“Zibilləməyin, axı, bu, şəhər sizin sifətinizdir...”
Son
dövrlər ətraf mühitin çirklənməsi, bəzi ekoloji problemlərin çoxalması hər kəsi
narahat etməyə başlayıb. Əslində, hər şey insanın öz əlindədir. Bu şəhəri
zibilləyən də, təmiz saxlayan da bizik. Yazını yazarkən "köhnə bakılı” Bəhram
Bağırzadənin bu yaxınlarda izlədiyim bir videosu yadıma düşdü. Videonu göstərə
bilməsək də, orada qeyd edilən fikirləri çatdırmağa çalışacağam:"Mən
heç vaxt özümə rəva bilmərəm ki, parkda oturub tum çırtlayıb, eyvandan küçəyə
nə isə atıb ətrafı zibilləyim. Əgər
şəhərimizin hər bir sakini bunu düşünsə, şəhərini abadlaşdırmaq istəsə, özünü
bu şəhərin meri hesab etsə, inanın mənə, bu şəhərin problemləri olmaz. Şəhəri
şəhər edən insanlardır, memarlıq yox. Gəlin şəhərimizi təmiz saxlayaq. Şəhəri
zibilləməyin. Axı, bu şəhər sizin sifətinizdir”.
"Köhnə
bakılı” oğlanın dediyi kimi, bu şəhər bizim sifətimizdir. Necə əlimiz gəlir ki, şəhərdə addımbaşı zibil qabı
ola-ola, zibili yerə ataq? Bu həm ekoloji, həm də insanların sağlamlığı
baxımdan olduqca ciddi məsələdir. Tullantılarla bağlı artıq uzun müddətdir ki,
bir sıra işlər görülür, mətbuatda yazılır. Bəs görəsən, nəyə görə bu problem hələ
də öz həllini tapmır? Mövzu ilə bağlı mütəxəssislərin fikirlərini öyrənməyə
çalışdıq.
Milli Məclisin Səhiyyə komitəsinin
üzvü, millət vəkili Musa Quliyev bu
məsələnin həllini tapmamağının bir neçə səbəbinin olduğunu dedi: "Əslində bu
sualınızı icra hakimiyyəti orqanlarından soruşsanız, daha yaxşı olar. İlk səbəb
olaraq bəzi orqanların işlərinə səhlənkar yanaşmasını qeyd etmək olar. İkinci
bir səbəbi isə əhali arasında ekologiya, təbiətin mühafizə olunması, ətraf
mühit haqqında maarifləndirmə işinin çox zəif aparılmasıdır. Və ən əsası, ümumi
mədəniyyət səviyyəsinin aşağı olmasıdır. Hesab edirəm ki, müvafiq icra
hakimiyyəti orqanları, bələdiyyələr təmizlik işləri ilə bağlı öz funksiyalarını
layiqincə yerinə yetirsələr, istər-istəməz əhalidə də müəyyən məsuliyyət hissi
yaranar”.
Millət
vəkili bu istiqamətdə maarifləndirmə işinin aparılmasının vacib olduğunu
vurğuladı: "Maarifləndirmə işinə ilk olaraq məktəblərdən başlamaq lazımdır. Bu
yaxınlarda Nizami rayonunda yerləşən bir məktəbin ekologiya ilə bağlı
tədbirində iştirak etdim. Təsəvvür edin, şagirdlər müəllimləri ilə birlikdə
məişət tullantılarını yığıb, çox səmərəli şəkildə məktəbin həyətində müxtəlif
kolleksiyalar düzəltmişdilər. Yəni tullantıdan yenidən istifadə etmək olar. Hər
kəs bunu dərk etməlidir ki, bu şəhər, bu ölkə bizim hamımızındır. Evimizi,
həyətimizi necə təmiz saxlayırıqsa, həmin münasibəti şəhərimizə də
göstərməliyik. Evimizi təmiz saxlayıb, hasarımızdan kənarı zibilləyiriksə, bu,
bizim ümumi mədəniyyətimizə xələl gətirən məsələdir”.
M. Quliyev qeyd etdi ki, digər bir tərəfdən,
məişət tullantılarını daşıyan maşınlar da bəzi yerlərdə düzgün qrafiklə
işləyir, bəzilərində isə məsuliyyətsizlik edilir: "Tutaq ki, bir bölgədə zibil gündə
iki dəfə daşınmalıdır, amma zibil maşını bir neçə gündən bir gəlir. Təbii ki,
bu zaman zibil qutuları da dolub daşır, nəticədə, ətrafa pis qoxu yayılır.
Xüsusən də yay fəslində bu cür mənzərə ilə qarşılaşmaq heç yaxşı deyil”.
"Sağlam Cəmiyyət” İctimai
Birliyinin sədri, sosioloq Lalə Mehralı deyir ki,
uşaqlara ekologiyanı, təbiəti qorumağı öyrətmirlər: "Şəhəri zibilləmək üçün
hamı əlindən gələni edir. Xüsusilə gənc nəsil yediyinin-içdiyinin boş
qutularını küçələrə səpir. Dənizkənarı parkda, şəhərin digər ictimai yerlərində
bütün skamyaların ətrafı tum qabığı ilə dolu olur. Uşaqlara ekologiyanı,
təbiəti qorumağı öyrətmirlər. Onların əksəriyyəti anlamır ki, şəhərin
çirkliliyi sonra bizə zərər verir. Əgər siz 10 dəqiqə məktəbətrafı yerlərdə
reyd keçirsəniz, görərsiniz ki, məktəblilər yediklərinin, içdiklərinin qutusunu
küçələrə səpirlər. Əgər onlara öyrədilsə ki, atdıqları plastik qutular,
sellofan torbalar bir neçə əsr torpaqda qala bilir, çürümür, bəlkə də bu
vəziyyət müşahidə olunmaz”.
