Vaxtımızı “qızıl”a necə çevirək? - Gənclərə məsləhət
"Vaxt
qızıldır” deyirlər, amma bəzən biz öz
vaxtımızı düzgün planlaşdırıb, onu "qızıl”a çevirə bilmirik. Buna görə də
"işlərim çoxdur, çatdıra bilmirəm” tipli
sözləri çox adamdan eşidirik. Bəzən elə insanlarla qarşılaşırıq ki, nə qədər
çox işi olsa da, vaxt çatışmazlığından şikayət etmir. O cür adamlarla söhbət
edərkən bildirirlər ki, vaxtı düzgün idarə edəndə, heç bir problem olmur. Bəs,
vaxtımızı necə planlayaq ki, sonra "vaxtım yoxdur” deməyək?
Bu mövzuda
suallarımızı Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti yanında Vətəndaşlara Xidmət və Sosial İnnovasiyalar üzrə Dövlət
Agentliyi (ASAN Xidmət) sədrinin müşaviri, hüquqşünas Nadir Adilova
ünvanladıq. O, fikrinə ibrətamiz hekayə ilə başladı: "Təsəvvür edin ki, bir
vedrəniz var. Əvvəlcə onu iri daşlarla doldurursunuz. İlk baxışda boş yer
qalmır. Sonra boşluqları xırda daşlarla doldurursunuz. Bundan sonra qum
tökürsünüz, lap sonda isə su. Vedrə indi doğrudan da doludur. İri daşlar ən
vacib işləri təcəssüm etdirir. Əvvəl vedrənizi (yəni vaxtınızı) su və ya qumla
(lazımsız işlərlə) doldursanız, önəmli işlərə vaxtınız qalmayacaq. Qədim yunan
filosofu Seneka deyirdi ki, hara üzəcəyini bilməyənə səmt küləyi əsməz. Odur
ki, planlı yaşamağı vərdiş halına salmağı öyrənmək lazımdır”.
N.Adilovun
sözlərinə görə, vaxtın idarə olunması insanın, ömrünü robot kimi keçirməsi
demək deyil: "Gənclərdən danışsaq, hər biri canlı, enerjisi aşıb-daşan, həyatda
öz yerini axtaran adamdır. Bir şeyi digərinə qurban vermək olmaz. Amma "hələ
vaxta çox var” da deyib, fəaliyyətsiz oturmaq da düz deyil. Bir qədər dərinə gedərək,
dəqiqləşdirək. Hansı vaxta? O vaxt nə vaxt gələcək? O vaxtın gəlişini necə
biləcəksən? Hər iş öz vaxtında gözəldir. Planlarını gerçəkləşdirmək üçün ideal
zamanın gəlməsini və şəraitin yaranmasını gözləyərək, sonda heç nəsiz qalmaq da
olar. Planlaşdırma həyatını asanlaşdırır. Nəyi nə vaxt etmək, nə vaxt harada
olmaq, bütün bunlar çox vacibdir. Normal planlaşdırma ilə bir gənc 10-12 il
içində, hətta doktoranturanı belə bitirə, bir neçə dil öyrənə, özünə karyera
qura bilər. Bu, xəyal deyil”.
Həmsöhbətim
müəllifi olduğu "Gəncsən? Başla!" kitabından nümunə gətirir:
"Planlaşdırma üçün əvvəlcə məşğuliyyət tapmaq lazımdır. Həm də faydalı
məşğuliyyət. Ümumiyyətlə, əlimizdəki müasir texnologiyanın - istər telefon,
istər planşet və ya internet imkanlarından səmərəli istifadə etməyi öyrənməyin
əsl vaxtıdır. Onların nə qədər böyük fayda verə biləcəyini kəşf etmək üçün
gecikmə.Ola bilər ki, telefonun "ağıllı” deyil. Belə bir telefon almaq
üçün hələlik maddi imkanın da yoxdur. Onda nə dayanıbsan, gələcəkdə hər şeyin
ən yaxşısına nail olmaq üçün elə indidən bir qələm və bir qeyd dəftəri götürüb
plan tut. İstəyənə çarə hər zaman var, istəməyən üçün detallar bəhanədir. Bu
gün hər kəsin əlində gördüyün müasir cihazların ideyası elə kağız daşıyıcılar
üzərində yaranıb”.
