Bakı 13°C
9 yaşından hərbi marş yazan İlahə Qismət: “Tez tanınıb, tez də yox olmağı istəmirəm”
Musiqi ruhun qidasıdır. Bu qida nə din, nə irq, nə
də sərhəd tanıyır. Bu gün gənclərimizin musiqi sahəsində əldə etdiyi uğurları
gördükdə isə, fərəh hissi keçirməmək olmur. Sizlərə təqdim edəcəyimiz müsahibimiz
İlahə Qismət də belə gənclərimizdəndir. O, bəstəkar, dirijor, musiqi
tədqiqatçısıdır. 25 yaşı olmasına baxmayaraq, bu günə qədər musiqi sahəsində
xeyli yol qət edib.
Müsahibimiz Qara Qarayev təqaüdçüsü, Ü.Hacıbəyli
adına Bakı Musiqi Akademiyasının doktorantı və əməkdaşıdır. Eyni zamanda fəal
gənc olaraq "Mədəni Əlaqələrin İnkişafına Dəstək” təşkilatının sədridir.
Bəstəkarlar İttifaqının ən gənc üzvü hesab edilir.
Həmçinin Dövlət Neft Şirkəti, Mədəniyyət və Turizm
Nazirliyi, İctimai Televiziyanın birgə layihəsi olan, "Əsrin müqaviləsinin” 20
illik yubileyinə həsr olunmuş "20 şanlı il” mövzusunda keçirilən ən yaxşı vokal
əsər müsabiqəsində I yerə layiq görülüb. Onun əsəri SOCAR-ın himni seçilərək, diplom
və qiymətli hədiyyələrlə mükafatlandırılıb.
Bəstəkarlıqla yanaşı 2014-cü ildən etibarən Bakı Musiqi
Akademiyasında çalışır. Müsahibimiz elmi fəaliyyətlə də məşğuldur. O, araşdırma,
elmi məqalələr yazır, zaman-zaman mətbuatda dərc olunur. İctimai fəaliyyətində
aktivliyi ilə seçilən İlahə Qismət 2014-cü il üçün keçirilən Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti yanında Gənclər Fondunun 6-cı Qrant müsabiqəsində
"Muğamatım bir dəryadır” adlı layihəsi ilə qalib olub. 8-ci qrant müsabiqəsində
"Mən vətən torpağının vətəndaşıyam”, 2018-ci ildə Elm və musiqi layihəsində
"Yeddi səsdən doğan sərvət” əsərləri ilə qalib olub.
- İlahə xanım, incəsənətə
gedən yolunuz "Cücələrim” rəqs ansamblından keçib.
- İncəsənət ailəsində dünyaya gəlmişəm. Xalq artisti
Zümrüd Məmmədovanın qızıyam. Uşaq yaşlarımdan səhnəni, kulisi, yaradıcı ortamı görərək
böyümüşəm. "Cücələrim” rəqs ansamblına gəlməyim də elə bu konsertlərin birində baş
tutub. Belə ki, konsertlərin birində "Cücələrim” rəqs ansamblı səhnədə idi, mən
də onlara baxıb, hərəkətlərini təkrarlayırdım. Ordan məni görüb, anama israrla
o ansambla üzv olmağımı, balaca cücə olmağımı istəyiblər (gülürük). Bu ansambla
uşaqları 6 yaşından qəbul edirdilərsə, məni 3 yaşımdan götürüblər.
- Bəs nə
vaxtdan hiss etdiniz ki, sizin istiqamətiniz tamamilə fərqlidir?
- Çox az yaşlarımdan həyatdan nə istədiyimi bilirdim.
4 yaşımdan pianino öyrənməyə başlamışdım. 5 yaşımda isə artıq birinci sinfə
gedirdim. Anam məni muğam sinfinə yazdırmışdı. Bülbül adına orta
ixatisas musiqi məktəbində 3 fakültə oxuyurdum - fortepiano, bəstəkarlıq
və muğam. Düşünürdüm ki, bəstəkar muğamları bilməlidir ki, öz milli ruhunda əsərlər
yarada bilsin. Orada fortepianoda Gülnarə
Mirzoyevanın, bəstəkarlıqda Nərgiz Şəfiyevanın, xanəndəlikdə isə Qəzənfər
Abbasovun sinfində təhsil alırdım.
