Tikinti sahəsində yerli istehsalın “inhisar”ı mümkündür?
Azərbaycanda
son dövrlər tikinti sektorunda ciddi inkişaf müşahidə edilir. Ölkənin demək
olar ki, bir çox yerində tikinti işləri geniş vüsət alıb, yeni məktəblər, uşaq
bağçaları, idman və yaşayış kompleksləri, inzibati binalar inşa olunur.
Həmçinin sosial evlərin tikintisinə başlanması da, bu sektora marağı artırıb. Müşahidə
olunan inkişaf tendensiyası ölkə iqtisadiyyatının da irəliləməsinə və
genişlənməsinə təsirsiz ötüşmür. Bu sektoru daha perspektivli sahəyə çevirir.
Ümumilikdə, bunun bir səbəbi dövlətin artan maliyyə imkanıdırsa, digər səbəbi
azad biznes mühitinin olması ilə bağlıdır. Belə olan halda, tikinti sektoru
nəinki yerli sahibkarlar üçün, o cümlədən xarici investorlar üçün də
sərfəlidir.
Trend-in məlumatına görə iqtisadiyyat nazirinin müavini Niyazi
Səfərov Bakıda keçirilən IV Avropa İttifaqı-Azərbaycan biznes-forumu zamanı
"Azərbaycan yaxın illərdə özünü tikinti materialları ilə 100 faiz təmin etmək
niyyətindədir” deyib. N.Səfərovun sözlərinə görə, son vaxtlarda Azərbaycanda
tikinti sənayesinin inkişafı nəinki bu sahədə müasir müəssisələrin
yaradılmasına, eləcə də tikinti materialları ilə özünütəminatı artırmağa imkan
verib. Nazir müavini qeyd edib ki, bu gün Azərbaycan sement, kərpic kimi bir
çox tikinti materialları ilə özünü tam təmin edir, digər məhsullar üzrə də
göstərici buna yaxındır: "Son illərdə Azərbaycanda tikinti materiallarının
istehsalı 47 faiz, o cümlədən sement 24 faizdən çox, inşaat-beton qurğuları 60
faizdən çox, tikinti kərpici 48 faiz, hazır beton qarışığının istehsalı isə 96
faizdən çox artıb".
Qeyd
edək ki, məsələyə ölkə başçısı da ciddi diqqət ayırır. Belə ki, prezidentİlham
ƏliyevAlmaniya İqtisadiyyatının Şərq Komitəsinin sədri Volfqanq Büxelenin
başçılıq etdiyi nümayəndə heyəti ilə görüşdə Azərbaycanın son 8 ildə sement
idxal edən ölkədən ixrac edən ölkəyə çevrildiyini deyib. Prezidentİlham
ƏliyevAzərbaycanda tikinti materialları sektorunun fəaliyyətinə toxunaraq
ölkəmizdə iri sement zavodlarının inşa edildiyini vurğulayıb. Bu sahəyə iri
həcmdə investisiyaların cəlb edildiyini deyən dövlət başçısı Azərbaycanın artan
iqtisadi potensialını, qəbul edilmiş regional inkişaf proqramlarının yerinə
yetirilməsini nəzərə alaraq növbəti beşillik proqramda da dövlət tərəfindən
maliyyələşdirilən mühüm infrastruktur və inşaat layihələrinin əksini
tapacağını, mənzil inşaatının genişlənməsinin, yeni zavodların tikilməsinin,
əhali artımının gələcəkdə sementə böyük tələbat yaradacağını bildirib: "Bu
baxımdan, bu sahəyə investisiya qoymaq niyyətində olan xarici şirkətlər bundan
yalnız faydalana bilərlər. Qarşıya qoyulan məqsədlərdən biri özümüzü bütün
tikinti materialları ilə 100 faiz təmin etməkdir. Nəzərə almaq lazımdır ki,
bizim kifayət qədər xammalımız var və tikinti materialları sahəsində yerli
istehsal son 10 ildə xeyli artıb”.
Tikinti
materiallarına olan tələbatı yerli istehsalın hesabına ödəməyin nə dərəcədə
real olduğunu və bu, baş verdiyi təqdirdə nə kimi üstünlükləri olacağını
öyrənməyə çalışdıq.
