Turist əzizdir, təhlükəsizliyi ondan da əzizdir
Özbəkistanda keçirilən turizm sərgisində ən çox
diqqət çəkən "Turizm polisi”i ilə bağlı stend oldu. Polis avtomobili, motosiklet
və mundirli əməkdaşlarla təmsil olunan stend xeyli iştirakçıları ətrafına
topladı. Bu, əslində ideya kimi deyil, peşəkar xidmət növü, turizm məhsulu kimi
təqdim olunurdu. Təbii ki, şəhərlərin ayrıca məhsul kimi təqdim etdikləri
xidmət bu sahədə təhlükəsizliyin təminatı kimi diqqət çəkdi. Hazırda Daşkənd,
Səmərqənd kimi turistik şəhərlərdə demək olar ki, bütün obyektlərdə bu
strukturun xidmətlərindən istifadə olunur. Turistlər ölkəyə təhlükəsizlik
baxımından əminliklə gəlir və özlərini səfər boyu rahat hiss edirlər. Eləcə də Türkiyə
və Rusiyanın turistik obyektlərində turizm polisinin nümayəndələri ilə tez-tez rastlaşmaq
olur.
Artıq turizmin inkişafını prioritet istiqamət kimi
seçən ölkəmizdə də bu məsələ gündəmə gəlməkdədir. Belə ki,Azərbaycan Turizm Assosiasiyasının
(AzTA) sədri Nahid Bağırov turizm polisinin yaradılması ilə bağlı təşəbbüslə çıxış edib. AzTA sədri Nahid Bağırov mətbuata açıqlamasında Azərbaycana qonşu
olan Türkiyədə, eləcə də bir çox ölkələrdə turizm polisinin fəaliyyət
göstərdiyini qeyd edərək "turizm polisi turistlərlə bağlı problemləri aradan
qaldıra bilər” deyib: "Sosial şəbəkələrdə yazırlar ki, hansısa turist özünü
yaxşı aparmır, yaxud hansısa turistin başına bir iş gəlir. Dünyada bu praktika
var. Hansı ölkə öz gələcəyini turizmlə bağlayırsa, bu xidmət olmalıdır. Çünki
turistlərlə bağlı xoşagəlməz problemlər olur. Turizm polisi yaranan problemin
həlli istiqamətində işlər görə və bunların hamısına nəzarət edə bilər. Hesab
edirəm ki, dövlət tərəfindən bir mexanizm tətbiq olunsa, daha yaxşı olar.
Turistlərin ölkəyə yenidən gəlməsi üçün şərait yaratmaqdan ötrü turizm
polisinin olması vacibdir”.
Qeyd edək ki, AzTA sədrinin təklifi Dövlət Turizm Agentliyinin də diqqətindədir. Belə ki, turizm polisinin
yaradılması ideyasının yeni olmadığını deyən Dövlət Turizm Agentliyinin nümayəndəsi Kənan Quluzadə bildirdi ki, dünyanın
bir sıra turizm ölkələrində belə polis strukturları bu və ya digər formada
mövcuddur. Məsələn, bizə yaxın olan Türkiyədə turizmin belə bir forması var: "Biz
bu istiqamətdə dünya təcrübəsini öyrənirik və hazırda müzakirələr aparılır. Turizm
polisinin Azərbaycanda olub-olmayacağı ilə bağlı hələlik konkret planlar
yoxdur. Bununla belə, müzakirələr gedir və təcrübələr öyrənilir. Turizm polisi
yaradılsa, hansı səlahiyyətlər çərçivəsində fəaliyyətinin təmin edilməsi ən
vacib məsələdir. Yəni onlara hansı səlahiyyətlər verilə bilər? Turistlərin
təhlükəsizliyinin qorunmasımı? Biznesdə münasibətlər məsələsimi? Əgər bu
təcrübə effektiv görünsə, Dövlət Turizm Agentliyi tərəfindən plan kimi gündəmə
gətirilib ictimailəşəcək. Bu gün üçünsə bu, bir ideyadır”.
