Yaddaşlardan silinməyəcək mahnıların bəstəkarı - Fotolar
Onun mahnılarını ən məşhur müğənnilər oxuyub –
Müslüm Maqomayev, Alla Puqaçova, Anna German, Edita Pyexa, Lev Leşenko,
Lyudmila Qurçenko, İosif Kabzon, Soviya Rotaru, Lyudmila Zıkina, Valentina
Tolkunova, Andrey Mironov, Valeriy Leontyev, Vadim Mulerman... Uşaqlar onun mahnılarını daha yaxşı
oxuyublar. Hələ çox illər bundan sonra da oxuyacaqlar.
92
yaşında vəfat edən görkəmli bəstəkar Vladimir Şainskinin ölüm xəbəri təkcə
Rusiyada deyil, həmçinin Azərbaycanda da kədərlə qarşılandı. Onun musiqisi ilə
Rusiyanın və yaxın xarici ölkələrin bir neçə nəsli böyüyüb. Bir-birindən şirin
nəğmələrin, uşaqlar üçün mahnıların, animasiyaların musiqisinin müəllifi kimi
V.Şainski çox sevilib. V.Şainski timsah Gena və Çeburaşka haqqında
"Mavi vaqon” və "Qoy dəcəllər qaçsın” da daxil olmaqla, 40-dan artıq cizgi
filminə musiqi bəstələyib. O "Əsgər şəhəri gəzir”, "Ata
evi” kimi mahnıların, "Şən və hazırcavablar klubu”nun (KVN) himninin müəllifi
kimi tanınıb.
Pianino arzusu
Tanınmış bəstəkarın həyatının müəyyən bir dönəmi
Bakı ilə bağlı olub. Əgər Azərbaycan olmasaydı, o, dünya musiqisinə bu qədər
əsərlər bəxş edə bilməzdi. V.Şainski Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi
Akademiyasını (Konservatoriya) bitirib. Görkəmli bəstəkar Qara Qarayevdən dərs
alıb. İlk əsərlərini də Bakıda yazıb. O, öz arzularının arxasınca Bakıya gəlib.
O zaman bakılılar heç bir maddi imkanı olmayan gələcək bəstəkara çox kömək
ediblər.
Anası onu Leninin şərəfinə Vladimir adlandırıb.
Ancaq bəstəkarın qalan bütün həyatı norma və qaydalardan tamamilə kənarda davam
edib.
V.Şainski uşaqlıqdan bəstəkar olmaq istəmişdi. O, 7
yaşında Qoqolun əsərlərini oxuyurdu. 15 yaşında məktəbdə ilk sevgisini etiraf
etmişdi. 45 yaşında isə ailə qurmuşdu. Melodiyalar isə özünü tanıyandan ömrünün
sonuna qədər onun qəlbində aşıb-daşırdı. «Çətin illər idi. O zaman anam və atam
universitetdə oxuyurdular. Sonradan onlar ayrıldılar. Anam məktəbdə biologiya
müəlliməsi işləyirdi. Onun maaşı mənə dayə tutmağa kifayət edirdi. Daha sonra
uşaq bağçasına getdim. Yadımdadır ki, bizə böyük Stalin, qüdrətli dövlət
haqqında siyasi mövzuda mətnləri əzbərlədirdilər. Onları söyləmək lazım gələndə
isə məni sırada ön cərgədə saxlayırdılar. Bir dəfə Stalin haqqında şeiri
unutduğum üçün bir həftə səhər yeməyindən məhrum edildim. 4 yaşım olanda anam
məni operaya gətirdi. Biz Rimski Korsakovun «Sadko» operasına baxdıq. Anam sadə
ailədən olsa da, gimnaziyanı bitirə bilmişdi və musiqi haqqında təsəvvürü var
idi. Tamaşadan ən çox yadımda qalan qəhrəmanın ağlayaraq «Sadko məni daha
sevmir» deyərək oxuması idi. Musiqi yaddaşıma həkk olundu. Bu, anamın gözündən
yayınmadı. O, istəmirdi ki, mən işsiz-gücsüz qalıb küçədəki uşaqlarla boş vaxt
keçirim. 6 yaşım olanda məni musiqi məktəbinin royal sinfinə verməyi qərara
aldı. Məktəb pullu idi. Müəllim məni yoxladı, notları bildiyimi görüb məktəbə
qəbul etdi. Mən Kiyev Konservatoriyasının nəzdində olan bu məktəbə 10 il
skripka daşıdım. Skripka həyatıma ona görə daxil olmamışdı ki, royala olan
sevgimdən əl çəkmişdim, sadəcə, uşaq skripkası baha deyildi. Anamla mən
pianinonu heç arzu edə bilməzdik. Sonra mən klassik janrda musiqi bəstələməkdə
özümü sınadım».