4-cü sinifdə oxuyanda Nərgiz Şəfiyeva dedi ki, güldən,
böcəkdən, çiçəkdən - nə istəsən yeni bir mahnı yazıb gətirərsən. Mən də "Müqəddəs Vətən” şeirinə musiqi bəstələdim. Bu, hərbi
bir marş idi. Nərgiz xanım marşı dinlədikdə təəccübləndi. Həmin əsəri Müdafiə Nazirliyinə apardıq. Hazırda
bu əsər Müdafiə NazirliyininƏlahiddə Nümunəvi HərbiOrkestrinin
repertuarındadır. 9 yaşımda yazdığım bu marş mənim ilk əsərim idi.
- Bəs bu marş geniş
auditoriya ilə necə görüşdü? Və ilk bəstənizi səhnədən, böyük bir orkestrin
ifasında eşitdikdə, hansı hissləri yaşadınız?
- Bu marşa general Yusif Axundzadə dirijorluq
edirdi, 80 nəfərlik hərbi nəfəs alətləri orkestrinin müşayiəti ilə Zümrüd xanım
ifa edirdi. Səhnədə mənim əsərim səslənirdi. Bu, möhtəşəm bir hiss idi. Yusif müəllim
sonda bildirdi ki, bu gün tədbirdə əsərin bəstəkarı da iştirak edir. Mən də qapının
ağzında dayanmışdım. Əynimdə çəhrayı gödəkcə və ağ papağım vardı. Hər kəs dönüb
qapıya baxdı və heç kim mənə reaksiya vermədi. Yusif müəllim yenidən bildirdi
ki, bu marşın bəstəkarı məhz o 9 yaşlı uşaqdır. Ondan sonra bütün zal məni alqışladı.
Bunlar mənim ilk alqışlarım idi. Həmin andan etibarən özümə söz verdim ki, bəstəkar
olacağam. Təsəvvür edin ki, böyük bir orkestr yığışıb sənin əsərini ifa edir və
səhnədə sənin içindən gələn musiqi eşidilir. Ancaq 4-cü sinifdən öz yönümü və istiqamətimi
müəyyənləşdirmişdim. Hazırda elə bəstəkarlarımız var ki, çox uzun təhsil yolu keçsələr
də, əsərləri hələ orkestr görməyib.
- Zümrüd Məmmədovanın
qızı olmaq yaradıcılıq və təhsil baxımından üzünüzə hansı qapıları açıb?
- Çox qapı açdığı kimi, bağladığı qapılar da olub. Ancaq
mən bacardığım qədər o qapılardan istifadə etməmişəm. Bakı Musiqi Akademiyasında
oxuyurdum və demək olar ki, hər kəs orada anamı tanıyırdı. Müəllimim - SSRİ
xalq artisti, professor Arif Məlikov mən Akademiyanı bitirənə kimi bilmədi ki, mən
Zümrüd xanımın qızıyam. Heç vaxt razı olmaram ki, kimsə mənə anama görə qiymət yazsın.
Hətta Arif müəllim təsadüf nəticəsində Zümrüd xanımın mənim anam olduğunu öyrənmişdi.
- Bəs dirijor kimi
hansı nailiyyətləriniz olub? Ümumiyyətlə bəstəkar olmaq üçün dirijorluq
ixtisasına yiyələnmək şərtdirmi?
