Torpaq şəhid bitirir ki...
Ata oğul yetirir ki, əsgər çox olsın,
Torpaq
şəhid bitirir ki, Vətən sağ olsun!
Rahil
Məmməd
2016-cı
ilin aprel döyüşlərində Milli Ordumuz erməni işğalçılarına qarşı uğurlu
əməliyyat keçirdi, cəsur döyüşçümüz Mirzəyev Murad Telman oğlu Tərtər rayonunun Talış kəndi
ətrafında gedən döyüşlərdə şücaət göstərərək, qəhrəmanlıqla həlak oldu,
şəhidlik zirvəsi qazandı. İndi onun ölməz adı dilimizin əzbəri, unudulmaz
xatirəsi şüur və mənəviyyatımızın yaddaşıdır. Murad Mirzəyev 31 mart 1976-cı
ildə Sabirabad bölgəsi, Cəngən kəndində dünyaya göz açıb. C.Naxçıvanski adına hərbi
məktəbi fərqlənmə diplomu ilə bitirib, Türkiyə Ali Quru Qoşunlar Məktəbində
təhsilini davam etdirib, motoatıcı ixtisasına yiyələnib. Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin
4-cü motoatıcı briqadasında taqım komandiri vəzifəsində işləyib. 1999-cu ildən
Azərbaycan Silahlı Qüvvələrində fəaliyyətə başlayıb, əvvəl motoatıcı taqım
komandiri, kəşfiyyat taqım komandiri vəzifəsində çalışıb, sonra Azərbaycan
Xüsusi Təyinatlı Ordu Qüvvələrində hərbi xidmət keçib. İgid hərbçi Türkiyə,
Rumıniya, İordaniya krallığı və Yunanıstanda keçirilmiş kurslarda fəal iştirak
edib, hərb elminin çətin sirlərinə yiyələnib və peşəsinin vurğunu olub. Murad
Mirzəyev aprel döyüşləri başlayanda vəzifə borcu olaraq cəbhə bölgəsinə
yollanıb və sərhəd zonalarında döyüş əməliyyatları keçirib. O, Talış kəndi
ətrafında gedən döyüşlərdə şəhid olub və II Fəxri Xiyabanda dəfn edilib. Milli
Qəhrəmanın Nurlan və Dəniz adlı iki övladı Vətəninə əmanət qalıb.
Murad Telman oğlu
Mirzəyev Respublika Prezidentinin 19 aprel 2016-cı il tarixli Sərəncamı ilə
göstərdiyi rəşadət və igidliyə görə, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adına layiq görülüb.
İndi Murad Mirzəyevin
həyat yolu incəsənət əsərlərinin mövzusudur. Budur, Milli Qəhrəmanımız haqqında
qiymətli bir əsərlə üz-üzəyik. "Vətən oğlu” adlı poemanın müəllifi tanınmış şair Rahil
Məmməddir. O, ölməz eloğlusunun
unudulmaz xatirəsini yad edərək, dəyərli poema yazıb və kitab halında
çap etdirib. (Bax: Rahil Məmməd. Vətən oğlu. Bakı:”Zərdabi-nəşr” MMC, 2016, 68
s.). Müəllif kitabına yığcam bir ön söz də yazıb, poemasına hərbi mövzuda bir
neçə şeir də əlavə edib. Biz şair Rahil Məmmədi bu əhəmiyyətli kitabına görə
təbrik edir və ona yeni yaradıcılıq uğurları arzulayırıq. "Vətən oğlu” poeması
ənənəvi lirik poemalar səpkisindədir, yəni vahid dinamik süjet xəttinə malik
deyil, ayrı-ayrı şeir parçalarından - hipostasalardan ibarətdir. Əsər rübai ilə
başlayır. Həmin rübailər xitablı, təsvir və təhkiyə üzərindədir. Rübailərdə
milli-tarixi yaddaşımızın ifadəsi güclü və poetikdir:
Dərk etmədi
silinməzdir yaddaşımız,
Heç bir zaman
unudulmaz yurd daşımız.
Düşmən əli
hər nə qədər silsə belə,
Tariximi
yaşadacaq sərt daşımız.
Şair Rahil Məmməd poemanı klassik şeir
formaları üzərində davam etdirib. Biz bu poetik parçalarda həm Murad Mirzəyevin
döyüş şücaəti, həm də ordumuzun ümumən döyüş əməliyyatları ilə tanış olur və
təbii qürur hissi keçiririk.
İndi qoşa
lalə kimi zirvə yanır,
Zirvələrdə öz
bayrağım dalğalanır.
