Bakı 15°C
Xaos və anarxiyadan qurtuluşa doğru
XX əsrin əvvəllərində, daha
dəqiq desək 1918-ci ilin 28 mayında maarifpərvər ziyalılarımız mövcud ictimai-siyasi,
tarixi şəraitdən yararlanaraq, Azərbaycanın Demokratik Cümhuriyyət qurublar.
Müsəlman Şərqinin ilk qaranquşu sayılan bu cümhuriyyətin ömrü təəssüflər olsun
ki, cəmi 23 ay çəkib. Sapı özümüzdən olan baltaların daxildən dəstəyi,
daşnakların təxribatları və bolşeviklərin torpaqlarımıza soxulması nəticəsində
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti 1920-ci ilin 28 aprelində süqut edib. 70 il
xalqlar həbsxanası adlandırılan SSRİ-nin tərkibində mövcudluğunu qoruyan
Azərbaycan XX əsrin sonunda - 1991-ci ilin oktyabrında yenidən müstəqilliyini
bərpa edə bilib. Lakin tarix təkrarlandığından həmin dövrdə ölkəmizin öz
müstəqilliyini itirmək təhlükəsi yaranıb. Belə ki, Ermənistanın işğalçılıq
niyyəti güdən təcavüzkar siyasəti, əsassız ərazi iddiaları, erməni silahlı birləşmələrinin
torpaqlarımıza soxulması respublikada vəziyyəti gərginləşdirib. Siyasi
hakimiyyətdə olan insanların naşılığı, vəzifə kürsüsü uğrunda apardıqları
mübarizə ölkəni bir qədər də fəlakətə sürükləyib.
Nəzarətdən
çıxan vəziyyət
1992-ci il mayın 15-də
Əbülfəz Elçibəyin rəhbərlik etdiyi Azərbaycan Xalq
Cəbhəsininkönüllülərdən ibarət silahlı dəstəsi parlamenti ələ keçirib.
Cəbhədə müharibə getdiyi bir vaxtda AXC qüvvələri Bakıya cəlb edilərək siyasi
proseslərin, vəzifə uğrunda mübarizənin alətinə çevrib. Beləliklə də həmin vaxt
Azərbaycanda güc yolu ilə dövlət çevrilişi baş tutub. Ancaq bu hadisədən sonra
da ölkədə vəziyyət stabilləşməyib. Əksinə, bütün sahələrdə ciddi böhran
yaşanıb. Hətta müharibə şəraitində olan bir ölkədə vətəndaş müharibəsi körükləndirilib,
qardaş-qardaşa silah çəkib. Gəncədə polkovnik Surət Hüseynovun nəzarəti altında
olan 709 saylı hərbi hissə 1993-cü il iyunun 4-də itaətsizlik göstərərək
Müdafiə Nazirliyinə tabe olmadığını bəyan edib. Bu isə ölkəni tamamilə xaosa
sürükləyib. Situasiyanı nəzarətə almaq üçün hakimiyyətin atdığı tələsik
addımlar vəziyyəti düzəltmək əvəzinə daha da qəlizləşdirib, hətta Gəncəyə yola
düşən dövlət nümayəndələri girov götürülüb. Qiyamçı hərbi hissənin rəhbərliyi baş
nazir və Milli Məclissədrinin,ardınca da prezidentin istefasını tələb
edib. Bütün bu hadisələr nəticəsində vəziyyət tamamilə nəzarətdənçıxıb. Ətraf
rayonların icra başçıları zorla dəyişdirilib. Eyni zamanda, S.Hüseynovun qiyamı
Gəncə civarlarından çıxaraq, üzü Bakıya doğru geniş miqyas alıb.
Səriştəsiz
idarəetmənin fəsadları
O dövrdə ölkədə sözün əsl
mənasında xaos yaşanıb. İqtisadiyyatdakı tənəzzül, sosial problemlərin
həddindən artıq dərinləşməsi və kəskinləşməsi, ictimai-siyasi sabitliyin
pozulması vətəndaşların təhlükəsizliyinin təmin edilməsi ilə əlaqədar
problemlər meydana çıxarıb, Azərbaycanın müstəqilliyinə ciddi təhlükə yaradıb.
Vətəndaşlar həm ölkənin, həm də özlərinin gələcəyindən dərin narahatlıq hissi
keçiriblər. Məhz belə bir vaxtda uşaqdan-böyüyə hər kəs ölkəni böhranlı və ağır
vəziyyətdən yalnız ulu öndər Heydər Əliyevin xilas edəcəyi qənaətinə gəlib. Ona
görə də Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sədri vəzifəsində çalışan
ümummilli lider Heydər Əliyevin Bakıya dəvət edilməsi məsələsi qaldırılıb.
Ölkəni gözləyən təhlükəli proseslərin qarşısını ala bilməyən AXC-Müsavat
iqtidarı xalqın təkidli tələbini nəzərə alaraq kömək üçün ulu öndər Heydər
Əliyevə müraciət edib.
