Tramp kimi ol
Özünü "demokratiyanın beşiyi” adlandıran Birləşmiş Ştatların uzun
illər prioritet elan etdiyi əsas şüar budur - bizə qarşı çıxan, siyasətimizi
bəyənməyən bizə qarşıdır. Bu siyasət yüz ildən çoxdur ki, davam edir.
İllər uzunu özündə çoxsaylı insan hüquqlarının pozulduğu, dini, irqi
və s. diskriminasiyaların baş alıb getdiyi halda bu ölkənin dövlət qurumu hesab
edilən Dövlət Departamenti daim başqa dövlətin daxili məsələlərinə qarışmağa
üstünlük verib. Lakin artıq bu siyasət deyəsən, deformasiyaya uğramaqdadır.
Görünən odur ki, Birləşmiş Ştatların yeni prezidenti Donald Trampla ölkənin
xarici siyasət idarəsi arasında müəyyən ziddiyyətli məqamlar üzə çıxır. ABŞ-ın
icra strukturlarındakı ətalət Trampın beynəlxalq həyatı əks etdirən ağıllı
təşəbbüsləri ilə ayaqlaşa bilmir. Gəlinən qənaət budur ki, Dövlət
Departamentinin sakit kabinetlərində hiyləgər şəbəkələr qurmağa öyrəşənlərlə
uğurlu biznesmen imicli Tramp bir-birinin tamam əksidir. Bəlli olduğu kimi, əvvəlki
administrasiya, konkret olaraq iqtisadi məsələlərdən başı çıxarmayan Barak
Obama diqqəti daha çox siyasi məsələlərə, dünyada baş verən siyasi kolliziya və
insidentlərə diqqət ayırırdı. Məsələn, Vest-Poyntda hərbi akademiyanın
məzunları qarşısında çıxışında o, bütün dünyanın diqqətinin ölkəsinə
yönəldiyini deyərək, ABŞ-ın hamı üçün pənah yeri olduğunu deməsi böyük bir
etiraf idi. "Planetin gözü Amerikaya yönəlib və ondan kömək gözləyir. Biz dünya
arenasında hər zaman hamını arxamızca aparmalı və maraqlarımıza toxunduqda birtərəfli
qaydada hərbi güc tətbiq etməliyik”, - deyə Obama vurğulayırdı. Prinsip
etibarilə Obama de-fakto 1890-cı ildən- Argentinanın daxili işlərinə qarışıldığı
dövrdən mövcud olan tendensiyanı təkrarlayıb. O vaxtdan bəri keçən 127 il
ərzində ABŞ dünya boyunca ağalığa nail olmaq, hərbi qüdrətini nümayiş etdirmək
üçün 50-dən artıq ölkəyə 130 dəfə müdaxilə edib. Başqa sözlə desək hər ilə təxminən
bir aktiv hərbi müdaxilə düşür. Nə qədər başqa əllər hesabına insidentlərə
səbəb olunub - bunu yalnız Allah bilir. 11 sentyabr 2001-ci ildə yaşanan terror
aktından sonra isə "qisas” adı altında ABŞ hərbi maşını nəinki bir sıra
ölkələrin ərazisini ələ keçirdi, həm də onların əhalisinin yarısını məhv etdi. Belə
mesaj verilir ki, Amerika öz vətəndaşlarını öldürməyin əvəzində minlərlə insanı
məhv etməyə hazırdır. Təbii ki, bu, düzgün deyil. Bəs bunu nəyin naminə
ediblər? Obamanın da ifadə etdiyi kimi, demokratiya və insan haqlarının
qorunması naminə. Lakin yeni administrasiya bundan fərqli siyasət yürüdür. Belə
ki, yeni prezident verdiyi vədləri yerinə yetirməyə öyrənib. Hələ seçki
kampaniyası zamanı dünya ictimaiyyətini D.Trampın Vaşinqtonun başqa dövlətlərin
daxili işlərinə qarışmamaq barədə bəyanatları cəlb edirdi. O, "New York Times”ın
jurnalistlərinə birbaşa bəyan etmişdi ki, " hesab etmirəm ki, biz millətlərin
inşaatçıları olmalıyıq”. Bununla da o demək istəyirdi ki, bundan sonra digər
ölkələrin daxili işlərinə qarışmaq, hərbi müdaxiləyə yol vermək və orada ABŞ
nümunəsində bir ölkə qurmaq niyyətində deyil. Və Tramp Səudiyyə Ərəbistanına
səfəri zamanı bu prinsiplərə sadiq qaldığını nümayiş etdirdi. Sələfindən fərqli
olaraq bu ölkəyə strateji müttəfiq kimi önəm verdiyini bəyan etdi.
