“Vətəndaşa demək olmaz ki, filan yerin ağrıyanda həkim çağır...”
"Bu gün Azərbaycanda təcili yardımın
pullu olması real deyil. Hazırda təcili yardımın bütün xərcləri dövlət hesabına
təmin olunur. Bizim tərəfimizdən hər hansı rəsmi təklif hazırlanaraq dövlət
qurumlarına təqdim edilməyib. Təcili yardıma əsassız daxil olan müraciətlərlə
bağlı səsləndirilən fikirlər, sadəcə, şifahi formada edilən təkliflərdir.
Bununla bağlı qanun qəbul edilməsə, onların icrası mümkünsüzdür”.
Bu sözləriAPA-ya açıqlamasında Bakı Şəhər Təcili və Təxirəsalınmaz Tibbi
Yardım Stansiyasının baş həkimi Rauf Nağıyev təcili tibbi yardımın pullu olması
ilə bağlı yayılan xəbərlərə aydınlıq gətirərkən deyib.R.Nağıyev xatırladıb ki, stansiya dövlət
büdcəsindən maliyyələşən müəssisədir. Onun sözlərinə görə, təcili yardımdan
sui-istifadə edən vətəndaş bilməlidir ki, dövlət büdcəsinə ziyan vurur: "Çünki
hər bir çağırış dövlət tərəfindən qiymətləndirilir. Təcili yardım xidməti büdcədən
istər sığortalı təbabət, istərsə də digər formada pulsuzdur. Bu gün əsassız
müraciətlər Bakı şəhəri üzrə çağırışların 60%-ni təşkil edir. Müraciətlərin cəmi
40%-i təcili yardıma aid olan çağırışlardır. Vətəndaş bilməlidir ki, əgər təcili
yardımdan sui-istifadə edirsə, buna görə məsuliyyət daşımalıdır. Büdcədən təcili
yardıma ayrılan vəsait qanunauyğun şəkildə, bərabər qaydada xərclənməlidir. Əsassız çağırışların ucbatından digər daha önəmli
çağırışları icra edə bilmirik. Ağır xəstələr olur ki, nəticədə onlara gecikmə
ilə yardım göstərilir. Vətəndaş gecə yata bilmir və ya qızdırması 37-dən bir az
qalxan kimi (təcili yardım qızdırma 38-ə qalxana qədər heç bir müdaxilə etməməlidir)
təcili yardım çağırır”.
Baş həkim qeyd edib ki, vətəndaş əsassız müraciət
etdiyi halda buna görə məsuliyyət daşıyır. Digər ölkələrdə olduğu kimi, ayrılan
xərcin həmin vətəndaşın özü tərəfindən ödənməli olduğunu söyləyən R.Nağıyev
bildirib ki, əsassız müraciət digər vacib və daha ağır xəstələrə zərər
verə, bu da ölümlə nəticələnə bilər.
Bəs görəsən əsassız təcili tibbi yardım
çağırışları tez-tezmi olur? Ümumiyyətlə, bunun qarşısını necə almaq olar? Yaxud
belə hallar qanunla necə tənzimlənməlidir?
Professor
Adil Qeybulla hesab edir
ki, yalançı çağırışlar insanların mədəniyyətinin
aşağı olması və şıltaqlığından qaynaqlanır: "Belə əsassız təcili tibbi yardım
çağırışı edən insan düşünməlidir ki, təcili tibbi yardımın hər hansısa bir
ünvana getməsi üçün müəyyən məsrəf tələb olunur. Bu, həm də sistemin işini
pozmuş olur. Çünki həqiqətən təcili yardıma ehtiyacı olan şəxs bəzən onlara görə
gözləməli olur. Bu kimi hallar sovet dövründə də tez-tez baş verirdi. Ona görə
də çalışmaq lazımdır ki, əsassız təcili tibbi yardım çağırışı edən şəxslər cəzalandırılsın. Lakin mən inanmıram ki, gələn
zənglərin böyük əksəriyyəti əsassız olsun. Fikrimcə, bu kimi faktlar zənglərin çox
cüzi bir faizini təşkil edir. Adətən zənglərin əksəriyyəti insanların
ehtiyacından irəli gəlir. Xeyli sayda adam var ki, həqiqətən də xəstədirlər,
köməyə ehtiyacları var və tək qalırlar. Onların tibbi yardıma ehtiyacı olur”.
A.Qeybullanın sözlərinə görə, bu, insanın sosial mədəniyyətinə
bağlı olan bir məsələdir: "Bu yaxınlarda havanın temperaturunun yüksək olması
ilə bağlı Bakı şəhərində çox adamın səhhətində problemlər yarandı. Qan təzyiqi,
şəkər xəstəliyi olan, həmçinin meteohəssas insanların həqiqətən də belə tibbi
yardıma ehtiyacı oldu. Əslində çağırışların nə dərəcədə əsaslı və əsassız
olmasına qərar vermək bir qədər çətindir. Bəzən elə məsələlərə görə çağırışlar
olur ki, xəstə onları evdəkilərin yardımı ilə də edə bilər. Məsələn, qan təzyiqinin ölçülməsi,
temperaturun yoxlanılması və s. Elə insan da var ki, hətta evində şəkər
aparatının olmasına baxmayaraq, təcili tibbi yardım çağırtdırıb şəkərini ölçdürür. Təəssüflər olsun ki, belə faktlar həqiqətən də
var. Təcili tibbi yardımın həkimlərinə də hörmət qoyulmalıdır ki, onlar da boş
yerə əziyyət çəkməsinlər”.