Yüz yaşasın o
bayrağı asan əsgər,
Tariximə
qəhrəmanlıq yazan əsgər.
Şair
murdar ermənilərə qarşı rəşadətli ordumuzun hücumunu hünər və qəhrəmanlıq rəmzi
kimi qiymətləndirir, onu içimizdən doğulan qeyrət kimi dəyərləndirir. Sənətkar
tarixin və türkün yaddaşını oyadır, bizi milli zəfər ruhumuza, Çanaqqala
döyüşlərinə, yenilməzliyə qaytarır.
Poemanın
14-lük hissəsi mürəbbe formasındadır. Şair bu formada qəhrəmanımızı belə dəyərləndirir:
Sən şəhidlər
içində əlçatmaz zirvədəsən,
Qədər bura
qədərmiş, axı sən nə edəsən?
İstəyirdin
Şuşaya, Laçınadək gedəsən,
Elə mənim də
arzum sənin arzundu, Murad!
Poemada
hipostasalıqdan - 7, 8, 11, 12, 13, 14, 15 və 16 hecalı şeir nümunələrindən
geniş istifadə edilib, epik-lirik elementlər ortaq başlanğıcda bir-birini
tamamlayıb. Rahil Məmməd Murad və Samid kimi Milli Qəhrəmanlarımızın ölümünü belə mənalandırır:
Döyüşə
getmişdi Samidlə birgə,
Döyüşdən yenə
də qoşa döndülər.
Torpağın
üstündə şəhid oğullar,
Torpağın
üstündə daşa döndülər.
Biz
retrospektiv olaraq Murad Mirzəyevin uşaqlıq illəri, məktəb həyatı, onun
valideyn və müəllimləri, şairin özünün sevimli şagirdi ilə xəyali danışığı və
qəhrəman döyüşçümüzün şəxsi məhəbbətinin tarixçəsi, habelə, qəhrəmanımızın
qardaşının onu tez-tez ziyarət etməsi, qardaş itkisi, qardaş həsrəti, eləcə də
atası Telman kişinin oğul yanğısı və ata-ana təsəllisini gözümüz önündən
keçiririk. "Vətən sağ olsun”– deyirik.
Poemada qəhrəmanın
iki yadigar körpəsinin obrazı, yığcam təsvirləri də təsirli, sirayətedicidir.
Şair bu azyaşlı fidanları sanki sözün mehri ilə ovundurmaq istəyir:
Ölümü
tanımır bir uşaq ağlı,
Könlümü gətirdi bu söz riqqətə.
Uşaq elə
bilir işiylə bağlı
Atası
yollanıb ezamiyyətə.
Bəs necə
olacaq uşağın halı
Acı həqiqəti
dərk edən zaman?
Cavab
tapmadığı neçə sualı
Necə
gəzdirəcək qəlbində Nurlan?
Bəs Dəniz,
beş yaşlı bacısı Dəniz–
O mələk
çöhrəli körpə qızcığaz?!
Ata yoxluğunu
hələ də bilmir,
"Atam gəldi”–
deyə qaçır qapıya,
Həyətdən
hənirti eşitcək bir az.
Şair
dağınıq bir ovqatla, fraqmental təsvir və təhkiyə ilə poemanı davam etdirir.
Muradın evlənməsi, elçiliyi, qəhrəmanın həyat yoldaşı, keçirdiyi hərbi təlim
yolları, onun Rumıniyadakı, İordaniyadakı təlimləri, Amerikadakı hərbi "Ranger”
kurslarını bitirməsi tərənnüm və nəqletmə təhkiyəsində, intonasiyasındadır.
Şair Qəhrəmanının hərbi tədris və təlim yollarındakı uğurlarını, keçirdiyi
əməliyyatların məqamlarını müxtəlif ölçülü hecalarda, 7, 4+4+4, 4+4+4+4, 6+5,
7+7, 8+5 bölgülərində, hətta, anaklaza deyilən ölçülü sərbəstliyin imkanları
hesabına təqdim edir. Sanki müxtəlif
ölçülü şeir formaları, ayrı-ayrı epizodik hadisələr də təsvir panoramını,
kölgə-işıq elementlərini dəyişdirir. Bizə təzə məlumatlar ötürür, duyğu və
təəssürat, kədər və sevinc emosiyaları, əxlaqi-psixoloji məziyyətlər aşılayır:
Bir xalqın
qeyrətini oyatmalı insanın
Ömür-gün
yoldaşı da gün tək təmiz olmalı.
