Yağışdan enerji alan 15 yaşlı ixtiraçı
Hər bir
yaradılışın məqsədi, vəzifəsi olduğuna inanır. Deyir ki, nə külək boşuna əsmir,
nə yağış, nə də ildırım məqsədsiz çaxır. Ona görə, ətrafımızda nə görürüksə, hər
birindən yeni kəşflər, insanlığa yararlı ixtiralar düzəltmək olar. Sadəcə, məqsədli
olmaq, istəmək, araşdırmaq və düşünmək lazımdır.
Müsahibimiz15 yaşlı ixtiraçı Reyhan Camalovadır. Reyhan 9-cu sinifdə oxuyur. Yaşıdları
oyuncaqla oynayarkən, 5 yaşından o, kiçik "ixtira”lar etməyə başlayıb.
"Robotlar”, kağızlardan xüsusi qurğular düzəldib. Qeyri-adi istedada malik bu gənc
gələcəkdə dünyada dönüş yaradacaq layihələrə imza atmağı, "Nobel” mükafatını
qazanmağı qarşısına məqsəd qoyub.
Yağış suyunu enerjiyə çevirən qurğu- Rainergy
Reyhan "Rainergy”
layihəsi ilə gündəmə gəlib. Rainergy yağışdan elektrik enerjisi alan cihazdır.
Deyir ki, yağış suyu xüsusi filtrlərdən keçdikdən sonra içməli su kimi də
istifadə oluna bilər: "Hazırda dünyada alternativ enerji mənbələrindən istifadə
geniş yayılıb. Elə sözügedən ”Rainergy”cihazı da alternativ enerji mənbəyi
olaraq yağışdan elektrik enerjisi alır, yağışlı bölgələrdə yaşayan insanların
enerji tələbatlarını ödəyir. Bu cihazın işləmə prinsipi hidroelektrik
stansiyaların işləmə prinsipinə bənzərdir və buradan alınan enerji
akkumlyatorda toplanır ki, daha sonra insanlar bu enerjidən ehtiyacları
olduqları zaman istifadə etsin. Cihaz küçə lampalarının və reklamların gecələr
işıqlandırılmasında da istifadə oluna bilər”.
Müsahibimizin
sözlərinə görə, ixtira daha çox yağışlı bölgələr üçün nəzərdə tutulub: "Filipin,
İndoneziya həmçinin Hindistanın bəzi bölgələri üçün çox əlverişlidir. Əsas
prinsipi yağışdan enerji alınır. Hətta yağış suyu da xüsusi filtirlərlə təmizləndikdən
sonra içməli su kimi də istifadə oluna bilər. Hindistanın bəzi bölgələri
quraqlıq, bəzi bölgələri isə çox yağışlıdır. Toplanan su daha sonra quraq ərazilərə
göndərilə bilər ki, orada insanlar istifadə edə bilsin. "Rainergy” yağış suyunu
həm enerjiyə çevirir, həm də təmizləyib içməli su halına gətirə bilir”.
Yağışdan niyə enerji almayaq?!
Reyhan deyir
ki, ixtirasını atası ilə birlikdə düşünüb ərsəyə gətirib: "Ailəm mənə çox dəstək
olub. Adi kağız parçasından maket düzəltdikdə belə, məni tərfiləyib, özgüvən
yaradıblar. Atam həkimdir və elmi araşdırmalarda çox maraqlıdır. Hər dəfə
onunla nələrisə müzakirə edir, elmi araşdırmaları izləyir, bununla bağlı filmlərə
baxırdıq. Bütün ideyalarımı birinci atama danışır, məsləhətləşirdim. "Rainergy”
də belə meydana gəldi. Hazırda dünyada alternativ enerji mənbələrinə ehtiyac
çoxalıb. Avropanın bir çox ölkələrində günəş panellərindən, külək enerjisindən
çox istifadə edirlər. Günəş, külək, hətta çaylardan da enerji almaq mümkündür.
Yağışdan niyə almayaq? Layihəni hazırladıq və müsabiqələrə qatıldıq”.
"Uğur qazanmasan belə, təcrübə qazanacaqsan”
Həmsöhbətimizin
sözlərinə görə, startap yarışmalarına baş vurmazdan əvvəl, 10 layihə ətrafında
düşünür, birini seçib müraciət edirmiş. Lakin özünün inandığı "Rainergy”ni məsləhətləşdiyi
heç bir dostu, müəllimi dəstəkləməyib: "Sinif yoldaşlarım, məsləhətləşdiyim
insanlar bu layihəyə inanmırdı. Müzakirə edərkən 10 layihədən elə birinci "Rainergy”ni
çıxdaş edirdilər. Amma mən məhz ona inanırdım. Hər dəfə pessimistliyə qapılanda
anama zəng vururdum. Anam deyir ki, qızım, əgər inanırsansa, hisslərinin
arxasınca get. Ətrafın sənə təsir etməsinə imkan vermə. Öz fikrin, ideyanla hərəkət
et. Uğur qazanmasan belə, təcrübə qazanacaqsan. Anamı dinlədim və bu layihə həqiqətən
sevildi, uğur qazandı”.
