YARADICILIQ AXTARIŞLARINA BEYNƏLXALQ BAXIŞ
Çağdaş təsviri sənət məkanında baş verənlərə əyani
şahidlik etmək üçün dünyanın müxtəlif ölkələrində təşkil olunan yarmarkaların
əhəmiyyəti böyükdür. Bu mənada qardaş Türkiyədə keçirilən "ArtAnkara” istisna
təşkil etmir. Novruz bayramı ərəfəsində Ankara şəhərində dördüncü dəfə
keçirilən bu sənət yarışmasında bu il də duyulası qələbəlik hiss olunmuşdur.
Belə ki, yarmarkanın zənginliyi birmənalı olan ekspozisiyasına 50-yə yaxın
qalereyanı təmsil edən təsviri sənət ustalarının 3 minə qədər əsəri daxil
edilmişdir. Burada dünya incəsənətində mövcud olan ən yeni bədii
tendensiyaların yaddaqalan nümunələrinə rast gəlmək olar. Əvvəlki illərdən
fərqli olaraq 4-cü Beynəlxalq müasir sənət yarmarkasında Azərbaycan ayrıca
qalereya ilə təmsil olunmuşdur. Respublikamızda təsviri sənət sahəsində
müşahidə olunan yaradıcılıq axtarışlarını beynəlxalq aləmə təqdim etmək kimi
missiyanı öz üzərinə Naxçıvan Muxtar Respublikasında fəaliyyət göstərən "Araz”
qalereyası götürmüşdür. Qalereyanın rəhbəri Səxavət Bayramov yarmarkanın
Azərbaycan bölməsində təmsil olunmaq üçün dörd rəssam-rəngkar seçmişdir.
Bunlardan ikisi yaşlı və orta nəslin, ikisi isə gənclərin nümayəndələridir. Bu
da ilk növbədə çağdaş Azərbaycan təsviri sənətində yaşanan nəsillərin
əvəzlənməsini, varislik probleminin həlli gedişini izləməyə imkan vermişdir...
Tanınmış fırça ustası Məmməd Şirzadın ekspozisiyaya
daxil edilmiş rəngkarlıq əsərləri realist-gerçəkçi üslubda çəkilmişlər. Onun
ekspozisiyaya daxil edilmiş səkkiz əsərində Azərbaycanımız, onun adət və
ənənələri. insanlarının qayğıları və gözoxşayan mənzərələri özünün cəlbedici
təcəssümünü tapmışdır. Rəssamın üçfiqurlu "Novruz bayramı” tablosunda
xalqımızın çox-çox qədimlərdən həyatında yer almış el bayramı təsvir
olunmuşdur. Bahar mənzərəsi fonunda görüntüyə gətirilən müxtəlif yaşlı üç
qadının timsalında rəssam Növruz ovqatını göstərməyə çalışmışdır. Tablonun
bəyaz-narıncı, qırmızı-yaşıl çalarlarında bayramın nikbin çalarlarını duymaq
mümkündür. Müəllifin fiqurların gerçəkləşməsində işlətdiyi zərifliyi ilə
seçilən axıcı ritmin ümumi kompozisiyaya lirik tutum bəxş etməsi də kifayət
qədər duyulandır...
Məmməd Şirzadın "Çövkən” əsərini də qədim ənənəyə
malik olan xalq oyunlarının unudulmamasına yönəli niyyətin yaddaqalan biçimdə
bədiiləşdirməsi saymaq olar. Bir neçə atlının apardığı mübarizənin gərginliyini
onların hərəkətlərinin dinamikasında ifadə etməyə nail olan müəllif, son
nəticədə gözoxşayan əsərin yaranmasını şərtləndirmişdir. Rəng təzadlarından
ustalıqla istifadə edən rəssam, bununla da tablonun dominant nöqtəsini
vurğulamaqla, onun ekspressivliyini tamaşaçısını duyğulandırmağa yönəldə
bilmişdir...
Məmməd Şirzadın "Alma bağı” tablosunda isə əməyin
təntənəsinin bədii tərənnümü ilə
qarşılaşırıq. Meyvəli ağaclarla əlaqəli təqdim olunan əmək adamlarının
obrazlarında gördükləri işdən qürurlanmaq hissini qabarıq təqdim edən müəllif,
bütünlükdə torpaq və insan münasibətlərinin uğurlu bədii-obrazlı ifadəsinə nail
olmuşdur. Kompozisiyaya daxil edilmiş fiqur və atributların məntiqli stilizəsi
də, görüntüyə duyğulandırıcı ovqat bəxş edən rənglərin təzada köklənmiş ümumi
tutumu da məhsul bolluğunun insanlara nikbin ruh bəxş etməsi istəyinin qabardılmasına
köklənmişdir...