- Dirijorluq mənim üçün ixtisasım üçün daha bir dəstəkləyici
qüvvədir. Orkestr dirijorluğu bəstəkar üçün vacib olan ixtisaslardan biridir. İnsanda
müəyyən qədər istedad varsa, o istənilən sahədə özünü göstərəcək. Dirijorluğu ikinci
ixtisas kimi Əyyub Quliyevdən öyrəndim. Hazırda bu sənəti mütəmadi olaraq davam
etdirmirəm. Orkestrdə dirijor kimi səhnəyə çıxmaq mənim üçün vacib amil idi. Əsərlərimə
dirijorluq etmək məqsədi ilə bu sahəni özümdə inkişaf etdirmişəm. Bəstəkarlıq mənim
həyatımın mərkəzidir. Mən onu daha da inkişaf etdirməyə və kamilləşdirməyə çalışıram.
- Əsər yazarkən ananız
sizə hər hansı istiqamət göstərirmi?
- Heç vaxt. Zümrüd xanım hər zaman mənim yaradıcılığımdan
uzaq gəzib və mənə sərbəstlik verib.
- Adətən gənclər xaricdə
təhsil almağa üstünlük verdiyi halda, siz doktorantura təhsilinizi Azərbaycanda
alırsınız.
- Hazırda Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyasında
doktorantura pilləsində təhsil alıram. Bakalavr və magistr təhsilimi qırmızı diplomla
bitirmişəm. Artıq tədqiqatçı kimi fəaliyyət göstərirəm. Magistr üçün Macarıstanın
Listz Musiqi Akademiyasına müraciət etdim. Onlar məni təqaüdlü olaraq Macarıstanda
oxumağa dəvət etdilər. Ancaq bu mövzuda Zümrüd xanımla fikirlərimiz kəsişdi. Bu
səbəbdən mənim xaricdə təhsil almaq istəyim həyata keçmədi.
Ancaq düşünmürəm ki, Azərbaycanda xaricdən aşağı səviyyədə
təhsil sistemi aparılır. Azərbaycanda Üzeyir Hacıbəyli, Qara Qarayev, Arif Məlikov
və digər dahi bəstəkarlarımız olub və var. Mən də Arif müəllimin tələbəsi olduğum üçün o nəslin
davamçılarındanam. İnsan istəsə, elə öz ölkəsindən də xarici pedaqoqlardan dərs
ala, xaricdəki təcrübəni öyrənə bilər. İndi müasir dövrdür, internet üzərindən hər
şey öyrənmək mümkündür. Yetər ki, istək olsun.
- Bu qədər
nailiyyət əldə etdikdən sonra həmyaşıdlarınıza nələri məsləhət görərdiniz? Fəallıq,
yoxsa istedad - sizcə, tərəzinin gözündə hansı daha ağır gəlməlidir?
- Tərəzini insan özünə görə təyin etməlidir. İnsan gərək
ağırlığı hər iki tərəfdə tapa bilsin. Mən gözləmirəm ki, kimsə gəlib mənə dəstək
olsun. Hazırda "Mədəni Əlaqələrin İnkişafına Dəstək” təşkilatının sədriyəm. Bu
yaxınlarda Qara Qarayevin 100 illiyi ilə bağlı tədbir təşkil etdik və bu tədbirə
istedadlı gənclərimizi dəvət etdim. Fəallıq çox önəmli məsələdir. Hesab edirəm
ki, gördüyün işi əgər nümayiş etdirməyəcəksənsə, onu görməyin bir mənası yoxdur.
Bu işdə fəallıq böyük rol oynayır. Əgər mahnı bəstələyib onu heç kimə təqdim etməyəcəksənsə,
o, rəfdə qalacaqsa, yazılmamış kimi bir şeydir. Bunun üçün hər ikisini önəmli
nüans hesab edirəm.
- Azərbaycan
Dövlət Opera və Balet Teatrında yalnız klassik tamaşalar nümayiş olunur və hər
dəfə də deyirlər ki, bizə gənc bəstəkarlar müraciət etmir.
- Bu gün gənc bəstəkarların əsərləri kifayət qədərdir,
ancaq o əsərlərin səhnədə öz həllini tapması üçün kifayət qədər vəsait lazımdır.
