Toyuq ətini ceyran ətinin qiymətinə qaldıran yem
Ekspertlər deyir ki, vəziyyəti nizamlamaq üçün
yemçilik sahəsi elmi şəkildə təşkil edilməlidir”
"Azərbaycanda
toyuq əti istehsalının maya dəyəri nisbətən yüksək başa gəldiyi üçün bu məhsulu
hələlik ixrac etmək mümkün deyil”. Bunu Trend-ə Azərbaycan Quşçular
Cəmiyyətinin İdarə Heyətinin sədri Aydın Vəliyev deyib. Onun sözlərinə görə,
xarici ölkələrdə quş ətinin bir kq-ı 1 dollar, 1 dollar 20 sentə başa gəldiyi
halda, Azərbaycanda bu, təxminən 2 dollara başa gəlir: "Buna görə də,
Azərbaycanın quş ətinin ixracı üçün xarici ölkələrdən sifarişlər edilmir. Amma
sifarişlər olarsa, məhsulu istehsal etmək üçün maddi-texniki imkanlar
var". A.Vəliyev bildirib ki, toyuqlar üçün yemlərin - buğda, qarğıdalı,
soya və s. yemlərin xarici ölkələrdən gətirilməsi toyuq əti istehsalının baha
başa gəlməsinə səbəb olur. Cəmiyyət sədri qeyd edib ki, yem məhsullarının ucuz
başa gəlməsi üçün yerli istehsalı genişləndirmək lazımdır: "Yerli yem
məhsullarının istehsalını artırmaq lazımdır, bu isə hələ mümkün deyil.
Azərbaycanda yerli yem məhsullarını ancaq mövsüm dövründə istehsal etmək
mümkündür. Digər tərəfdən, məhsulu əkdikdən sonra onun saxlanılması üçün şərait
də olmalıdır. Xarici ölkələrdə bu məhsulları saxlamaq üçün kifayət qədər şərait
var. Azərbaycanda isə bunun üçün infrastruktur yoxdur. Sahibkarlar biçin, yığım
vaxtı yem alıb anbarlara yığırlar. Ancaq anbardakı məhsul bitdikdən sonra
xaricdən mal almaq zərurəti yaranır".
A. Vəliyev
hesab edir ki, bu problemin həlli üçün yem saxlanılan anbarların tutum həcmi
genişləndirilməlidir: "İl ərzində sahibkarlara yerli məhsulla birlikdə
550-600 min ton yem lazım olur. 120-130 min ton buğda, 130-140 ton qarğıdalı,
bu qədər də soya işlədilir. Bunlardan əlavə, günəbaxan yağı, günəbaxan jmıxı,
yem əlavələri da lazım olur".
Cəmiyyət
sədri əlavə edib ki, bu gün Azərbaycan toyuq əti və yumurtaya olan daxili
tələbatı tam ödəyə bilir və buna görə də həmin məhsulların idxalına ehtiyac
yoxdur: "Əvvəllər xarici ölkələrdən quş əti idxal edildiyi üçün yerli
məhsullar anbarlarda yığılıb qalırdı. Hazırda isə Azərbaycanda quş əti, yumurta,tələbatı
ödəyə bilən səviyyədə istehsal edilir, satış da kifayət qədər yaxşıdır".
A. Vəliyev
bildirib ki, Azərbaycan Əfqanıstana, Gürcüstana, İraqa, Qətərə və s. ölkələrə
əmtəə yumurtası ixrac edir. Əslində bu sahədə ixracın olmamağı iqtisadiyyata
ciddi ziyandır. Çünki ixrac iqtisadiyyat üçün əhəmiyyətli gəlir mənbəyidir.
Amma görünən odur ki, bu sahədə müəyyən problemlər var. Maraqlıdır, ölkədə
yerli yem istehsalını artırmaq üçün hansı işlər görülə bilər?
Kənd təsərrüfatı üzrə ekspert Nicat Nəsirlinin sözlərinə
görə, yem, ətin qiymətinin
müəyyənləşməsinə təsir edən əsas amildir: "Ölkəmizdə yerli quşçuluq sənayesinin
inkişafının qarşısında dayanan əngəllərdən biri də yem məsələsidir.