"Ərəb-islam-Amerika” sammitində çıxışı zamanı isə öz şüarını bir daha təkrar
etdi - Amerika suveren dövlətdir və bizim başlıca prioritet - vətəndaşlarımızın
təhlükəsizliyidir. Biz ona görə burda deyilik ki, kiməsə necə və nə cür
yaşamağı başa salaq. Biz burada tərəfdaşlıq təklif etmək, daha yaxşı gələcək
əldə etmək üçün toplaşmışıq”. Tramp bu məsələdə tam haqlıdır. Hər bir ölkənin
əhalisi özünün mədəni ənənələrinə malikdir. Məsələn, çoxəsrlik ənənələri olan
Azərbaycan kimi. Biz məsələn, tolerantlıq və multikulturalizm mexanizmi işləyib
hazırlamadığına görə Amerikanın daxili işlərinə qarışmırıq. Eləcə də digər
dövlətlər. Hər bir dövlət fərqlidir. Lakin Dövlət Departamenti öz ənənəsinə
sadiq qalaraq hamının özünü necə aparmalı olduğunu yeritməyə çalışır. Bunun
üçün onun Human Rights Watch timsalında bütöv bir beynəlxalq hüquq-müdafiə
təşkilatı mövcuddur. Bu kimi təşkilatlar mütəmadi olaraq Bakı, Ankara və
Moskvanı tənqid etsə də, Ermənistandakı vəziyyətə toxunmur. Bu cür institutlar
ictimai fikrə təsir edən bir sıra nüfuzlu siyasi qüvvələrin əlində alət rolunu oynayır.
Təəssüf ki, ABŞ-ın Azərbaycandakı səfirliyi də özünü necə aparmaq, kimlə
dostluq etmək və kimi uzunmüddətli tərəfdaş kimi seçmək barədə "məsləhətləri”ndən
kənar deyil. Bu da çox pis vərdişdir və məhz Dövlət Departamentinə xas olan bir
haldır. Bizim dövlət Bakıda baş verən irimiqyaslı tədbirlər (Avrovizion, Avropa
Oyunları və Formula-1) ərəfəsində məhz belə bir reallıqlarla üzləşdi. Bütün
bunlar ölkəmizin həyat tərzini ləkələmək üçün edilir, onun ətrafında
özünəməxsus "soyuq qurşaq” yaradılır. Bu yolla ABŞ-ın himayəsi altında olan
maliyyə-sənaye qruplarının korporativ maraqlarını təmin edilməyə çalışılır.
Bütün bunlara rəğmən, Azərbaycan öz inkişafı ilə irəliyə doğru ciddi
sıçrayış edib və təsadüfi deyil ki, ölkəmiz Avropa Oyunlarının keçirilməsində pioner
rolunu oynadı. İlk dəfə olaraq bir-birinə idman həmrəyliliyi göstərməyən
ölkələrin maraqlarını birləşdirməyə müvəffəq oldu. Yəni biz başqasının edə
bilmədiyini edə bildik. Və yaxud götürək İslam Həmrəylik Oyunlarını. 54 ölkənin
qatıldığı tədbirlə bağlı hamıda yüksək təəssürat formalaşdı. Dövlət başçısı
İlham Əliyevin Milli Məclisin beşinci çağırış ilk iclasında səsləndirdiyi
fikirlər ölkəmizi gözü götürməyənlərə verilən ən layiqli cavabdır. "Ölkənin
işlərinə kənardan hər hansı bir müdaxiləyə yol verməyəcəyik, Azərbaycan
əsaslandırılmamış ittihamlarla üzləşir. Elə bil ki, burada demokratiya yoxdur,
insan haqları pozulur. "Biz kritieriyalara uyğun gəlmirik” kimi cəfəng
fikirlərə rast gəlirik. Axı kimdir bu kriteriyaları müəyyən edən?”, - deyə
dövlət başçısı vurğulayıb.
Kamran