Yeni tikililərdə xidmət haqqı necə müəyyənləşdirilməlidir?
İyunun 13-də Milli
Məclisin növbədənkənar plenar iclası keçirilib. Növbədənkənar plenar iclasda bir sıra məsələlərlə
yanaşı, Mənzil Məcəlləsində dəyişikliklər edilməsi haqqında qanun layihəsi də müzakirə olunub. Hüquqi siyasəti və dövlət quruculuğu
komitəsinin sədri Əli Hüseynli qanun layihəsi barədə məlumat verib.
"Azərbaycan Respublikasının Mənzil Məcəlləsində dəyişikliklər edilməsi
haqqında" qanun layihəsinin məqsədi çoxmənzilli binanın (o cümlədən,
kooperativ binanın) idarə edilməsi ilə bağlı mexanizmlərin
təkmilləşdirilməsindən, idarəetmədə mülkiyyətçilərin daha yaxından iştirakının
təmin olunmasından ibarətdir.
Layihədə qeyd olunub ki, Mənzil
Məcəlləsinin XV fəsli çoxmənzilli binanın idarə
edilməsi ilə bağlı müddəaları (çoxmənzilli binanın idarə edilməsi üsulu,
çoxmənzilli binanın idarə edilməsi müqaviləsi, dövlət və ya bələdiyyə
mülkiyyətində olan çoxmənzilli binanın idarə edilməsi, binanın mənzil
mülkiyyətçiləri tərəfindən bilavasitə idarə olunması və s.) nəzərdə tutsa da,
çoxmənzilli binanın idarə edilməsi ilə bağlı vahid qaydaların olmaması bu
müddəaların həyata keçirilməsində problemlər yaradır.
Qanun layihəsinə əsasən, çoxmənzilli
binanın idarə olunması ilə bağlı qaydalar müvafiq icra hakimiyyəti orqanı
tərəfindən müəyyən ediləcək, bu binaların idarə edilməsi ilə bağlı müqavilələr
həmin qaydaların tələblərinə uyğun olaraq bağlanılacaq, eyni zamanda, binanın
idarə edilməsi zamanı bu qaydaların tələblərinin pozulması məsuliyyətə səbəb
olacaq.
Hazırkı qanunvericiliyə əsasən,
kooperativ binanın tikintisi və (və ya) yenidən qurulması tam başa çatdıqdan və
həmin binada mövcud olan bütün yaşayış və qeyri-yaşayış sahələrinə mülkiyyət
hüququ bu Məcəllə, Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsi və digər
qanunları ilə müəyyən olunmuş qaydada mənzil-tikinti kooperativinin üzvlərinə
keçdikdən sonra 6 ay ərzində mənzil-tikinti kooperativi qanunvericiliklə
müəyyən olunmuş qaydada ləğv edilməli və ya mənzil mülkiyyətçilərinin müştərək
cəmiyyətinə çevrilməlidir. Dəyişiklik layihəsində bu müddət bir aya endirilir.
Plenar iclasda komitənin digər üzvü, millət
vəkili Zahid Oruc da məsələ ilə bağlı fikirlərini bildirib. O, qeyd edib ki,
tikinti şirkətləri çoxmənzilli binaların idarə edilməsi zamanı nöqsanlara yol
verir. "Biz öz mənzilimizdə kirayəçi kimi qalırıq. Belə ki, bəzən mənzil sahibi
100-150 manat kommunal haqq ödəyir. Qapalı şəhərciklərdə bu məbləğ hətta 200
manata da yüksəlir. Əslində, mənzil sahibi blokun təmizlənməsi, liftdən
istifadə, eləcə də binaların təmirinə görə pul ödəyir. Nəzərə alsaq ki, binalar
5-7 ildən bir təmir edilir, əvəzində də sakinlərdən xeyli pul alınır. Belə olan
halda ödənilən vəsait hara gedir? Birbloklu binalarda mühafizəyə ehtiyac
yoxdur. Texnologiya inkişaf edib, ona görə də mühafizəçi olmaya da bilər. Lift
pulu ilə bağlı da fərqli yanaşmalar olmalıdır. Binanın 16-cı mərtəbəsindəki
mənzillə aşağı mərtəbəsindəki arasında fərq olmalıdır. Buna görə də yeni qanuna
ehtiyac var”.
