Yazıçı azad olmalıdır

– Köşə yazıları ilə çıxış etmirsiniz, hekayələriniz üzərində zərgər kimi işlədiyinizdən imzanızı gec-gec görürük. Necə düşünürsünüz, mətnə belə həssas yanaşmağın, gec-gec çap olunmağın yaradıcılığınıza hansısa mənada mənfi təsiri varmı?
– Düzü, ədəbi mühitdə formalaşan "imzanızı gec-gec görürük” fikri ilə o qədər də razı deyiləm. Şəxsi statistikama görə ildə 4-5, bəzən də daha çox hekayəm jurnal, qəzet və saytlarda çap olunur ki, bu, məncə? elə də pis nəticə deyil. Sualın digər tərəfi ilə tam razıyam. Mətnə hədsiz həssas yanaşıram və bunun üçün də redaktə prosesi çox vaxt aparır. Məsələn, 5 səhifəlik hekayəni 6-7 ay redaktə edə bilərəm. Ümumiyyətlə, hekayələrimi minumum 15, maksimum 40 dəfə redaktə edirəm. Mətnə keyfiyyət yox, kəmiyyət baxımından yanaşsaydım, siz deyən həssaslığın mənfi təsirini görərdim.
– (Gülür). Bəli, vaxtilə belə bir status da yazmışdım feysbukda: "Mövzu verən Allaha həmd olsun”. Elə vaxt olur ki, avtobusda gedən zaman w, ayrı-ayrı hekayə süjetləri ağlıma gəlir. Məndə mövzu o qədər çoxdur ki, bəzən eyni gündə beynimə daxil olan o mövzuları kağıza, ya metroda, avtobusda olanda, telefonumun yaddaşına köçürməyə belə ərinirəm. İnanırsız ki, bu dəqiqə yazılmağı "gözləyən” 20-yə yaxın yarımçıq hekayəm var. Artıq onlarla aramdakı energetik bağım qopub. Bu bağ yenidən bərpa olunacaqmı, bunu bilmirəm.
– Çox doğru duymusunuz o məqamı, iki ayrı-ayrı hekayə süjetini birləşdirmişəm.
– Yox, belə bir ümumiləşdirmə iddiasında olmamışam. Məndə adətən, obrazların çox olduğu hekayələrdə oxucu çaşmasın deyə obrazların az olmasına çalışıram. Amma dediyiniz "Yazıçı və arvadı” povestində sadəcə, əvvəlcədən əsas obrazlara ad vermək fikrim olmayıb.
– Hekayələrim qismən müasir ədəbi mühitin mənzərəsini əks etdirir və düşünürəm ki, gələcəkdə bu cür yazılar hardasa mənbə rolunu oynaya bilər. Ona görə də real şəxslərin adlarını bəzən olduğu kimi yazıram.
– Görünür, bu, elmi dərəcəm və problemləri təsnifləşdirməyə meylimlə bağlıdır. Həm də gələcək planlarımdan biri də həmin təsnifləşdirdiyim hekayələri ayrı-ayrı kitablar şəklində nəşr etdirməkdir. Yəni "Fraqmentlər”, "Yaddaş eskizləri”, "Siyasi-psixoloji” tipajlar” silsiləsindən olan hekayələri ayrı-ayrı kitablar şəklində çap etdirmək var planımda.
– Mən ədəbiyyata 2009-cu ildə kult.az saytında çıxan"Slovak qızı” hekayəsi ilə gəlmişəm, indi yarpaq.az saytında arvivdə durur o hekayə. Bircə həmin debüt hekayəmə toxunmamışam, necə var, elə də qalıb. Hərçənd o mətni təkrarən oxuyanda görürəm ki, redaktəlik çox işlər var. Qeyd edim ki, hekayə hardasa dərc olunandan aylar sonra belə ona yenidən düzəlişlər edirəm. "Təkrar redaktə” qeydi də bununla əlaqəlidir. Bəlkə də, bu, oxucu üçün maraqlı deyil, yazmasam da, olar. Amma düşünürəm ki, bəlkə, belə nüanslara diqqət edən oxucum da olar. Olsun da, nə ziyanı var?...
– Kursivlərdən bəzən sözün ironiya qatını vurğulamaq, bəzən də onların ikimənalılığını göstərmək və mahiyyətə diqqəti yönəltmək üçün istifadə edirəm. Hekayələrimi oxuyan yazıçı dostum Ataqam da deyir ki, kursivlər və mötərizələrdən çox istifadə edirəm. Kursivləri söylədim, mötərizlər məsələsini də açıqlayım. Mətndə adətən, anlaşılmayan sözlərin mənasını mötərizə daxilində verirəm. Bəllidir ki, anlaşılmazlıq oxucunu kitabdan itələyir. Məsələn, mən oxucu kimi bir səhifədə 4-5 anlaşılmaz, daha dəqiq desəm dialekt söz görürəmsə, kitabı atıram qırağa. Başqa bir misal deyim, Folknerin əsərlərində bəzən 7-8 cümlə mötərizə daxilində əlavə, aydınlaşdırıcı informasiya kimi verilir. Mötərizənin doğurduğu bir psixoloji durum var, istəyirsən, mötərizə daxilindəki cümlələri tez oxuyub sonrakı cümlələrə keçəsən. Sanki mətndə mötərizə adamı cansıxıcı bir qəfəsə salır.
– Demək olar ki, bütün hekayələrimdə bu cür avtobioqrafik detallar var, amma keçən əsrin qismən 90-cı illəridə yaşadığım Rusiya həyatının keçid dövrünü əks etdirən çap olunmamış 3 povestim var ki, roman ovqatı gələndə, bunları irihəcmli bir mətndə birləşdirməyi düşünürəm. Hə, onu deyim, "Dinc dövrün şəhidi”, eləcə də işlədiyim başqa bir sənədli hekayə sırf avtobioqrafik mətnlərdir.
– "Məni çoxlu öp-öp”, "Yazıçı və arvadı” hekayələrindəki qadınları istisna etsək, ümumilikdə bəlkə də, belə təəssürat yarana bilər. Amma bunun xüsusi bir səbəbi, hazırda dəbdə olan seksisizmlə heç bir əlaqəsi yoxdur. Sadəcə, konkret mövzu üzrə nəsə yazmışam, sonucda siz deyən hekayə yaranıb.
– Əlbəttə. Hazırda paralel 3 hekayə yazıram. Rusiya həyat və məişəti ilə bağlı olan yazıb bitirdiyim bir hekayəni də redaktə edirəm.
– (Gülür) Məncə, yazıçı azad olmalıdır. Düzdür, bəzən özüm də azadlığımı buxovlayan məngələrə düşürəm, dediyiniz məqam "Yazıçı və arvadı” povestindədir, yəni, ordakı yazıçı obrazını da oxucuların ümumi rəyi maraqlandırmır.

Söhbətləşdi: Aytac Quliyeva