A.Qeybulla bildirdi ki, problemin qarşısının
alınmasının müxtəlif üsulları var: "İndi hər yerdə rəqəmsal sistem fəaliyyət
göstərir. Gələn bütün zənglər qeydiyyata alınır. Əgər yalançı çağırış varsa,
onun üstünə düşmək və lazım olarsa, həmin şəxsi müvafiq qaydada cəzalandırmaq
olar. İnanmıram ki, başqa ölkələrdə belə əsassız çağırışların sayı çox olsun. Çünki
bir çox ölkələrdə səhiyyə sistemi çox effektli fəaliyyət göstərdiyinə görə belə
zənglərə də ehtiyac qalmır”.
Hüquqşünas
Müzəffər Baxışov məsələnin
hüquqi aspektindən söz açdı. Belə ki,
bununla bağlı İnzibati Xətalar Məcəlləsində xüsusi maddə var: "İnzibati
Xətalar Məcəlləsinin 564-cü maddəsinə əsasən bilə-bilə, yalandan yanğından
mühafizə, polis orqanları və təcili tibbi yardım və digər ixtisaslaşdırılmış
xidmətlərin çağırılmasına görə 100 manat məbləğində cərimə nəzərdə tutulub”.
M.Baxışovun sözlərinə görə, gələcəkdə belə halların
sayı artarsa, inzibati məsuliyyət də nəzərdə tutula bilər: "Çünki bu kimi
çağırışlara görə tibbi personal həm vaxt, həm benzin sərf edir. Bu nöqteyi-nəzərdən
götürdükdə həmin təşkilata böyük maddi və mənəvi ziyan dəyir. Əgər gələcəkdə belə halların
sayı artarsa, insanlar bundan kütləvi şəkildə istifadə edərlərsə, buna görə ən
azı inzibati məsuliyyət nəzərdə tutulmalıdır ki, belə neqativ halların qarşısı
alınsın”.
Milli Məclisin Səhiyyə komitəsinin üzvü, millət vəkili
Musa Quliyev qəzetimizə açıqlamasında bildirdi ki, əsassız təcili tibbi yardım çağırışları dünyanın
bütün ölkələrində olduğu kimi bizdə də var: "Çağırışın nə qədər əsaslı
olub-olmamasını vətəndaş müəyyən edə bilmir. Bunu tibbi xidmət personalı müəyyən
edir. Hər kəsin fərqli xarakteri,
psixologiyası var. Bəzən kimsə uşağının qızdırması qalxan kimi qorxuya düşür və
təcili tibbi yardım çağırır. Eləsi də var ki, emosiyalarına sahib çıxa bilməyib
təcili yardım çağırır. Əvvəlcə müəyyənləşdirmək lazımdır ki, əsaslı çağırış nədir.
Digər tərəfdən, çağırışların sayının artması poliklinika xidmətlərinin keyfiyyətinin
aşağı olmasından xəbər verir. Əgər poliklinika xidməti yaxşı işləyirsə, orada
sahə həkimi ilə vətəndaş arasında mütəmadi əlaqə varsa, təcili yardıma çox az
hallarda ehtiyac olur. Bu zaman təcili yardım çağırışı yalnız o halda olur ki,
təcili həkim müdaxiləsinə ehtiyac var. Təəssüf ki, son vaxtlar vətəndaşlar nəinki
öz sahə həkiminin telefon nömrəsini, hətta adını və soyadını belə bilmir. Bu mənada
bu kimi problemlər kompleks şəkildə həll olunmadıqda başqa bir tərəfdən digər
problemlər ortaya çıxa bilir”.
Millət vəkili qanunvericiliklə bağlı bəzi məsələlərə də aydınlıq gətirdi: "Hər
kəs bilməlidir ki, Azərbaycan dövlətinin vətəndaşının bütün tibbi xərcləri dövlət hesabına ödənilir.
İlk növbədə də təcili tibbi yardım xərcləri. Təcili tibbi yardım pullu ola bilməz
və heç zaman da olmayacaq. O ki qaldı əsassız təcili tibbi yardım
çağırışlarının artması məsələsinə, bununla bağlı monitorinq təşkil olunmalıdır.
Çağırışların hansı dərəcədə əsaslı və əsassız olmasını müəyyən etmək olar.
Ümumiyyətlə, sovet dövründə də, indi də, həmçinin dünyanın bir çox ölkəsində də
çağırışların 10 faizi həkim zərurəti
olmayan çağırışlardır. Ancaq bunu vətəndaş özü müəyyən edə bilməz ki, burada həkimə
ehtiyac var, ya yox. Bu elə bir məsələdir ki, qanunla tənzimlənə bilməz. Vətəndaşa
demək olmaz ki, filan yerin ağrıyanda həkim çağır, filan yerin ağrıyanda yox.
Bu, səhiyyə maarifinin artırılması ilə və ilkin səhiyyə xidmətinin
yaxşılaşdırılması ilə tənzimlənən bir məsələdir”.
Şəbnəm
Mehdizadə