Bakı xatirələri
Onun gəncliyi müharibə illərinə təsadüf edir. 18
yaşlı Şainski orduya çağırılır. Özbəkistanda rabitə hazırlıqları kursu keçir.
1945-ci ildə isə tərxis olunur. Ordu ilə onu bağlayan çoxlu xatirələri vardı.
Orada hərbi mahnılar yazmışdı. Əsgərlər onun mahnılarını xorla oxuyurdular. Tərxis
olunandan sonra V.Şainski Kiyevə qayıdıb anasını tapır. Müharibənin dağıtdığı
evlər, bombardmanların izləri, meydanda asılan satqınların cəsədləri – Kiyevdə
onu qarşılayan bu səhnələr idi. Əslində bu dəhşətləri özü də yaşamışdı. Ancaq
ümidini itirmirdi: "Müharibə bitəndə mən
gənc idim və həyatımı qurmalı idim. Müharibədən rabitəçi kimi tərxis olundum.
Ancaq qəlbimdən musiqi silinməmişdi. Bəlkə mənə təsəlli olan yeganə şey də bu
idi. Kiyevdə musiqi təhsilimi davam etdirdim. Ancaq başa düşürdüm ki, Moskva
skripka məktəbi daha yaxşıdır. Çantamı yığıb anamı öpərək Moskva
Konservatoriyasına daxil olmaq üçün yollandım. Əgər o zaman üçüncü kursa deyil,
birinci kursa qəbul olunsaydım, bəlkə də onda məndən Paqanini kimi böyük
skripkaçı alınardı. Ancaq mən bu gün sadə bəstəkaram” - deyə o, xatırlayırdı.
Moskva Konservatoriyasının skripka sinfinə daxil
olsa da, yəhudilərin bəstəkarlıq fakültəsinə qəbulu ilə bağlı qadağanı eşitməsi
onu məyus edir. Ancaq o, konservatoriyanı bitirir. Dolanışıq üçün məktəbdə
musiqi dərsi deməkdən savayı, restoranda skripka çalmağa məcbur idi. Bir gün
Moskvada çalışan azərbaycanlı bəstəkar Asiya xanım ona Bakı Konservatoriyasına
daxil olmağı məsləhət gördü. O zaman gənc musiqiçi Leonid Utyosovun orkestrində
çalırdı. Ancaq gəncin istedadı layiqincə qiymətləndirilmirdi. O, hər şeyi
ataraq Bakıya gəldi. 1962-1965-ci illərdə Konservatoriyada - möhtəşəm musiqi
ocağında təhsil aldı. Görkəmli bəstəkar və pedaqoq Qara Qarayev tələbəsinin
bacarığına heyran qalmışdı. Gələcək bəstəkarın pulu yox idi. Ancaq Bakının hər
küçəsində onun üzünə evlərin qapılarını açırdılar. «Bakıda yeməklə bağlı hər şey qaydasında idi.
Bakı gözəl və mehriban şəhər idi. Bütün qonşular, hətta, tanış olmayan insanlar
da bir-birinə kömək edirdilər. Mən idmanı, xüsusilə üzgüçülüyü və balıq tutmağı
xoşlayırdım. Bakıda oxuduğum illərdə qayıqla Nargin adasına qədər gedirdim. Bu,
mənə xüsusi zövq verirdi» - deyə bəstəkar sonralar xatırlayırdı.
Bakıdakı təhsil illərində Vladimir Şainski özünün
ilk əsərlərini yazır. Bundan başqa, o zaman dəbdə olan caza maraq göstərir və
«Nizami» kinoteatrında çalırdı. 1965-ci ildə o, konservatoriyanı bitirəndən
sonra çoxlu ideyalarla Moskvaya qayıdır. Bir il sonra isə onu SSRİ Bəstəkarlar
İttifaqına qəbul edirlər. Beləcə, musiqi dünyasına böyüklər və kiçiklər üçün
400-dən çox məşhur mahnı bəxş edən bəstəkarın yaradıcılıq yolu başlayır.