"Tamaşaçıların ən sevimli startapı”
Reyhan həmçinin
Climatelaunchpad yarışmasının ən gənc iştirakçısıdır. Deyir ki, bu yarışmaya
baş vurduqda qalib olacağına inanmırdı: "Bu layihə dünyanın ən böyük yaşıl
biznes ideya müsabiqəsidir. İlk dəfə Azərbaycan bu il müsabiqəyə qatıldı. Bu
layihədə iştirak etdim. İki günlük kamp oldu. Burada yeni biliklər, ilkin
biznes anlayışlarını öyrəndik. Daha sonra 10 həftəlik təlimlər oldu bu təlimlərdə
cihazımızı genişləndirdik. Finalda ingilis dilində gözəl təqdimatımız oldu. "Rainergy” layihəsi Climatelaunchpad-in Azərbaycan
finalında "Tamaşaçıların ən sevimli startap” adına layiq görüldü. Orada
qazandığım ən böyük nailiyyət təcrübə idi”.
Gənc
ixtiraçı deyir ki, "Rainergy”nin prototipi hazırda 22 led lampanı işıqlandırır:
"Bu da təqribi 22 watt enerji deməkdir. Biz hazırda bu enerjini çoxaltmağın üzərində
işləyirik. Bəzi ölkələrdə enerji həddindən artıq bahadır. Bunun üzərində işləyib
enerjini çoxaltdıqdan sonra çox az pul xərcləməklə enerji ala biləcəyik”.
"İstedad bütün uşaqlarda var”
Reyhanın anası Ulduz xanım deyir ki, qızı uşaqlıqdan fərqli olub və ailə
olaraq da hər zaman ona dəstək olublar: "O, hələ körpəlikdən yaşıdlarından
seçilirdi. Hər dəfə mənə deyirlər ki, siz necə tərbiyə edirsiniz ki, uşaq kəşf
etməyə, ixtiraya maraqlı olur? İnanın fərqli heç nə etmirik. Hər dəfə cəmiyyətə
xeyirli övladlar yetişdirməyi arzulamışam. Övladlarımın cəmiyyətə, insanlığa
xeyirli olmasını istəmişəm. Bu, mənim həyat devizim olub. Övladlarımızı da o
ruhda tərbiyə etmişik. Valideynlər uşaqda özgüvən yaratmalı və hər zaman onların
yanında olduqlarını bildirməlidirlər. Biz Reyhanın özünə inanması üçün hər dəfə
onunla söhbətlər aparmışıq. Atasıyla münasibətlərinin dost kimi olması Reyhana
bu gün uğur qazandırır. Elmə marağının olmasında da atasının çox böyük dəstəyi
olub. Daha sonra özünün çalışqanlığı və şansı ona yol açıb. Bütün uşaqlarda müəyyən
istedad var. Sadəcə, valideynlər onu aşkara çıxarmağa dəstək olmalı və
övladlarında özgüvən hissini yaratmalıdırlar”.
"Dünyada iz qoymaq istəyirəm”
Gələcək
planlarlından danışan gənc ixtiraçı deyir ki, dünyada özündən sonra Lütfizadə
kimi iz qoymaq istəyir: "Ən böyük arzum bütün dünyanı lərzəyə gətirəcək kəşflərə
imza atmaqdır. İnanıram ki, kiçik ixtiralarım məni bu yola aparır. İnsanlığa
xeyri olan biri olmaq istəyirəm”.
Reyhan
bu il Qlobal Sahibkarlıq Sammitinə öz ixtirası ilə qatılacaq: "Hazırda layihə
Qlobal Sahibkarlıq Sammitinin tərkibində keçiriləcək "GİST catalyst pitch” müsabiqəsində
iştirak edir. İctimai səsvermə noyabrın 24-ə qədər keçiriləcək. Qeydiyyatdan
keçmiş 66 layihədən 32-si yarımfinala çıxmaq hüququ qazanacaq”.
Qeyd edək
ki, sammit noyabrın 28-30 tarixlərində Donald Trampın qızı İvanka Trampın
iştirakı ilə Hindistanda Heydərabad şəhərində baş tutacaq. "İlk növbədə
qadınlar, tərəqqi hamı üçün” şüarı altında keçiriləcək sammitdə qadın
sahibkarların dəstəklənməsi və iqtisadi artımın dünya səviyyəsində saxlanması
müzakirə ediləcək.
Aygün
ƏZİZ