Bəzən mənə elə gəlir ki, həyat sürət qatarıdır, ölümə doğru şütüyən
qatar. Müəyyən edilmiş dayanacaqlarda dayanır, kimlərsə düşür o qatardan, o
yenə sürətlə yola davam edir. O qatar
dolur, boşalmır, yoluna davam edir, sadəcə kimlərsə hardasa düşür, vəssalam…
Mənə bircə kəlmə can söyləsəydin
O bircə kəlmənə min can verərdim.
Ömrünü, gününü dərd eyləsəydin
Ömrümü günümü dərman verərdim.
Bu mahnının adı "Qurban
verərdim”. Akif İslamzadə əvəzolunmaz ifaçısıdır. Bəs, bəstəkarı kimdir? Elza
İbrahimova sirr dolu, müəmma dolu, gözəl mahnıların bəstəkarı. Görəsən, özü ötən günlər üçün gələn günlərini
qurban verərdimi? Bəlkə, elə də oldu. Bəlkə,
kiminsə "Yoxluğunu bilə-bilə” gözləməkdən yoruldu? Bəlkə, "Doya
bilmədikləri” onu 74 yaşına çatmağa ruhlandırdı? Bəlkə, "Gecələr bulaq
başı”ndakı sükuta özünü bənzədirmiş? Bəlkələr çoxdur. Heç birinə sağlığında
cavab qoymayıb. Amma mahnıları danışır hər şeyi.
Atası İmaməddin İbrahimov
Azərbaycan dəmir yolunun məsul şəxslərindən olub. Anası Sona İbrahimova ölkədə
tanınmış genikoloq idi. Elza İbrahimova Hacıqabulda anadan olub, çünki atasının
işinə görə ailə bir müddət orda yaşayıb. Ailədə iki bacı, bir qardaş olublar. Böyük
bacısı həkimdir. Qardaşı Çingiz də
bacısının qayğısına qalan, onu son nəfəsinə qədər yalqız qoymayan bir
insandır.
Ulu nənəsi, yəni anasının
nənəsi Sonaxanım bir vaxtlar ulu babanın
Türkiyədən Xaçmazın Nərəcan kəndinə qaçırıb gətirdiyi bir türk qızı olub. Onun adını Elzanın anası daşıyıb, indi də
həmin ad Elza İbrahimovanın qardaşı qızına verilib. Həmin ulu nənədə çox böyük
musiqi istedadı olub. Özü özü üçün musiqilər yazıb, qarmonda ifa edərmiş. Elza
ailədə musiqi istedadı olan yeganə uşaq deyildi, amma nənəsindən keçən istedadı
özündə inkişaf etdirib musiqini könüllü surətdə özünə peşə seçən yeganə uşaq
oldu. Əvvəlcə Asəf Zeynallı adına orta
ixtisas musiqi məktəbində təhsil alır, sonra da konservatoriyada Qara Qarayevin
sinfində bu böyük bəstəkardan bəstəkarlıq dərsi alır. Onun sinfinə daxil olmaq
üçün hazırladığı kompozisiyanı dinləyən Qara Qarayev deyib ki, bu qız yaxşı
bəstəkar olacaq.
Elza İbrahimova
"Yalan ha deyil” adlı ilk mahnısını 1969-cu ildə bəstələyib. Məmməd Rahimin sözlərinə bəstələnmiş "Yalan
ha deyil" mahnısının ilk ifaçısı Şövkət Ələkbərova
olur. Azərbaycanda tanqo ritmini estradaya gətirən ilk
bəstəkarlardan biri olan Elza İbrahimovanın Rəfiq Zəkanın sözlərinə bəstələdiyi "Qurban
verərdim" əsəri sovet dövründə bədii şura tərəfindən o qədər də yaxşı
qarşılanmır, tanqonun burjua ahənginin sovet ruhuna uyğun gəlmədiyi bildirilir.
Amma sonradan "Qurban verərdim"lə bərabər "Sən mənə
lazımsan" (söz. Əliağa Kürçaylı),
"Bağçadan keçmisən" (söz. Ə.Əlibəyli) və sair tanqo ritmində yazılmış
musiqilər bəstəkarın sevilən mahnıları siyahısına qoşulur.