O, uşaqlar üçün ən yaxşı mahnıların müəllifi
olmasına baxmayaraq, uşaq bəstəkarı adlandırılanda o qədər də xoşlanmırdı: «Mən
heç də uşaq bəstəkarı deyiləm!» - deyirdi. Ancaq onun necə bəstəkar olması
uşaqlara sirr deyildi. Çünki yaxşı uşaq mahnılarını yazmaq o qədər də asan
deyil. Əgər bu mövzuda yazan bəstəkarlar xatırlansa, onların dairəsi o qədər də
geniş olmayacaq. V.Şainski isə onların içərisində ən seviləni idi.
"Qocalıq məni evdə
tapmayacaq”
V.Şainski 2000-ci ilədək Moskvada yaşayır. Daha
sonra İsrailə köçür. Bir neçə il bundan əvvəl yazdığı «Mənim
ürəyim» adlı mahnısı hitə çevriləndə, mahnının «Qocalıq məni evdə tapmayacaq»
sözləri dillər əzbəri idi. Çünki bu mahnını yazanda o, artıq 85 yaşında idi və
okeanın o tayına – Amerikaya yaşamağa gedirdi. V.Şayinski ABŞ-ın San-Dieqo şəhərində yaşamağa qərar verir və oturum izni
alır. O, 2013-cü ildən daimi olaraq ABŞ-da yaşayırdı. İsti okean və
yaxşı tibb onu cəlb edirdi. Onun mahnıları da Amerikada yazılırdı. Həmçinin
okeanın o tayında mahnılarını dinləyənlər də az deyildi.
«Pul mənim üçün heç vaxt əhəmiyyətli olmayıb,
kasıb, ancaq şən yaşamışam» deyirdi
bəstəkar: «Mən ümumiyyətlə, həyatım boyu kasıb, ancaq qayğısız ömür sürmüşəm.
Özüm üçün yazırdım və demək olar ki, heç kimdən heç nə almırdım. Ancaq həyat
mənim üçün şən keçirdi. Məndə biznesmen istedadı yoxdur. Mən bəstəkaram və
hesab edirəm ki, estrada janrında yazıram, ancaq tanrı üçün işləyirəm. İnsan
özündən məmnun olanda, sakitcə uzanıb həyatla vidalaşa bilər. Bahalı maşın,
dəbdəbəli mənzil almaq cibimə görə deyil. Mənim bağım çox rahatdır, ancaq «yeni
ruslar»ın tikdiyinə oxşamır. O cür bağları yalnız xəyal etmək olar. Ancaq mən
heç xəyal da etmirəm. Nəyim varsa, bu, mənə kifayətdir. Mən böyük tələbləri
olmayan insanam. Küçədə rahat gəzirəm, fikirləşmirəm ki, pulumu oğurlaya
bilərlər. Çoxları indi bu barədə danışır. Hə, onlar zəngindirlər, ancaq onları
evlərinin girişində güllələyirlər. Əgər hansısa axmaq məni güllələsə çox peşman
olar, çünki götürməyə heç nə yoxdur» deyən bəstəkar, həyatından məmnun idi.
V.Şainskinin
həyatından məmnunluğunun digər səbəbi sevib evləndiyi gənc qadınla bağlı idi.
Aralarında 41 yaş fərq olsa da bunu sevgi üçün əngəl hesab etmir.
Bu barədə ondan soruşanda belə deyirdi: «Əgər mən özümü qoca hiss etsəm, onda
bu haqda düşünərdim. Qoy aramızdakı yaş fərqi böyük olsun. Ancaq mən özümü
mənəvi və fiziki cəhətdən arvadımdan yaşlı hesab etmirəm. Təkcə üzümdə qırışlar
və dazlaşma var. Mənim yaşıdlarımın isə artıq böyük nəvələri var. Mən birinci
yoldaşımdan ayrılanda daha evlənməyəcəyimi düşünürdüm. Hesab edirdim ki, tək
özümə görə yaşayacağam, amma alınmadı. Yenidən evləndim və bizim sevgimiz
əvvəlki kimi ehtiraslıdır».
"Vladimir Şainski sakitcə səhnədən gedə bilərdi.
Çünki o, heç zaman yaddaşlardan silinməyəcək mahnılarını dünyaya bəxş etmişdi.
Ancaq o, son günə qədər pianodan ayrılmadı”. Amerikada vəfat edən bəstəkarın ölümünü
Rusiyada belə şərh etdilər. O, isə yüzlərlə sevilən mahnını insanlara həmişəlik
bağışlayıb vidalaşdı...
Rusiya mətbuatından çevirdi
Təranə Məhərrəmova