Ölkəni
vətəndaş müharibəsindən qurtarmaq missiyası
Görkəmli ictimai-siyasi
xadim Heydər Əliyev xalqın və təkidli dəvətini qəbul edərək iyunun 9-da Bakıya
gəlib. Ölkəni vətəndaş müharibəsi təhlükəsindən qurtarmaq missiyasını üzərinə
götürən ümummilli lider həyatını təhlükə altında qoyaraq, ilk öncə bir qrup
ziyalıilə Gəncəyə gedib. Onun apardığı danışıqlar nəticəsində vətəndaş
qarşıdurmasının genişlənməsinin qarşısı alınıb. Bundan bir neçəgün
sonrauluöndər Heydər Əliyev Milli Məclisdə səslənən təkidli
xahişləri, ən əsası isə xalqın istəyini nəzərəalaraq o zamankı Ali
Sovetin sədri vəzifəsinəseçilməsinərazılıq verib. 1993-cü il iyunun
15-də ümummilli lider Heydər Əliyev Ali Sovetin sədri seçilib. Bununla da
Azərbaycanın ən yeni tarixində növbəti və bu günə qədər davam edən uğurlu bir
mərhələ başlayıb. Sonralar millət vəkilləri 15 iyun tarixinin təqvimə
Azərbaycanın Qurtuluş Günü kimi salınması təklifi ilə çıxış ediblər. Milli
Məclis də bu təklifibəyənib. 1997-ci ilin iyununda parlament bu günü
bayram elan edib. Beləliklə də ümummilli lider Heydər Əliyevin yenidən
hakimiyyətə qayıdışı Milli Qurtuluş Günü kimi qeyd edilməyə başlanıb.
Parlament
idarəçiliyində yeni ruh və müasirlik
Qeyd edək ki, bu tarixi
hadisərespublika həyatında xaos vəanarxiyadan qurtuluşa doğru yeni
mərhələnin başlanğıcına çevrilib. Ulu öndərin Ali Sovetin Sədri seçilməsi
Azərbaycanda mütərəqqi parlamentarizm ənənələrinin formalaşmasını təmin edib.
O, parlamentin cəmiyyətdəki nüfuzunun sağlamlaşdırılması tədbirlərinə başlayıb,
yüksək idarəçilik keyfiyyətləri sayəsində ali qanunverici orqanda xoşagəlməz
siyasiçəkişmələrin,qeyri-etik davranışların qarşısınıalıb.
Müzakirə və diskussiyaların sivil, demokratik meyarlar çərçivəsində aparılması
üçün şəxsi nümunə göstərib, parlament idarəçiliyinə yeni ruh və müasirlik
gətirib. Milli Məclisin iclasları, mətbuat konfransları, respublika əhəmiyyətli
müşavirələr birbaşa yayımla televiziya ekranlarına verilib. Ümummilli lider Heydər
Əliyev 1993-cü ildə Azərbaycan rəhbərliyinə qayıdışı ilə ölkənin
ictimai-siyasi, sosial, iqtisadi, elmi-mədəni həyatında, beynəlxalq əlaqələrdə
dönüş yaradıb, elmi əsaslara, beynəlxalq norma və prinsiplərə uyğun müstəqil
dövlət quruculuğu prosesi başlanıb. Məhz onun həyata keçirdiyi təxirəsalınmaz
tədbirlərin nəticəsi kimi, bir tərəfdən, Milli Ordunun formalaşdırılması,
Azərbaycanın milli mənafelərini qorumağa qadir nizami silahlı qüvvələrin
yaradılması, torpaqlarımızın müdafiə olunması ilə bağlı mühüm addımlar atılıb,
digər tərəfdən, atəşkəsə nail olmaq üçün bütün siyasi və diplomatik vasitələr
işə salınıb. Bunun nəticəsində 1994-cü ilin mayında ölkəmiz üçün həyati
əhəmiyyət kəsb edən atəşkəsə nail olunub.
Siyasi-iqtisadi
müstəqilliyimizin təmini
Azərbaycan daxilində
yaranmış nisbi sabitlikdən və beynəlxalq aləmdə ölkəmizə artan inam və maraqdan
istifadə edərək, 1994-cü ilin sentyabrında "Əsrin müqaviləsi” adlandırılan ilk
neft müqaviləsinin imzalanması və onun gerçəkləşdirilməsi ulu öndər Heydər
Əliyev tərəfindən işlənib hazırlanmış və müstəqil Azərbaycanın iqtisadi inkişaf
konsepsiyasını təşkil edən neft strategiyasının həyata keçirilməsinin parlaq
təzahürüdür. Ümummilli lider Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında aparılmış son
dərəcə gərgin fəaliyyət nəticəsində Azərbaycan xalqının taleyi ilə pərdəarxası
oyunlara, siyasi anarxiya və eksperimentlərə son qoyulub. Ölkədə
cinayətkarlığın qarşısı tam alınıb, bütün qanunsuz silahlı dəstələr ləğv olunub
ki, bunlar da bütövlükdə Azərbaycanda dövlət quruculuğu prosesinin uğurla
aparılması üçün şərait yaradıb. Azərbaycan dövlətçiliyinin mövcudluğuna böyük
təhlükə olan 1994-cü il oktyabr və 1995-ci il mart dövlət çevrilişi cəhdlərinin
qarşısı da ulu öndər Heydər Əliyevin qətiyyəti sayəsində alınıb, dövlət
müstəqilliyi qorunub saxlanıb. Ona görə də ölkəmizdə müstəqil dövlət
təsisatlarının yaranması və dövlət quruculuğu prosesi böyük vüsət alıb ki,
bunun da əsasını müstəqil Azərbaycanın qəbul etdiyi ilk Konstitusiya təşkil edib.
Cənubi
Qafqazın lider dövləti
Sonrakı dövrdə Azərbaycanda
dövlətçiliyin möhkəmlənməsi və demokratik prinsiplərin bərqərar olması,
demokratik, hüquqi, dünyəvi dövlət quruculuğu prosesinin uğurla, sürətlə həyata
keçirilməsi də şəxsən ümummilli lider Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır.
Sevindirici haldır ki, hazırda ulu öndərin ideyaları Prezident İlham Əliyev
tərəfindən də uğurla həyata keçirilir. Bu siyasi kurs nəticəsində Azərbaycan
Cənubi Qafqazın lider dövlətinə çevrilib.
Alpər
TURAN