DTA nümayəndəsi
turizm polisinin fəaliyyətinin əhəmiyyətinə toxunaraq, onu, ilk növbədə
turistlərin təhlükəsizliyini təmin edən bir struktur kimi dəyərləndirdi. Belə
ki, bu, həm də ictimaiyyətin təhlükəsizliyini turistlərdən qoruyan strukturdur:
"Yəni turistlər hər hansı bir cinayət strukturunda iştirak etməsinlər və ya onlara
qarşı hər hansı bir cinayət baş verməsin. Bu, spesifik polisdir. Adətən turist
cəlb edilən ölkələrdə turistlərin sıx ziyarət etdikləri yerlərdə yerləşdirilir.
Onların səlahiyyətləri bir qədər fərqli olur. Bəzi ölkələrdə onlar sırf
təhlükəsizliklə məşğul olur, bəzi ölkələrdə turistlərin həm də istehlakçı
hüquqlarını təmin edirlər. Turizm polisi turistlərə fərqli qiymətlərin dəyişməməsi
üçün qiymətlərə müdaxilə edə bilir. Bundan əlavə, turizm polisləri
məlumatlılıqları ilə seçilir, bir neçə dil bilirlər. Elə ölkə var ki, orda ana
dilindən başqa, iki, elə ölkə var ki, 5-6 dil bilirlər. Bu xidməti təmsil edən
polislər çoxsaylı olmurlar. Təxminən 100 və ya 200 nəfərdən ibarət strukturu təmsil
edirlər. Müəyyən ölkələrdə Daxili İşlər Nazirliyinin nəzdində, bəzi ölkələrdə
Turizm Administrasiyasının tərkibində fəaliyyət göstərirlər. Elə ölkələr var
ki, müştərək idarə edilir. Bu baxımdan, təcrübələr fərqlidir. Bu cür təcrübələr
Malayziyada, Türkiyədə və bəzi Avropa ölkələrində var”.
Turizmin inkişafını ilk növbədə insan faktoru ilə
əlaqələndirən turizm üzrə ekspert Ruslan
Quliyev deyir ki, əgər səyahət etdikləri ölkədə insan təhlükəsizliyi
yoxdursa, heç bir turizm faktorundan danışıla bilməz: " Turizm polisi Daxili
İşlər Nazirliyinin bir strukturu olmalıdır. Fərqli yanaşma ondan ibarətdir ki, turizm
polisləri minimum iki dil bilməlidir. Akademik səviyyədə hansısa bilgilərə
ehtiyac yoxdur, sadəcə, bəlli bir informasiyaya malik olmalıdırlar». Turizm
polisini bələdçi, turistin yol yoldaşı kimi qəbul edən ekspert bildirir ki,
onlar fəaliyyətlərində daim turistin köməyinə gəlirlər: "Hansı ölkədə oluruqsa,
ehtiyacımız olanda onlara yaxınlaşırıq”. R.Quliyev turizmin inkişafında
təhlükəsizlik məsələlərini önə çəkir: "Mehmanxanalar, turizm şirkətləri
lisenziya ilə fəaliyyət göstərirdi. 2016-cı ildə lisenziyalar ləğv olunub.
Lisenziyaların ləğvindən sonra turizm şirkətlərinin sayı 1500-dən artıqdır. Çox
vaxt lisenziyaların bərpası geriyə qayıdış kimi qələmə verilir. Məncə elə
deyil. Hesab edirik ki, hesabatlılıq, monitorinq kimi məsələlərdə bu amil
vacibdir. Turizmin iqtisadi əhəmiyyəti haqqında danışırıq, bu yaxşıdır, amma unutmamalıyıq
ki, bunun sosial və humanitar əhəmiyyəti bəlkə, ondan da artıqdır. Əsas məsələ
iqtisadi marağımızı güdə-güdə mənəvi
dəyərləri itirə biləcək qorxusudur. İnkişaf strateji maraqlara xidmət
etməlidir. Məsələn, hava limanı ərazisinə müxtəlif avtomobillər daxil olur.
Turistin qarşısına kimi çıxarırıqsa, o, ölkə haqqında ilkin təəssürat yaradır. Bu
kimi ərazilərdə təhlükəsizlik məsələlərinə riayət olunmalıdır”.