"Dədə Qorqud” dastanının motivləri
əsasında yazdığım eyniadlı baletimi yeni bitirmişəm. Bu, türk
dünyası üçün mühüm bir mövzudur. Artıq bu baleti səhnələşdirmək üçün xaricdən təkliflər
almışam. Türkiyənin özündən təklif gəlib. Niyə öz ölkəmdə deyil, başqa ölkələrdə
əsərlərim səhnələşdirilsin? Mövzu köhnə və qədimi olsa da, baxış gənc və yeni baxışdır.
İnsanlar müəyyən yaş həddinə gəlib çatdıqdan sonra operaya müraciət edirlər. Ancaq
mən 24 yaşımdan opera yazmağa başlamışam. 19 yaşımdan qarşıma məqsəd qoydum ki,
mən bu baleti yazacam. Hissə-hissə, onu hiss edə-edə bu baleti yazdım. Özümü hazır
hiss etdikcə, parça-parça səhnələrini yazdım.
- Hədəfləriniz nələrdir?
- Hədəfim Azərbaycan musiqisini bir gənc kimi irəli
aparmaq, bizə miras qoyulan musiqini layiqli şəkildə davam etdirməkdir. Biz heç
nə etməsək, bir xalqın mədəniyyəti, tarixi yox ola bilər. Hazırda hər kəs bilir
ki, klassik musiqi böhrana gedir. Mən heç vaxt ucuz musiqinin tərəfdarı olmamışam.
Misal üçün, gedib bir mahnı bəstələyib, ondan pul qazana bilərəm. Bilirəm ki, operanın
səhnə həlli böyük bir problemidir. Əsərlərimi hazırladıqdan sonra hara lazımdı,
gedib müraciət edirəm. Əsəri yazdıqdan sonra onu kənara qoymuram. Heç kim gəlib
məndən soruşmayacaq ki, "İlahə, nə yazmısan?”
- Bu günün gəncləri
tez məşhurlaşmaq üçün aktyorluğa, müğənniliyə can atır, sosial şəbəkə üzərindən
"cover”-lər paylaşaraq tanınmağa çalışırlar. Sizsə bunun əksini seçirsiniz.
Əsəriniz səhnədə ifa olunur, ancaq simanız görünmür.
- Dediyiniz həmin məşhurluq müvəqqəti parlaqlıqdır.
Musiqi elə bir şeydir ki, dinlədikdən sonra maraqlı gəlir ki, görəsən onun bəstəkarı
kimdir və o musiqini unutmaq artıq mümkün olmur. Heç zaman arzulamaram ki, tez bir
zamanda tanınım və sonra da yox olum. Ancaq musiqi ölümsüzdür.
- Bildiyimiz
qədər, xaricdə bir sıra layihələriniz də həyata keçib.
- Bəli, 2015-ci ildə İsrail dövləti tərəfindən təklif
almışdım. Belə ki, "İsrail-Azərbaycan dostluğu” adlı ilə layihə həyata
keçirdim. Eyni kompozisiya ilə layihənin musiqili hissəsini uğurla tamamladım.
Həmçinin layihə çərçivəsində əsərin klipi də çəkilərək İsraildə keçirilən
təqdimatla işıq üzü gördü. Əsərin sözləri şairə Nəzmiyyə Hicranındır, layihə
rəhbəri və rejissoru Səadət Şükürova idi. "Dostluğumuz əbədidir:
İsrail-Azərbaycan” adlı bəstəmə görə "Turana doğru” qəzetinin Fəxri Diplomuna
layiq görüldüm. Bu yayın iyul ayında Türkiyədə keçirilən "Caspi-art
Uluslararası Sanat Yarışması”da laureat adına layiq görüldüm. Xaricdə
konfranslarda da iştirak edirəm. Bu yaxınlarda Kiprdə, Bodrumda beynəlxalq konfransda
çıxışlarım dinlənildi. Qarşıda bir sıra
xarici layihələr də var. Yaşayarıq, görərik...
Xəyalə Rəis