"Məktəblilər
bir yana, yaşlı insanlar bu məsələdə çox etinasızdırlar” deyən sosioloq qeyd
edir ki, böyüklər də təhlükənin
ciddiliyini anlamır: "Axı yediyinin kağızını çantana, cibinə qoymaq, tullantı
üçün ayrılan qutulara atmaq çətin deyil. İndi hər addımbaşı bu cür qutu qoyulub,
lap yaxınlıqda olmasa belə, çantada saxlamaq olar. Məncə, əksər böyüklər də
təhlükənin ciddiliyini anlamır. Götürək elə polietilen – sellofan torbaları.
Baxın, hər il dünyada 500 milyarddan çox sellofan torba istehsal edilir.
Dünyada hər 1 dəqiqədə isə 1 milyon polietilen torba zibil qutusuna atılır.
Polietilenin çürüyərək yox olması üçün torpaqda 100, dənizdə isə daha çox lazım
gəlir. Bakıda küçədə gedəndə, hava küləkli olan zaman adamın üzünə sellofan torba
yapışır. Yəni o qədər çoxdur. Çünki hərə öz tullantısını elə küçəyə atır, külək
də ətrafa səpələyir. Çox olub ki küçədə getdiyim zaman üzümə, bədənimə külək
sellofan torba yapışdırıb. Tum çırtlayıb qabığını yerə atırlar. Bu da xoşagəlməz
mənzərədir, amma ekoloji tarazlığı pozmur. Ya süpürülür, ya da o qabıqları
quşlar dənləyir, ən pis halda, torpağa qarışaraq çürüyür. Yəni təbiətə zərəri
olmur. Amma çürüməyən, torpağa qarışmayan tullantılar üçün vəziyyət eyni deyil.
Bax, bunu aktuallaşdırmaq lazımdır. İngiltərə, Tayvan, Keniya, Uqanda, Fransa,
Amerika, Latviya və bir sıra başqa ölkələrin hökumətləri sellofan paketdən
istifadə edilməsini qadağan edib. Qlobal istiləşmənin başlıca səbəbi də
polietilen torbalarla çirkləndirilmiş təbiət hesab edilir”.
Birliyin sədri deyir ki, birdən-birə nə isə etmək çətindir, amma addım-addım həll
yolu fikirləşmək lazımdır: "Ən azı, sellofan torbaları marketlərdə pullu eləmək
olar ki, asan əldə edilməsin, asan tullantı yaranmasın. İctimai asayişi qoruyan
polislər olduğu kimi, təmizliyə nəzarət edənlər də olsun, küçəyə zibil atan bir
dəfə cərimələnsə, bunu təkrar etməz”.
Qeyd edək ki, Ekologiya
və Təbii Sərvətlər Nazirliyi də bu istiqamətdə müəyyən işlər görür. Nazirliyin
mətbuat katibi İradə İbrahimova "Report"a açıqlamasında bildirib ki,
ETSN Bakı, Sumqayıt və Gəncə şəhərlərinin icra hakimiyyətlərinə plastik
tullantıların yığılması məqsədi ilə xüsusi konteynerlərin yerləşdirilməsi üçün
yerlərin ayrılmasına dair məktublar göndərib.
Onun sözlərinə görə, konteynerlərin sözügedən şəhərlərin pilot
ərazilərində, əsasən də insanların sıx toplaşdığı məkanlarda və parklarda
yerləşdirilməsi tövsiyə edilib: "Artıq ETSN plastik tullantıların toplanması
üçün xüsusi konteynerlər sifariş verib və iyun ayının 12-dən etibarən onlar
Bakı şəhərindəki bəzi parklarda yerləşdirilib. ETSN plastik tullantıların idarə
olunması və bu sahədə maarifləndirmə işlərinin gücləndirilməsi istiqamətində
tədbirlərin həyata keçirilməsinə start verib".
Mətbuat katibi vurğulayıb ki, nazirlik vətəndaşları bu işdə həmrəylik
göstərməyə çağırır: "Biz istəyirik ki, plastik qabların və polietilen
torbaların insan sağlamlığına və ətraf mühitə zərəri cəmiyyətdə təbliğ edilsin,
tədricən polietilen qablaşdırmadan imtina olunsun. İlkin olaraq plastik
tullantıların düzgün idarə olunması, xüsusi konteynerlərə toplanması və təkrar
istehsala istiqamətləndirilməsi təşəbbüsləri irəli sürülüb. Ekologiya və Təbii
Sərvətlər Nazirliyi problemlə bağlı gələn tövsiyələri və təklifləri
məmnuniyyətlə qəbul edir. İctimaiyyət plastik məmulatlardan istifadənin
təhlükəsini bilməli və buna qarşı mübarizə aparmalıdır”.
Günel Azadə