N.Adilov
deyir ki, planlaşdırmanın çox sadə, ənənəvi bölgüsü var: "Planlama gündəlik,
həftəlik, aylıq, rüblük, illik, ömürlük ola bilər. Ömür plana sığmaz, ona tələsmə. Hələlik,
gündəlikdən başlaya bilərik. Əvvəlcə təxmini saatlar qur. Əgər tələbəsənsə,
dərs səhər 8:30-da başlayır, 14:00-da bitir. Günorta saat 2-dən sonra edəcəyin
işlərin siyahısını tut və telefonuna qeyd et. Əlbəttə, güclü yaddaşa sahib
olmaq əvəzolunmaz bir şeydir. Yenə də qeyd etməyə ərinmək olmaz. Ən azından,
həmişə "unudan”, "işi çıxan”, "xəbəri olmayan” dostlara göstərmək üçün bu,
vacibdir. Axşama qədər sən dil kursuna gedə, kitabxanada otura, idman zalında
tər tökə, hansısa sərgidə, təqdimatda iştirak edə bilərsən. Arada vaxtın olsa,
dostlarını toplayıb, kinoteatra get. Maraqlı bir filmin gündüz seansını niyə
qaçırasan ki? Teatr tamaşaları isə adətən, axşam saat 7-də başlayır. Həftəlik
plana gəldikdə isə deyə bilərəm ki, bu, daha asan olacaq. Gündəlik qəfil çıxa
biləcək işlərin əvəzinə, həftə boyu və həftəsonu işləri əvvəlcədən
planlaşdırmaq səni qaçaqaçdan, gecikmədən və buna görə danlanmaqdan qurtara
bilər. Qeyd etdiyim fəaliyyətləri həftənin günlərinə paylaşdıra bilərsən.
Məsələn, həftədə iki dəfə dil kursu, iki dəfə idman zalı, bir tamaşa, bir film,
bir-iki tədbir, bəlkə ad günü şənliyinə dəvət, bəlkə şəhərdə hansısa bayram
şənliyi. Həftəsonu ailə qonaqlıqları və ya tələbə yoldaşlarınla bərabər dərs
oxuma saatları. Bir də görəcəksən ki, dopdolu bir həftə keçiribsən. Bütün
işlərini çatdırıb görübsən və heç kimə "vaxtım yoxdur!” deyib, şikayətlənməyibsən.
Aylıq və rüblük planlar üçün daha geniş düşünə bilərsən. Amma bir məsələni
unutmaq olmaz. Planlaşdırma hər hansı müddətlik olursa-olsun, əsas işini həmişə
birinci yerə qoymalısan”.
Sonda uzun
müddətli planlaşdırma haqqında da soruşduq: "İllik planlaşdırma birillik ömrünə
ümumi baxış etməyə imkan verir. Sən dəqiq bilməlisən ki, bir ilin sonunda hansı hədəflərinə
çatacaqsan. Universitet təhsilini çıxıram. Bu işdə sən uğurlu olmağa borclusan.
Bütün əsas öhdəliklərin yerinə yetirilmiş olmalıdır. Pulunla bərabər, vaxtınla
da qənaətli davranmağa vərdiş et. Bir də, əlbəttə, dördillik tələbəlik
həyatınla bağlı bir planın olmalıdır. Bu dördillik planın yerinə yetirilməsi bu
gün gündəlik planda "sonra edərəm, vaxt var” deyib, təxirə saldığın işlərdən
asılıdır. İndi o qədər boş vaxtın var ki, sənin yerində olmaq istərdim. Bilməlisən ki, hər yaş, insan ömrünün hər
dövrü özünəməxsus qayğılar və problemlərlə gəlir. Bu gün guya tapmadığın vaxt,
sabah heç üzünə baxmayacaq. Vaxt səni gözləmir, vaxt uçur. Müasir elmdə vaxtın
idarə edilməsi artıq menecmentin bir sahəsi hesab edilir. "Vaxt menecmenti”
("Time management”) anlayışı vaxtın səmərəli bölüşdürülməsi vasitəsilə düzgün
fəaliyyətin həyata keçirilməsi deməkdir. "Vaxt menecmenti”- zamanın
idarəedilməsi kimi məşhurlaşan bu sahə təlim və seminar bazarında hökmran bir
mövzuya çevrilməkdədir”.
Şəbnəm Mehdizadə