı yekta”,
Edipin "Çağrılmayan Yakub”, ya da "Ben Ruhi bey nasılım”, Cemalin "Onlar üçün Avtobus şərqisi”
şeirlərindəki lirik qəhrəmanlar bir-birilərinə heç bənzəmirlər, amma hamısı
eyni cəmiyyətin şəxsləridir. Bəlkə də, bənzərlik beləcə ortaya çıxır...
Edip Cansver: Sualı
bitirmədən bir az da aydınlaşdıraq istəsəniz. Bizdən öncə yazanları Orxan Vəli
və Cahit Sıtkı şeirini nümunə kimi götürək. O.Vəli şeirində hüznlər,
ayrılıqlar, bəzən zarafatlar, sürprizlər, zərif ifadələr var. C.Sıtkıda da ölüm
düşüncəsi, bədbinlik, bəzən coşqunluq, spirtli içki. Çoxdur bunlar. Amma bu
şairlər, xüsusən, yaxşı şeirlər yazmaq istəyiblər. Yaxşı şeir isə düzgün şeirdir.
Yaxşı misralar yazmaq, onları yaxşı birləşdirə bilmək. Bunlara lazımi şəkildə
riayət etdikdən sonra, ortaya tələffüzü qədər yaxşı şeirlər qoyulduğu zaman
şeiri yaranır. Şeir budur. Elə zənn edirəm ki, bizim nəsil bunu axtarmadı.
Şeirdə şəxsin iztirabı öz iztirabıyla cəmiyyətdəki faciəni nəzərə alaraq
çoxaltmaq, rənglarəngləşdirmək istədi. Biz də açıb ağartmadığımıza görə bütün
bunlar ortaya çıxmır. Tomris Uyar: Yazı yazmaq məsələsini buna
görə qabardıram.
Turqut Uyar: Doğrudur. Bizim nəslin dərdi
yaxşı şeir yazmaq olmadı, sadəcə yaşamın qarmaqarışıqlığını şeirə
istiqamətləndirməyi istədik. Yetkin şeir yaradılmadı demək, şeirə önəm
verilmədi demək deyil. Biz "misra
naxışlamağa” əhəmiyyət vermədik. Bir vəziyyəti daha yaxşı izhar etmək,
hətta bəzən şeirdən əl çəkmək bahasına bunu necə daha yaxşı etmək mümkünsə,
etməyə çalışdıq. Lap yəqin, burada öz adıma danışıram. Tomris Uyar: Bayaq
Cemal əlli yaşı haqladığınızı söylədi. Biz də bilməzdən gəlirdik.
Edip Cansever: Çoxdan aşdıq, çoxdan...Tomris Uyar: Əlli
yaşı keçmək gənc və təzə şeir yazmaq istəyənlər üçün problem yaratmaz, yəqin.
Amma yaşlı zamanlarda yazılan şeirin də ayrıca yeri yoxdurmu? Burada "yaşlanmaq”
kəlməsini sadəcə təcrübəyə məsuliyyət hissi ilə sahib çıxmaq kimi istifadə
edirəm. Yazarkən bir dəyişiklik olurmu?
Turqut Uyar: Şeir
yazanda yaşlanmaq... Söz gəlişi deyirik, məncə, belə qocalmaq növü yoxdur. İndi
də 20 yaşdakı həyəcanımla yazıram. Düzdür, 50 illik keçmiş mənə diqqətli olmağı
söyləyir. Peşəkarlığımdan istifadə edib, asana qaçmaq istəmirəm. Təkrar qeyd
edim, 50 yaşımda da eyni həyəcanla yazıram, fəqət daha təmkinli həyəcanla. Tomris Uyar: Daha az "hormonal” həyəcanla?
Turqut Uyar: İnsan hormonal həyəcanlarla
şeir yazırsa, o şeir 30 yaşında bitər. Tomris Uyar: Bəlkə də, daha çox düşüncəyə
əsaslanır, təcrübələr gözdən keçirilir, fikirlər oturuşur demək istədim...
Edip Cansever: Öz təcrübəmdən deyə bilərəm
ki, yaş üstünə yaş gəldikcə şeiri daha yaxşı anlayıb, daha gözəl nümunələrini
yazmaq olur. Məsələn, şair 25 yaşında eşq şeiri yazar. Fəqət zaman keçdikcə
eşqin çöküntüsü – tortası daha başqa cür hal alır. Yazarkən eşqi xüsusi yox, ümumi şəkildə dərk
edirik. Və bu dərk etmənin verdiyi fəlsəfi hal şəxsi daha yaxşı şairə çevirir.
Belə təcrübədən yaranan şeir daha dərin olacaq. İnanıram... Tomris Uyar: Cemal Süreyaya bir sualım
var: Son şeirlərində daha yalın (təbii ki, təkqatlı yox) təhkiyə, dağınıq
obrazlara yer verməyən qurğu gözə çarpır. Səhv edirəmsə, deyə bilərsən. Bu çılpaqlıq
şüurlu axtarışın nəticəsidir, yoxsa yaş
artdıqca qazanılan keyfiyyət?