Yaradıcılığı təkcə estrada
janrı ilə kifayətlənməyən bəstəkar diplom işi üçün yazdığı fortepiano və
orkestr üçün üçhissəli konsert, "Afət", "Şeyx Şamil" və
"Yanan laylalar" operalarının, həmçinin Azərbaycanda neft sənayesinin
130 illiyi münasibəti ilə neftçilərə həsr olunmuş himnin də müəllifidir.
Yaradıcılığında bir-birindən
maraqlı, orijinal mahnılarla bərabər romanslar, sonatalar, kvartetlər də
bəstələyib. Bəstəkarın Rəşid Behbudovun
ifasında səslənən "Ey, vətən" əsəri bütün dünyada Azərbaycanı
tərənnüm edən mahnılardan biri olub. Azərbaycan şairlərinin yüzlərlə şeirlərinə
və rus dillərində onlarla poetik nümunəyə musiqi yazıb.
Elza İbrahimovanın elə bir
mahnısı yoxdur ki, dinləyəndə düşünəsən ki, bu mahnı filan mahnısından zəifdir.
Hər bir mahnısı bir əsərdir və bir-birindən möhtəşəmdir. "Qurban verərdim” Akif İslamzadənin ifasında
indi də qulaqlarımızda səslənir. "Sevgimiz elə bu qədərmiş” mahnısını isə iki böyük sənətkar ifa edib Flora
Kərimova və İlhamə Quliyeva. Hətta bir vaxtlar bu iki müğənninin arasında
mübahisə də düşmüşdü ki, mahnının ilk ifaçısı kim olub. Bəstəkar həmin mahnını
yaxın rəfiqəsi Flora Kərimovanın nakam sevgisinə həsr edibmiş. Flora Kərimovanın ifa etdiyi "Yoxluğunu bilə-bilə” mahnısı da
həmçinin.
Görünür, bütün bu nisgil qoxan
sənət əsərlərini yazan insanın öz taleyi də həmin əsərlərin mayasında var.
Elza İbrahimova Qara Qarayevin
sevimli tələbəsi, gözəl mahnıların müəllifi, artıq hamı tərəfindən sevilir,
müğənnilər onun mahnılarını ifa etmək üçün əldən gedirlər. Mahnılar isə Rəşid
Behbudov, Şövkət Ələkbərova, Yalçın Rzazadə, Flora Kərimova, İlhamə Quliyeva
kimi ifaçılara qismət ola bilərdi. Bir
gün bu xanım dəlicəsinə sevir. Yoluna çıxan, ona sevgisini izhar edən bir gənc
alim Elza xanımın sevgisini qazanmağa müvəffəq olur. Evlənirlər. Onların izdivacından
bu gün yeganə həmdəmi anasını itirdiyi üçün göz yaşlarından danışa bilməyən
Zəhra dünyaya gəlir. Çox az bir zaman keçir. Sevgi ilə alışıb-yanan iki qəlb
bir-biri ilə yaşaya bilmədiyinə hökm çıxarır. İki yaradıcı insan bir yerdə
yaşaya bilmir. Zəhranın heç bir yaşı olmamış ata-ana ayrılır. O vaxtdan Elza
İbrahimova tənha ana kimi həm balaca Zəhrasının qayğısına qalır, həm də
bəstələməkdə davam edir. İllər bir-birini əvəz edir. Bu illər ərzində yeni
mahnılar yazılır, ifa olunur, dünyaya yayılır. Dünyaya gələn hər bir mahnı onu
gətirənin içinə axan göz yaşları ilə müşayiət olunur.
Gəlib 90-cı illər çıxır.
Çətinliklər, heç kim, hətta Elza İbrahimova kimi bəstəkarın belə nə özünün, nə
də mahnılarının qayğısına qalası halda deyil. Sənətkar baxımsız qalır. Flora
Kərimova mahnını götürüb ifa edir. İfa edir bəstəkarla bir-birilərinə qoşulub
göz yaşı axıdırlar, amma heç kim o birindən - niyə ağlayırsan? deyə soruşmur. Hər şey aydındır. Bu arada Zəhra orta məktəbi qurtarır, tibb
təhsili alır. Elza xaımın yeganə dayağı qardaşı Çingiz olur, onun balasına da
öz övladları ilə birgə baxır. Onun övladları da Elza xanımın qızı Zəhra ilə
birgə Elza xanımın ağuşunda böyüyürlər. Bacı-qardaşın birliyi, bir də yazıb
qəlb ağrılarını çıxartdığı bəstələr Elza
xanımı yaşamağa sövq edir.
