Vətəni Azərbaycandır, amma Çindən gətiririk
"Bazarda
satılan nərəcinsli balıqların 99,9 faizi xaricdən gətirilir”. Bunu Ekologiya və
Təbii Sərvətlər Nazirliyində (ETSN) keçirilən mətbuat konfransında Su
Nəqliyyatında Polis İdarəsinin Brakonyerliyə qarşı mübarizə və balıq
ehtiyatlarının mühafizəsi bölməsinin rəisi Elmir Süleymanov deyib. Onun
sözlərinə görə, Azərbaycanda satılan nərəcinsli balıqlar əsasən, Rusiya və
Çində süni şəraitdə yetişdirilənlərdir. E.Süleymanov sosial şəbəkələrdə
nərəcinsli balıqların ovlanması ilə bağlı yayılan videogörüntülərə də münasibət
bildirərək deyib ki, həmin video 2015-ci ilə aiddir: "Videogörüntüdə
olanlar Azərbaycan vətəndaşı olsalar da, brakonyerlik halı Azərbaycan
hövzəsində deyil, Rusiya ərazisində - Dağıstanda baş verib".
Nazirliyin
Su Hövzələrinin Bioloji Resurslarının Artırılması və Mühafizəsi Departamentinin
direktoru Mehman Axundov bildirib ki, Azərbaycanda son vaxtlar ərzində nərəcinsli
balıqların yetişdirildiyi fermalar formalaşıb: "Onlar da bazara artıq öz
məhsullarını çıxarırlar. Amma bazara çıxarılan balıqlar daha çox idxal edilmiş
nərəcinsli balıqlardır".
Azərbaycanda
nərəcinsli bağlıqların yetişdirilməsinin böyük ənənəsi olub. Sovetlər vaxtı
Azərbaycanda bunun üçün xüsusi zavodlar fəaliyyət göstərib. Ancaq görünən odur
ki, bu əmnənə qırılıb. Və nəticədə bazarda olan nərəcinsli balıqların 99 faizi
Rusiya və Çindən gətirilir. Mütəxəssislərdən məhz bu məsələyə münasibət
öyrəndik.
Ekologiya standartlarının monitorinq fondunun prezidenti, professor
Rauf Sultanovqeyd etdi
ki, Azərbaycanda nərə balıqlarının yetişdirilməsi ilə
bağlı əvvəllər geniş tədqiqat işləri aparılırdı: "Həmçinin, bu balıq növünün
süni şəkildə artırılması məqsədi ilə müxtəlif məntəqələr fəaliyyət göstərirdi.
Lakin Xəzər dənizinin ekoloji cəhətdən çirklənməsi nərə balıqlarının sayının
kəskin şəkildə azalmasına gətirib çıxardı. Ölkəmizdə bu balıq növü hətta nəsli
kəsilmək təhlükəsi ilə üz-üzə idi. Nərə balığının iki növü var – Xəzər nərəsi
və uzunburun nərə. Bu balıqlar Xəzər
dənizinin şelf zonasında məskən salır. Xüsusilə Xəzər nərəsinin nəsil kəsilmək
təhlükəsi var. Aparılan tədqiqat işləri göstərir ki, Xəzər ətrafında tutulan
nərə balıqlarının əksəriyyəti erkək balıqlardır. Yəni kürü qoyan dişi
balıqların sayı demək olar ki, yox dərəcəsindədir. Ona görə də, Rusiyada nərə
yetişdirilən zavoddan bu balığın kürüsünü götürüb Azərbaycanda sayını
çoxaldırlar. Əslində Azərbaycan nərə balıqlarının vətəni hesab olunur. Bu sahə
ilə bağlı bizdə qədim ənənələr var. Bu balıqların süni şəkildə çoxaldılması və
elmi-tədqiqat işlərinin aparılması üçün hazırda müxtəlif layihələr həyata
keçirilir. Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin nəzdində bununla bağlı
xüsusi qurum fəaliyyət göstərir. Xəzər nərəsi dünyada ən dadlı və keyfiyyətli
balıqlardan hesab olunur. Hələ bir
müddət əvvəl ABŞ-da Xəzər nərəsi yetişdirmək üçün cəhdlər edildi. Bunun üçün
xüsusi şərait yaradıldı. Hətta Azərbaycandan bəzi alimlər də bu işə cəlb
olundu. Xəzər nərəsi Xəzər dənizinin özünün spesifik xüsusiyyətlərinə
uyğunlaşan bir balıqdır. Ona görə də, bu balığı süni şəkildə yetişdirmək asan
məsələ deyil. Nərə balıqlarının azalmasının iki səbəbi var. Bunlardan ən əsası,
dənizin çirklənməsi və digər ekoloji problemlərdir. Xəzərin şelf hissəsində
çıxarılan neft dənizi çirkləndirir. Buna görə də nərə balıqlarının nəsli kəsilir.
Hətta sovet dövründə Xəzər bu qədər çirkli deyildi. Həmçinin, Xəzərə axıdılan
çirkab suları və məişət tullantıları balıqçılığın inkişafına böyük zərbə vurur.
Tullantıların olduğu ərazidə balıqlar yaşaya bilmir. Azalmanın digər bir səbəbi
isə nərə balıqlarının kütləvi şəkildə ovlanmasıdır. Hal-hazırda nərə
balıqlarının süni şəkildə yetişdirilməsi üçün müxtəlif işlər görülür. Bu məsələ
ilə bağlı Rusiya ilə əməkdaşlıq edirik. Xəzəryanı ölkələr balıqların kütləvi
şəkildə ovlanmasının qarşısını almaq üçün konvensiya imzalayıb. Hökumət
səviyyəsində Azərbaycan tərəfi də bu işə öz töhfəsini verib”.
Coğrafiya elmləri doktoru Çingiz İsmayılov da
bildirdi ki, Azərbaycanda nərə balıqlarının sayının artırılması ilə bağlı bir
sıra işlər görülür: "Hər il təqribən beş milyona yaxın nərə balığı süni
şəkildə yetişdirilir. Amma bunu
qənaətbəxş hesab etmək olmaz. Çünki layihəyə əsasən il ərzində 20 milyon nərə
balığı yetişdirilib Xəzərə buraxılmalıdır. Həmçinin, süni şəkildə yetişdirilən balıqların cəmi üç faizi
böyüyür. Yəni əksər balıqlar kiçik yaşlarında məhv olurlar. Adətən digər
balıqlar yeyir, yaxud adaptasiya olmadığına görə, bu balıqlar uzun müddət
yaşayıb nəsil artıra bilmir. Hal-hazırda ən böyük süni balıq yetişdirmə
məntəqəsi Neftçalaa rayonunun Xıllı kəndində yerləşən zavoddur. Amma bu,
kifayət etmir. Çünki nərə balıqlarının nəsli kəsilmək üzrədir və bu, çox ciddi
bir problemdir. Bunun əsas səbəbi isə qeyri-qanuni balıq ovlanmasıdır. Bu
problem təkcə bizdə deyil. Rusiyada, Qazaxıstanda, Azərbaycanda qeyri-qanuni
şəkildə nərə balıqları ovlanaraq məhv edilir. Bunun qarşısı alınmazsa, 10-15
ildən sonra nərə balıqlarının nəsli tamamilə kəsilə bilər”.
Şəbnəm Mehdizadə