"Turizm
haqqında” qanunun qəbulunun gecikdiyini deyən ekspert hesab edir ki, sənədin
qəbulunda da turistlərin təhlükəsizlik, sığorta, qida təhlükəsizliyi və s. məsələlər
yer alıb: "Belə bir qanun Rusiyada qəbul olunub. Türkiyə təcrübəsi var. Həmin
ölkələrdə turizmlə bağlı ən sərt qanunlar fəaliyyətdədir. Biz də turizm polisi
ilə bağlı məsələyə iki il ərzində, Bakı şəhərindən başlaya bilərik. Bunun üçün
təcrübələri öyrənməli və Azərbaycana xas tərzdə tətbiq etməliyik. Bu, hələ
təklif formasındadır. Beynəlxalq təcrübə və mütəxəssislərin fikirləri də qanun
layihəsində əksini tapmalıdır. Turizm qanunu təsdiq olunandan sonra digər
məsələlər qaydaya düşəcək”. Ekspert turizm sahəsində "Qaynar xətt”in
yaradılmasını da vacib hesab edir: "Hava limanına daxil olan andan turist hara
daxil olduğunu bilməlidir. Elektron çap məhsullarında, mehmanxanalarda "Qaynar
xətt”in nömrəsi qeyd olunmalıdır. Həm də "Qaynar xətt” təkcə xarici vətəndaşlar
üçün deyil, öz vətəndaşlarımız üçün də faydalı olacaq. Biz hər zaman maariflənmə işi aparırıq. "Qaynar
xətt” yerli turistlərin də sığortalanmasına kömək edəcək”.
"Luna Travel”
Turizm Agentliyinin rəhbəri Rəhman
Quliyev isə hesab edir ki, turizm polisinin yaranması ölkə
üçün əlavə xərcdir. Belə ki, hüquq-mühafizə orqanları Azərbaycana gələn turistlərin
təhlükəsizliyini yüksək səviyyədə qoruyurlar: «Əgər bu gün ölkəmizdə ictimai asayiş
bu qədər yüksək səviyyədə qorunursa, düşünmürəm ki, üçüncü formada bir sistem
yaradılsın və ona əlavə xərclər çəkilsin. Bu baxımdan, bu ideyaya real
baxmıram. Əgər gələcəkdə forma bir qədər dəyişsə və ya zərurət yaransa, bu
məsələyə diqqət yetirmək olar». R.Quluyevin fikrincə, ölkənin giriş qapılarında,
keçid məntəqələrində, turistləri məlumatlandırmaq üçün info-bürolar yaradılması
daha məqsədəuyğundur: «Həmin info-bürolardan hüquq-mühafizə orqanları ilə
birbaşa əlaqə yaratmaq mümkün olsun. Bu zəng yalnız turistlərdən gələn zəng
kimi qəbul edilsin və çevik reaksiya verilsin. Məsələn, tutaq ki, gömrükdə
turist hansısa bir problemlə qarşılaşır. Hansısa restoranda kimsə ondan artıq
hesab alır və ya hər hansı bir oteldə anlaşılmazlıqla rastlaşırsa, həmin
nömrəyə zəng etsin. Biz turistlərimizi qorumaq üçün bütün vasitələrdən istifadə
etməliyik. Turistlərə bütün informasiyaları vermək lazımdır ki, dərhal "Qaynar
xətt”ə zəng etsinlər”. Ekspert hesab edir ki, "Qaynar xətt”ə ən azı 4 dil bilən
əməkdaşlar nəzarət etməlidirlər ki, əcnəbilərin problemini anlaya bilsin və
lazımi quruma çatdırsın».
Turizm polisinin yaranması ilə bağlı fikirlər
haçalansa da, turizmin inkişafına iqtisadi baxımdan yanaşan ölkələr üçün belə
bir qurumun fəaliyyəti və ya yaradılması mühüm faktordur. Nəzərə alsaq ki, 2018-ci ilin
yanvar-iyun ayları ərzində Azərbaycana dünyanın 189 ölkəsindən 1325,0 min və ya
ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 10,2 faiz çox əcnəbi və vətəndaşlığı
olmayan şəxs gəlib, onda ölkəmizdə turizmin nə qədər inkişaf etdiyini
vurğulamaq mümkündür. Ən əsası, turistin ölkəyə daxil olandan çıxana
qədər, təhlükəsizlik məsələsi də həmişə öndə olmalıdır.
Təranə Məhərrəmova