Ümumiyyətlə, tək quşçuluqda yox, heyvandarlıqda maya dəyərini formalaşmasında
70% rolu yem oynayır. Deməli, yem, qiymətin müəyyənləşməsinə təsir edən əsas
amildir. Bizdə il ərzində təxminən 300 min ton quş yemi istehsal edilir. Amma
belə bir məsələ var ki, bu 300 min xalis yerli istehsal deyil, yemə əlavə
maddələr qatılır. Hansı ki, həmin maddələr də xaricdən idxal edildiyi üçün,
yemin də 1 kiloqramı baha başa gəlir. Qeyd edilən maddələr yemin protein, zülal
dəyərini artırmaq üçün istifadə edilir. Bunların hamısı demək olar ki,
Braziliyadan gəlir. Hazırkı vəziyyəti düzəltmək üçün isə ölkəmizdə yemçilik
sahəsi elmi şəkildə təşkil edilməlidir. Elə bir iş qurulmalıdır ki, yemin
tərkib hissəsinə daxil olan bütün məhsullar yerli istehsal olsun. Yəni
qarğıdalı, buğda əkməklə iş bitmir. Yemin içinə vurulan digər əlavə maddələr də
idxal edilməməlidir ki, maya dəyərinə ciddi təsir etsin. Yemçilik istiqaməti
elə qurulmalıdır ki, təkcə quşçuluqda yox, qırmızı ət istehsalında da
ucuzlaşmaya nail ola bilək”.
Ekspert
qeyd etdi ki, uzun illərdir quş ətinin maya dəyərinin digər ölkələrlə
müqayisədə baha başa gəlməsi müzakirə olunan mövzudur: "Dünyada adam başına
düşən quş əti istehlakı il ərzində təxminən 350-366 kiloqramdırsa, bizdə bu
göstərici 300 kiloqrama heç çatmır. Buna səbəb isə quş ətinin əhalinin, əsasən
də alıcılıq qabiliyyəti aşağı olanlar üçün əlçatan olmamağıdır. Yem faktoru
həqiqətən də ətin istehlakına ciddi təsir göstərir. Ölkənin quş ətinə ümumi
tələbatı il ərzində 131-132 min tondur, amma reallıqda isə istehsal 110 min
tondur. Ona görə də, 20-22 min ton xaricdən quş əti alırıq. Sahəni inkişaf
etdirmək üçün ixtisaslaşmış rayonlar olmalıdır, pilot bölgələr yaradılmalıdır.
Ölkənin hər yerində ancaq yonca və ya qarğıdalı əkmək olmaz. Bu iki çeşidli
yemlə bazarı təmin etmək mümkün deyil. Rayonlar araşdırılmalı, hansıların arpa,
hansıların isə soya, buğda, darı üçün uyğun olduğu müəyyən edilməlidir”.
Aqrar məsələlər üzrə ekspert Qadir Bayramlı bildirdi
ki, ölkəmizdə yem istehsalı həqiqətən
də ciddi problemdir: "Problemin həlli üçün ilk olaraq bölgələrdə yem istehsal edən
zavodlar tikilməlidir. Bunun üçün isə xarici təcrübə mütləq şəkildə
öyrənilməlidir. Azərbaycanda yem istehsalı üçün lazım olan taxıl bitkiləri
kifayət qədər əkilir. Ancaq bundan lazımı şəkildə istifadə edilmir. Ən azından
fermerlər arasında təbliğat-təşviqat işi aparıla bilər. Bu sahədə ciddi inkişaf
əldə etmək üçün sistemli, kompleks şəklində işlər görülməlidir. Biz xaricdən
yem yox, əlimizdəki taxıl bitkilərini emal edib yemə çevirəcək avadanlıqları
gətirməliyik. Çünki texnika-texnologiya inkişaf edib. Həmin avadanlıqların
gətirilməsi yem istehsalını genişləndirəcək. Bununla bərabər elmi tədqiqat
işləri aparılmalıdır. Digər tərəfdən, yaxşı olardı ki, Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi
Agentliyi yemlərə nəzarət etsin. Xüsusilə də xaricdən gətirilən qidalar
araşdırılıb onlar haqqında əhaliyə məlumat verilməlidir”.
Günel
Azadə