Məmməd Şirzadın ekspozisiyaya daxil edilmiş
bir-neçə mənzərəsində də yurdun gözoxşayan mənzərələrini ovqat daşıyıcısına
çevirmək istəyi duyulandır. Bu mənada onun "Kənd yolu” və "Payız
simfoniyası” əsərlərini xüsusi qeyd
etmək istərdik. Rəssamın "Azadlıq”, "Qızıl, mis və alüminium” və "Məni də al!”
tabloları isə fəlsəfi tutumludurlar. Forma-biçim və rəng təzadı ilə bəşəri
dəyərlərin, insani münasibətlərin cəlbediciliyini əldə edən müəllif, bu
nəticəni həm də tamaşaçı üçün düşündürücü qaynağa çevirə bilmişdir...
Çağdaş Azərbaycan rəngkarlığının tanınmış
nümayəndələrindən sayılan Əbülfəz Fərəcoğlunun yarmarkada sərgilənən
əsərlərində həyata realist-gerçəkçi baxışdan mücərrədçiliyə keçidin özünəməxsus
təqdimatını görmək olar. Onun üçün müxtəlif mövzulu motivlərdə tamaşaçısını
özünə cəlb etmək istəyinin alt qatı mövcuddur. Odur ki, belə əsərlərdə təqdim
olunan rəqsdə də, yaradıcı prosesdə də, sakitliyə bələnmiş oturuşda da bu
pozalardan qaynaqlanan "alt qat”ları bir qayda olaraq suallıdır. Qənaətimizcə,
elə rəssam istəyi də bu situasiyanın yaranması ilə bağlı olmuşdur. Bu mənada
onun çox vaxt zəmanəsinə verilən "suallar toplusu” kimi qəbul olunan əsərləri
sərgi salonlarında soraqlanandır...
Gənc rəssam Xaqan Bayramov ilk dəfədir ki, bu cür
mötəbər yarışmada iştirak edir. Onun yaradıcılığının
müxtəlif janrlı əsərlərlə təqdimatı da bundan irəli gəlib. Süjetli tablo və
natürmort janrlarında ərsəyə gətirilən tabloların bədii həllindəki
realist-gerçəkçi təqdimatda lirik-bədii yozumun ovqat yaradıcılığına
yönəldilməsi duyulandır. Gənc fırça ustasının məişət əşyalarından ibarət
bir-neçə natürmortu, "Qızıl balıq”, "Həsrət”, "Ana beşiyi” və s. əsərləri
gerçəkliyə bədii-estetik münasibətin realist lirik-poetik ovqata kökləndiyi
kifayət qədər duyulandır. Balaca nəvəsinə dadlı-duzlu "Qızıl balıq” nağılını
oxuyan , azman ağac kölgəsində körpəsinə yayla deyən gənc ananın ("Ana
beşiyi”), çətin səfərdə olan doğmasının intizarında olan gənc qadının
("Həsrət”) yaşantılarda qərarlaşan hiss-duyğu bolluğundandır ki, onlar uzun
müddət unudulmurlar...
Adı respublikamızda özünəməxsus yaradıcılıq
axtarışları ilə hər kəsə yaxşı bəlli olan Orxan Hüseynin yarmarkada göstərilən
üç əsərinin məna-məzmun yükü milli motivlərlə bağlıdır. Gənc rəssamın "Dəvə”,
"Xoruz döyüşü” və "Çay evi” əsərlərində adət-ənənələrimizin, zəngin koloritli
etnoqrafiyamızın cəlbedici bədii həllini görmək mümkündür. Çoxfiqurlu "Dəvə”
əsəri əslində, xalqımızın uzaq-yaxın keçmişinə "bədii səyahət” kimi qəbul
olunur. Belə ki, ümumi kompozisiyada yer almış çoxsaylı süjetlərdə hamımıza
məşhur hadisə və obrazların bir araya gətirilməsi ilə qeyd etdiyimiz koloritli
bədii tutumun əldə olunması gerçəkləşmişdir. Əsərin miniatür ənənələrinə
müvafiq bədii stilizəsi və rəng həlli də mövzuya uyğun-duyğulandırıcıdır...
Rəssamın "Xoruz döyüşü” də vaxtaşırı rəssamlarımızın
müraciət etdikləri motivlərdəndir. Milli qiyafəli iki kişinin xoruzların
döyüşünü izləməsinə bədii görkəm verən müəllif, indiki durumda bütün
istəklərini bu iki xoruzun mübarizəsinin sonluğuna bağlayan işanların psixoloji
yaşantılarını da əyaniləşdirməyə nail olmuşdur. İri insan fiqurları ilə
xoruzların kiçik görüntüsünü
qoşalaşdıran Orxan Hüseyn son nəticədə cəlbedici bədii-psixoloji
lövhəsinin yaranmasını şərtləndirmişdir...
Onun "Çay evi” əsəri də müəllif düşüncələrinin
yaddaqalan təqdimatı üçün maraqlı motiv sayıla bilər. Tarixən çayxanaların
cəmiyyətin həyatında sıradan olmadığı barədə deyilənlərə əyanilik gətirən gənc
rəssam, kompozisiyaya daxil etdiyi müxtəlif detallarla bunu əyaniləşdirə
bilmişdir. Əsərin bədii həllində milli qaynaqlardan yaradıcılıqla faydalanmanın
uğurlu nəticələrini görmək mümkündür...
Ziyadxan Əliyev