Qəhrəmanın
özünə seçdiyi nigahbanın
Qəlbi göylər
tək geniş, səbri dəniz olmalı.
Rahil
Məmməd öz qəhrəmanını Fəxri Xiyabandakı məzarına qədər diqqətdə saxlayıb.
Hətta, şəhidin atası Telmanın, qardaşı Süleymanın da obrazını yaradıb. Poemada
qəhrəmanın atası ilə şair görüşünün
təsvirləri nikbindir, qürurvericidir:
Başını dik tutaraq durub
dağ kimi Telman,
O indi atasıdır bir
milli qəhrəmanın.
Bu ad-sanı qazanmaq, axı
deyildir asan,
Gözlərində qürur var bu
vüqarlı insanın.
Poemada
Süleymanın doğma qardaşının məzarı ilə görüşü də, milli qəhrəmanımızın başdaşı
ilə çəkdirdiyi şəkil də bizi mütəəssir edir. Şəkildə yazılmış sözlərin doğurduğu təəssürat da duyğusaldır.
"Məni qardaşsız qoyan Qardaşım, rahat uyu”.
Rahil
Məmməd fikrinə dəstək olaraq başqa şairlərdən
bir şeir parçası da verib, Muradla xəyali dialoqda olub. Müəllim-şagird
keçmişə – məktəb illərinə qayıdıb, səyyar duyğular, xəyallar dilə gəlib. Hətta,
şair ehtizazlı duyğularını dilləndirmək
üçün əruzla bir qəzəl nümunəsi də təqdim edib:
Aləmdə ki mərdliklə,
cəsarət sənin oldu,
Öz millətinin
verdiyi qiymət sənin oldu...
Daim dirisən,
çünki şəhidlərçün ölüm yox,
Haqq
eylədiyin gülşəni-cənnət sənin oldu.
Rahil, adını
vəsf elə, şeirinlə Muradın,
Hörmətlə
anarlar səni, zəhmət sənin oldu.
Rahil
Məmməd lirik-emosional duyğularını müxəmməs formasında, 4+4+3 bölgüsündə də
davam etdirib. Bu təsvir və tərənnüm mühakiməli, təsdiq məzmunlu, əmr, nida,
sual, nəqletmə intonasiyalı, yəni emfatik və məntiqi vurğularladır. Müxəmməs
Şəhriyarın "Heydər babaya salam” poeması səpkisində, ovqatındadır:
Qoy var olsun Vətən adlı
anamız,
Odlar yurdu, qəlbi odlu
anamız.
Hər nemətdən şirin,
dadlı anamız
Başdan-başa gül-çiçəyə
bürünsün.
Qarı düşmən ayaqlarda
sürünsün.
Şair
13-lük şeir parçasında zəmanəmizin sosial-siyasi gərdişinə, hətta, ATƏT-in
ikiüzlü fəaliyyətinə münasibət də bildirib.
Həmsədrlər beyinlərə
yalan doldurur,
Xalqa yalan söyləməkmiş
şücaət demə.
Poema
qəhrəmanın ölməzliyi, əbədiyyətinin tərənnümü ilə tamamlanır.
Bu vaxtadək heç zaman tanımayanlar belə
Ziyarətə gəlirlər Muradın məzarını.
Milli qəhrəmanımız böyük əməlləriylə,
Çünki çoxdan qazanıb xalqın etibarını.
Şəhidlər
heç zaman ölmürlər, haqqın dərgahında əbədiyyət qazanırlar. Azərbaycanın Milli
Qəhrəmanı Murad Telman oğlu Mirzəyev də öz canı və qanı ilə əbədi cənnət
qazanmış şəhidlərimizdəndir. Allah ona və cəmi Vətən şəhidlərimizə rəhmət
eləsin. Yerləri-yurdları behiştlik olsun!
Şair Rahil Məmməd
poemanın sonuna döyüş və qəhrəmanlıq mövzusunda 14 şeir də əlavə edib. Bu da
onu göstərir ki, istedadlı şairimiz vətənpərvər ruhlu şeirlərilə həmişə oxucu
marağını diqqətdə saxlayır, onlara heca
və əruzda maraqlı şeir nümunələri bəxş edir. Rahil Məmməd poeziyasının müdrik
çağlarını yaşayır. Biz ona böyük sözün uğrunda çarpışmada yeni zirvələr arzulayırıq.
Əlizadə
Əsgərli,
AMEA Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun baş elmi içisi, filologiya
elmləri doktoru