Məsələ ilə bağlıiqtisadçı, ekspert
Vüqar Bayramovun da fikrini öyrəndik. Onun sözlərinə görə, heç bir iqtisadi səbəb olmadan "kommunal pulu”
adlandırılan aylıq ödənişlərin məbləğinin son günlər daha da artırılması
bir sıra yeni inşa edilmiş yaşayış binalarında sakinlərlə MTK sahibləri
arasında narazılığa səbəb olub. Vüqar bəy deyir ki, hətta bəzi MTK sahibləri
hər evin kvadrat metri üçün aylıq 1 manat 50 qəpik ödəniş təyin ediblər: "Bu, o
deməkdir ki, 130 kvadrat metrlik 3 otaqlı mənzil sahibi ayda 200 manata yaxın
pul ödəməlidir. Bu isə əsaslandırılması
mümkün olmayan ödəniş məbləğidir. "Əvvəla, MTK-lar bu məbləğdə ödəniş tələb edə
bilərlərmi? Qanunvericilik nə deyir? MTK sahibləri qeyri-dəqiq rəqəmlərə
söykənib, aylıq ödəniş tələb edə bilməzlər. Ümumiyyətlə, MTK sahibləri ayrıca,
sakinlərin və ya onların təmsilçilərinin razılığı olmadan sərbəst şəkildə aylıq
ödəniş məbləğini müəyyənləşdirmək hüququna malik deyillər. Mənzil Məcəlləsinin
109.5-ci maddəsində qeyd edilir ki, "Kooperativ binanın tikintisi və yenidən
qurulması tam başa çatdıqdan, həmin binada mövcud olan bütün yaşayış və
qeyri-yaşayış sahələrinə mülkiyyət hüququ qanunvericilikdə müəyyən olunmuş
qaydada mənzil-tikinti kooperativinin üzvlərinə keçdikdən sonra, altı ay
ərzində mənzil-tikinti kooperativi qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada
ləğv edilməli və ya mənzil mülkiyyətçilərinin müştərək cəmiyyətinə
çevrilməlidir”. Elə həmin məcəlləyə əsasən, "Yeni binalarda daşınmaz əmlak
kompleksini birgə idarə etmək, çoxmənzilli binanın ümumi əmlakının istismarını,
ona sahibliyi, ondan istifadəni və qanunvericiliklə müəyyənləşdirilmiş hədlərdə
barəsində sərəncam verilməsini təmin etmək məqsədilə, çoxmənzilli binanın sahə
mülkiyyətçilərinin könüllü birliyi, mənzil mülkiyyətçilərinin müştərək
cəmiyyəti hesab edilir”. Bu isə o deməkdir ki, bina istifadəyə verildikdən 6 ay
sonra idarəetmədə həmin tikilidəki mənzil sahibləri də iştirak etməlidirlər.
Təəssüf ki, bu qaydalar təhvil alınmış, yəni dövlət qeydiyyatı olan binalara
aid edildiyindən, "kupçasız" binalar bu şərtləri əksər hallarda pozurlar. MTK
sahibləri bina sakinlərinin razılaşmadığı aylıq ödəniş məbləği təyin edə
bilməzlər. Amma problem ondadır ki, indiyədək cəmi 43 Mənzil Mülkiyyətçiləri
Müştərək Cəmiyyəti qeydiyyatdan keçib. Deməli, əksər binalarda belə cəmiyyətlər
fəaliyyət göstərmir. Bundan da belə nəticə çıxır ki, MTK sahibləri şişirdilmiş
aylıq ödənişlər müəyyənləşdirirlər”.
İqtisadçının sözlərinə görə, bu cür
cəmiyyətləri formalaşdırmaq üçün kommunal xidmətlərlə təmin edilmiş, tam
yaşayışlı binalar gərək sadə şərtlərlə dövlət qeydiyyatına alınıb, "kupça” ilə
təmin olunsunlar: "Bununla belə, qanunvericiliklə, kommunal xidmətlərlə təmin
edilmiş, amma hələlik dövlət qeydiyyatına alınmayan binalar üçün də Mənzil
Mülkiyyətçiləri Müştərək Cəmiyyətlərinin yaradılması məcburi hala gətirilə
bilər. Digər tərəfdən, əksər MTK sahiblərinin yüksək aylıq ödənişlər
müəyyənləşdirildiyini nəzərə alsaq, o zaman Nazirlər Kabineti tərəfindən
maksimum aylıq ödənişlərinin tətbiq edilməsi məqsədəuyğun olardı. Bu zaman, MTK
sahibləri istədikləri rəqəmi aylıq ödəniş kimi elan edə bilməyəcəklər. Bütün
hallarda, aylıq ödənişlərin əhalinin ödəmə qabiliyyətinə uyğunlaşdırılmasına
ehtiyac var. Deməli, aylıq haqların müəyyənləşdirilməsinə nəzarətin
gücləndirilməsi olduqca vacibdir. Hüquqi baza və nəzarəti gücləndirməklə, bir
sıra MTK sahiblərinin müəyyənləşdirdiyi şişirdilmiş aylıq ödəniş problemini
həll etmək mümkündür”.
Azərbaycan
Qiymətləndiricilər Cəmiyyətinin idarə heyətinin sədri Ramil Osmanlı bildirir ki, yığılan pullara əslində, kommunal
xərclər demək olmaz: "Çünki kommunal xərclər deyəndə, su, elektrik, qaz pulu da
bura daxil olur. Bu yığılan pullar əsasən binanın saxlanması üçün nəzərdə
tutulan xərclərdir. Çoxmənzilli binaların saxlanması üçün tələblər
müxtəlifdir. Bu tip məsələlərin həlli
mülkiyyətçilərin iştirakı ilə həyata keçirilməlidir və xidmət haqları
müəyyənləşdirilərkən vətəndaşların tələb və təklifləri nəzərə alınmalıdır. Amma
çox təəssüf ki, MTK- lar tərəfindən bu
qaydalar çox kobud şəkildə pozulur. Bir kvadrat metrə qoyulan məbləğ çox
olduğundan, mülkiyyətçi bunu ödəyə bilmir. Bu zaman vətəndaşla MTK arasında
problemlər yaranır. İnsanlardan yığılan pullar tam olaraq binanın təmirinə
xərclənməlidir. Buradan mənfəət götürmək olmaz. Amma MTK-lar bu puldan mənfəət
də götürürlər. Bu da qanunvericiliyin tələblərini kobud şəkildə pozmaq
deməkdir. Düşünürəm ki, dövlətin iştirakı ilə bu problemi aradan qaldırmaq üçün
müəyyən addımlar atılmalıdır. Artıq bununla bağlı işlər görülür. Milli Məclisdə
müzakirələr gedir, yəqin ki, yaxın günlərdə konkret olaraq problem öz həllini
tapacaq”.
Günel Azadə