Cemal Süreya: Yaşın
şairə təsiri təcrübənin artması, bəzilərinin xatirəyə çevrilməsi, bir qisminin
isə dəyərsizləşməsi ilə bağlıdır. Bayaq "hormonal”
demişdin, həqiqətdə isə bu "memorial”
vəziyyət yaradır. Bir neçə il əvvəl nələrsə bitdi həyatımda. Düzdür, bir çox
cəhətdən sağlam adamam, amma əvvəllər ideallarım çox idi. Çox kiçik, şəxsi
ideallar: biriylə yenidən qarşılaşmaq kimi... Məsələn, uşaqlıq dostumla. Bəli,
bəlkə də, onunla yenidən rastlaşmaq mümkün olmayacaq... Və şeirimi yazarkən də kimlərsə oxusun
istəyər, oxumasa belə, kimsə varmış kimi yazardım. Bir-iki əvvəl yaşım barədə
düşündüm. Bir də gördüm ki, onların da yaşı mənlə eynidir. Hamısı qocalıb.
Tərcümə elədiyim "Gönül ki yetişmekde”nin
sonunda qəhrəmanın qarşısına ağsaçlı biri çıxır. Oradakı söhbətdə adamın elə
bir imtinası var ki... Yəni duyğuların bəzisi ölür. Amma hansıları? Kiçik
şeylər məhv olanda insan daha filosofanə şəxsiyyətə bürünür. Bayaq şeirimlə
düşüncəm arasındakı qopuqluqdan söz açdım. On il bundan əvvəl belə şeylər deyə
bilməzdim. Görəsən, bu bizim üçün həyəcan təbilidirmi? Biz axı duyğu şəlaləsi
ilə birgə doğulmuşduq.Edip Cansever: Mən tam da bu anda Turquta
bir sual vermək istəyirəm.
Turqut Uyar: Deyəsən, altdan-altdan
yaşlılığa təriflər yağdırırıq. Təbii, qocalmamışıq!Cemal Süreya: Əşşi, olsun da. Danışırıqsa,
bu da yaşlanmaqla bağlıdır elə.
Edip Cansever: Söhbətlərimizdən birində
Turqut "insan bəlli bir yaşa çatdıqda
bəzi təməl əsərlərdən nümunə götürərək modernliyə keçə bilir” demişdi.
Nümunə kimi də Melih Cevdet ömrüncə lirizmə istehza etsə də, indi lirizm
arxasınca qaçır. Bu, qocalmağı qətiyyən istəməməyinə, təbiətə qarşı olmasına
işarədir. Onsuz şeirindən də bəllidir. Əlbəttə, istehzada da lirizm ola bilər,
amma Cevdet "şinanay lirizm” dediyi
şeyə, bir zaman imtina etdiyi lirizmə "dadanıb”. Buna görə deyirəm "Allah heç kimi o vəziyyətə salmasın”. Turqut Uyar: Bizim üçün təhlükəli ola
bilərmi? Bu, çox önəmlidir. İnsan
özündəki şeir qaynağının, gücünün tükəndiyinin fərqinə vardısa...
Cemal Süreya: Bəlkə də, fərq etməz.Turqut Uyar: Yox, edər. O anda təsəlli
tapacağı iki şey olur: mövzu, məsələn, "Gilqamış” və forma fəndləri. Bu,
təhlükəlidir. "Gilqamış” yenidən yazıla bilməz demirəm, fəqət "Gilqamış”ın
sadəcə öz sehrinə aludə olub, şeir yazmaq bir az da tükənmək deməkdir. Forma
oyunları da eyni mənaya gəlir. Bir çox yaşlı şair son dövrlərində vəznə,
qafiyəyə, təkrar misralara aludə olurlar. Bunu hər zaman müşahidə etmişik.
Amma Melih Cevdetin kitabındakı digər
şeirlərindən xoşum gəldi. Uzun sözün qısası, şair şeir yazmaq üçün bəhanə,
fürsət axtarmamalıdır.
Edip Cansever: Razıyam səninlə. Cemal Süreya: Bəli.
Tomris Uyar: Yarımçıq qalmış sualı
tamamlayaq. Bayaq Oktay Rıfatdan söz açılmışdı. O.Rıfat "İkinci yeni”ni mən yaratdım” söyləyir. Olsun... Amma bizim
şeirlərimiz 1950-ci illərdən sonra yayımlandı, amma kitab nəşr etdirə bilmədik.
O.Rıfat "Perçemli sokak”ı 1956-cı
ildə çıxardı. Kitabdakı şeirlərin, demək olar ki, heç biri daha əvvəl
yayımlanmamışdı. Və bircə ön sözlə bu axımı öz adına çıxarmağa çalışdı. İndi
Özdemir İnce buna diqqət edib. Mən yazdığım bir yazıda "bir il əvvəl” deyirəm,
amma Özdemir hesablayıb 3 ay əvvəl olur. Yeditepe Şeir mükafatını aldıqdan
sonrakı müsahibəsində "şeir nədir?” sualına belə cavab verir. "Şeir xalqın
sosial dərdlərinə dərman tapmaqdır”. Özdəmirin hesablamasına görə bundan 3 ay
sonra da "İkinci yeni”ni yaratdığını iddia edir. Buna O.Rıfat üçün təqvimi
qüsur sayaq. Demək, o şeirləri dərgilərdə yayımlanan şeirlərə – bizimkilərə
görə yazıb. Özü də çox adi şeirlərdir, tam oturuşmayıb.