İqtisadçı ekspert Vüqar Bayramov bildirdi
ki, bu sahədə ölkəmiz kifayət qədər potensiala malikdir: "İnşaat materialına
olan tələbin ödənilməsi vacib amillərdən biridir. Hazırda Azərbaycan tikinti
mallarına olan tələbin əhəmiyyətli hissəsini idxal hesabına ödəyir. Təbii ki,
bəzi materialların, xüsusən də kərpic, sementin istehsalı ölkəmizdə həyata
keçirilir. Amma digər tikinti ləvazimatları xaricdən gətirilir. Nəticə etibarı
ilə də valyutamız başqa ölkəyə ötürülür. Ümumi yanaşsaq, Azərbaycanın özünü
tikinti materialları təmin etmək imkanı və potensialı var. Amma düşünmürəm ki,
taxta məhsullarının yüz faiz ödənilməsi yaxın müddətdə baş versin. Lakin digər
materialların istehsalının təşkil edilməsi və ölkəmizin həmin materiala olan
tələbi yerli istehsal hesabına ödəməsi potensialı kifayət qədər yüksəkdir”.
Yerli istehsalın artmasının nə kimi üstünlükləri
olacağını da soruşduq. İqtisadçı deyir ki, əsas üstünlük Azərbaycanın idxaldan
asılılığının aradan qaldırılması olacaq: "İdxaldan asılılığın olmamağı ilk
növbədə valyutanın ölkədə qalmağı deməkdir. Həmçinin yerli istehsalın daha ucuz
və optimal qiymətə bazara çıxarılmasına şərait yaradacaq. Tikinti
materiallarının qiymətinin aşağı düşməsi, daşınmaz əmlak sahəsində mərhələli
şəkildə qiymət tənzimlənməsinə təsir göstərə bilər. Yerli istehsalın artması
digər tərəfdən məşğulluğun artmasına da səbəb olacaq. Bundan başqa, idxalın
aradan qaldırılması dövlət büdcəsinə daxil olmaları artıracaq”.
Azərbaycan Qiymətləndiricilər Cəmiyyətinin sədri, əmlak məsələləri
üzrə ekspert Ramil Osmanlı qeyd edir ki, bəzi tikinti materiallarının istehsalının artırılması
olduqca çətindir: "Azərbaycanda faktiki olaraq taxta məhsullarının istehsalını
artırmaq üçün malik olduğumuz meşə örtüyü hələ ki, buna imkan vermir. Eyni
zamanda, dəmir və dəmir məmulatları ilə bağlı da ciddi xammal qıtlığı var.
Bundan başqa, bir çox tikinti materialları var ki, onların istehsalı həyata
keçirilsə də, rəqabətqabiliyyətliliyi çox aşağıdır. Amma bəzi tikinti
materiallarının istehsalı üçün ölkəmizdə kifayət qədər xammal yataqları
mövcuddur. Bəli, etiraf etmək gərəkdir ki, son 5 ili nəzərdən keçirsək, Azərbaycanda
yerli istehsalın idxalı üstələdiyini görərik. Bu göstərici bir neçə il əvvəl
70-in 30-a nisbətində idi. Bu gün isə tikinti bazarının 100 faizini olmasa da,
70-75 faizini yerli istehsal ödəyir”.
Ekspertdən
yerli istehsalın artığı təqdirdə bunun daşınmaz əmlak bazarındakı qiymətlərə
necə təsir edəcəyini soruşduq: "Araşdırmalar göstərir ki, son illərdə yerli
istehsal artsa da, bu, daşınmaz əmlak bazarında qiymətin azalmasına elə də
ciddi təsir göstərmir. Sahibkarlar, yerli istehsal məhsullarına idxal
olunanlara adekvat olaraq qiymət siyasəti tətbiq edirlər. Düşünürəm ki, tikinti
materialları sahəsində, hətta yüz faiz təminetmə olsa belə, bu, indiki şəraitdə
daşınmaz əmlak bazarına əhəmiyyətli təsir göstərməyəcək”.
Günel
Azadə