Kənarda heç bir stimul yoxdur.
Bu minvalla 90-cı ilin 20 yanvarına həsr etdiyi bir operanın altından imza atır
Elza İbrahimova. "Yanan laylalar” adlı bu opera Opera və Balet Teatrının
səhnəsində hazırlanır. Tamaşanın premyerasına az qalmış hansı bir qara qüvvənin
əli iləsə opera ümumiyyətlə sıradan çıxarılır, səhnə həlli yarımçıq qalır. O gündən Elza İbrahimova elə sarsılır ki, bu
sarsıntı onun uzun xəstəlik nəticəsində ölümü, itkisi ilə nəticələnir.
Zəhra xanım anasına baxmaq
üçün işini atır. 8 il bir evin küncündə ana-bala qalırlar. Xəstə ana və ona
baxan həkim övladı. Qardaşı Çingizin, bəzən Elza xanımın çox sevdiyi qardaşı
oğlunun xatirinə bir loxma yeyən küskün qadın
8 ilin son 25 gününü yeməkdən də imtina edir. Qızı Zəhra mən həkim
ola-ola hələ də müəyyən edə bilməmişəm ki, anam yeməkdən könüllü surətdə imtina
etdi, yoxsa iştahası çəkmədi. Başqa həkimlər də bu sağlam qadının depressiyadan
qeyri heç bir xəstəliyi olmadığını deyiblər.
Sonuncu mahnısının adı "Peşmalıq”dır.
Onu son illər mahnılarını sevə-sevə verdiyi Teymur Əmrah ifa edib. Daha iki
mahnısı da Teymur Əmrahdadır, hələ oxunmayıb. Son 25 gün ailə üzvləri belə onun
yatdığı otağa girməyə cəsarət etmirmiş. Heç kimi yaxına qoymayıb. Teymur Əmrahı
da həmçinin. Teymur elə düşünüb ki, bəlkə o iki mahnını hələ ifa etmədiyi üçün
Elza xanım ondan inciyib. Durub zəng edib xəbərdarlıq vermədən Elza xanıma
səbəbi izah etməyə gəlib. Çingiz müəllim deyib ki, Elza heç kimi görmək
istəmir, amma mənə sənin barəndə bir söz deyib. Deyib ki, Teymura deyin ondan
inciməmişəm, onu çox istəyirəm, amma heç kimi görmək istəmirəm.
Beləcə, ömür boyu hər bir
çətinlikdən üzü ağ, alnı açıq çıxan, heç kimə heç nə üçün boyun əyməyən,
qarnının altını heç kimə açmayan türk
qızı Elza İbrahimova bu həyata əlvida deyir.
Aldığı fəxri adlar, təqaüd
ömür boyu onun gözündə olmadı. "Niyə
fəxri adınız gecikir?" sualına mənim vaxtım yoxdur, yazıram, fəxri ad gözləyər
deyən-qürurlu xanım sonuna qədər öz sirrindən ən yaxınını belə agah etmədi.
Sirlə dolu bir şəxsiyyət düşdü ötən dayanacaqda. Qarşıda hələ çox dayanacaqlar
var. Ordan düşənlərdən kimlərsə ola bilər ki, heç kimin diqqətini belə
çəkməyəcək, xatırlanmayacaq. Amma elə sərnişinləri olub bu qatarın ki, hələ də
qatarda adları çəkilir, əsərləri səslənir, oxunur, onlara rəhmət deyilir, itkiləri
üçün yanırıq. Elza İbrahimova belə bəxtəvər sərnişinlərdən oldu.
Ölümündən əvvəl gec də olsa
bütün fəxri adların, diqqətin, qayğının mərkəzində oldu, amma nə yazıq ki, gec.
İkinci fəxri xiyaban, yas mərasimi, hər şey qanun qaydası ilə, nə yazıq
ki…
Bakı 14°C