Turqut Uyar: Mən bu barədə "Forum”da
yazmışdım. Edip Cansever: Mən də "A” jurnalında. Belə yekunlaşdırsaq, "İkinci yeni”liyini heç birimiz qəbul etmirik, amma tutaq ki, bir anlıq qəbul etdik, biz bəlli bir qaydadan yola çıxmamışıq ki, bu qanuna uyğun olanı daha əvvəl Oktay Rıfat tapmış olsun. Məntiqə uyğun gəlmir. Hamımızın özünəxas şeiri var, ortaq deyil, ortaq qaydaya da riayət etmir. Yaxşı, olmayan bir şey daha əvvəl necə edilə bilər ki?
Cemal Süreya: Bu da yazıya keçsin: insan bəzi şeylərdən təsirlənir. Mən öz adıma Oktay Rıfat ilə Melih Cevdetin türk dilinə olan qənaətindən çox mütəəssir olmuşam. Hər iki şair, əslində, dəyərli ustadlardır. Amma həddindən çox şəxsi siyasi manevrlər edirlər. Və bu gün üçün artıq bu siyasət köhnəlib. O.Rıfatın o günə olan sözləri ilə, Melih Cevdetin yazı və rəftarından çıxan bəzi şeylər, əslində, məni yaraladı. Onlara olan sevgimi yaraladı...
Edip Cansever: Onları bizdən əvvəl yazdıqları üçün danışırıq. Amma adını çəkdiyin türk dili ilə bağlı fikirlər ancaq və ancaq yaxşı şairə təsir edə bilərdi. Əgər sən yaxşı şair olmasaydın...
Cemal Süreya: Hələ
bilinməz.
Edip Cansever: Buraya
bir-birimizə tərifnamələr demək üçün toplaşmaya bilərik, amma tənqid etməyə də
gəlməmişik axı. Turqut Uyar: Mənimki ümumi bir tənqiddir. Sənin etdiyin isə qədirbilənlik. Axı heç kim dilini başqasından öyrənə bilməz.
Cemal Süreya: Bilirsən,
demək istədim onların türk dilindən istifadələri təsir edib mənə. Məsələn,
"Toxum” şeiri. Kitabın ümumi abu-havasına əks olsa da.
Turgut Uyar: O şeir hecada yazılıb.Cemal Süreya: Bəli, amma bu ustaların türk dili üzərində 40-cı illər ədəbi nəslindən daha çox əməyi var. Amma poetik planda... Baxın, çox açıq danışırıq burda. Ailə kimi, yaşlılıqdan söz açdıq, elə bil ki, sabah öləcəyik kimi... O şeirlər geriyə baxdığımda köhnəlmiş görünür. Yəhya Kamal belə o köhnəlmişliyi içində daha yaxşıdır. Çünki bunlarınkı çox spekulyativ düşüncədir.
Tomris Uyar: Amanın bir günüdür,
söylənməmiş bir söz qalmasın.
Cemal Süreya: O
zaman bu söhbət birimiz öləndə yayımlansın ki, barı pul eləsin. Turqut Uyar: İnsan, təbii ki, özündən yaşlı, önəmli şairlərdən təsirlənə və ya dildən istifadə barədə nələrsə öyrənə bilər. amma şeir təsir dairəsi deyil. Əksinə, məruz qalınan təsirlərə reaksiyadır.
Cemal Süreya: Bax, bu çox gözəldir.
Turgut Uyar: Mən də M.Cevdet, O.Rıfatdan təsirlənmişəm, amma istədiyim onların yazdığının tam ziddində şeir idi.
Tomris Uyar: Demək
ki, ədəbiyyatçıda, sənətçidə öz dünyasını inşa etmə yolundakı kiçik
tərəddüdlərini bağışlamaq olar deyə düşünürsünüz. Amma sənət və ideoloji
anlamda əsassızlığı ziddiyyət kimi qəbul edirsiniz.
Cemal Süreya: Tomris,
belə deyə bilərikmi? İnsan geridən irəliyə hərəkət edə bilər, amma əksi
qəbuledilməzdir. Hətta, bu yaşla belə açıqlana bilməz. Edip Cansever: Hesablı, planlı ola bilər.
Turgut Uyar: Dönükdür. Başqa bir şey yox.
Tomris Uyar: Daha neçə belə gözəl söhbətlərə... Hətta, istəsəniz bir söhbəti də özünütənqidə ayıra bilərik.
Mənbə: "Varlıq” 906. (Mart 1983)
Söhbətləşdi: Tomris Uyar
Türkiyə türkcəsindən uyğunlaşdıran: Aytac
Quliyeva