Tez gələn kim, it gətirən kim, imtina edən kim
Uzun fasilədən sonra MDB dövlət başçılarının Soçidə növbəti sammiti
start götürüb. Sammitin əsas mövzusu iqtisadi əlaqələrin inkişafı, hərbi
əməkdaşlıq və mədəni-humanitar əlaqələrin intensivləşdirilməsi olub. "Sammitin
gündəliyi olduqca zəngindir. Biz gələcəkdə MDBçərçivəsində əməkdaşlığın
möhkəmlənməsini qeyd edəcəyik. Təşkilatın və onun strukturlarının
effektivliyini artırılması barədə fikir mübadiləsi aparacağıq”, - deyədövlət
başçılarının məhdud tərkibdə keçirilən görüşündə Rusiya
prezidentiVladimir Putinbildirib.O, sammitdə iqtisadi mövzuya
xüsusi diqqət ayıracaqlarını vurğulayıb.
Bu dəfəki sammitin maraqlı cəhətlərindən biri Moldova prezidenti İqor
Dodonun orada təmsil olunmasıdır. Hamıdan birinci Soçiyə gələn Moldova
prezidenti rusiyalı həmkarı ilə moldov məhsullarının ixracı, əmək miqrantları
üçün amnistiya və Dnestryanı problemini müzakirə edib. Lakin ekspertlər hesab
edir ki, Moldovada hakimiyyət qanadları arasındakı qarşıdurma şəraitində Rusiya
ilə Moldova arasında əldə olunan razılaşmaların reallaşması mümkün olmayacaq.
Moldova hökuməti Dnestryanı bölgədən Rusiya qoşunlarının və hərbi sursatlarının
çıxarılmasını tələb edir. BMT Baş Assambleyasının son toplantısında da baş
nazir Pavel Filipp bu tələbi səsləndirib. İqor Dodon isə bu tələbə sərt
reaksiya verib - o da Moskva kimi rus qoşunlarının Dnestryanıdan çıxarılmasına
qarşıdır. Moldov rəhbərlərinin qarşıdurması Moskvanın diqqətdən yayınmayıb.
Rusiya xarici işlər nazirinin müavini Qrirori Karasin hərbi sursatların Dnestryanıdan
çıxarılmasını mümkün sayır. Lakin bir şərtlə - münaqişənin nizamlanmasından
sonra. Nazir müavini əlavə edib ki, bu həll hələ çox uzaqdadır. İ.Dodon da bu
məsələləri rusiyalı həmkarı ilə müzakirə etmək üçün Soçiyə gəlib. V.Putin vəd
edib ki, Rusiya bundan sonra da problemin həlli ilə bağlı əldə olunan
razılaşmaların təminatçısı qismində çıxış edəcək. O ki qaldı ikitərəfli
münasibətlərə, 2016-cı ildə Rusiya
Moldova üçün əsas tərəfdaş statusunu itirib. Tərəflər arasında ticarət
dövriyyəsi 5 faiz azalıb və 1 mlrd. dollar təşkil edib. Bu ilin yanvar-iyun
aylarında isə 600 mln. dollar təşkil edib. Dodon Soçiyə yola düşməzdən əvvəl
bəyan etmişdi ki, Putinlə moldov meyvə və tərəvəzlərinə tətbiq olunan
rüsumların ləğvini müzakirə edib.
Ekspertlərin bu səfərə münasibəti fərqlidir. Məsələn, politoloq Zurab
Toduaın qənaətincə, Dodon Soçiyə öz imicini möhkəmləndirmək üçün səfər edib.
Xatırladaq ki, Moldovada qanunverici və icraedici qanada sahib hakim partiya -
Demokratik Partiya hər vəchlə xarici tərəfdaşlarını inandırmağa çalışır ki,
prezidentin səlahiyyətləri minimuma endirilib və o, xarici və daxili siyasətə
təsir etmək imkanlarına malik deyil. Bir ay bundan əvvəl prezidentlə baş nazir
və parlament arasında moldov hərbçilərinin NATO təlimlərinə göndərilməsi
məsələsində əsl qarşıdurma yaranmışdı. Prezident bildirmişdi ki, o, ali baş komandandır
və bir əsgər onun icazəsi olmadan kazarmanı tərk edə bilməz. Lakin zabit və
əsgərlər hökumətin göstərişi ilə Ukraynada keçirilən təlimlərə qatılıblar. Baş
nazir və parlament sədri vəd etmişdilər ki, əgər prezident sözəbaxan olmasa,
onda onun səlahiyyətlərini azaldılmasına nail olacaqlar.
Yeri gəlmişkən, V.Putinlə görüşmək üçün Soçiyə hamıdan əvvəl gələn
tək Moldova prezidenti olmayıb. Tacikistan prezidenti İmomali Rahmon da
oktyabrın 10-da Soçiyə gəlib və bağlı qapılar arxasında rusiyalı həmkarı ilə
görüş keçirib. Lakin moldov həmkarından fərqli olaraq mətbuata heç bir açıqlama
verməyib. Çox güman ki, Rahmonla görüşdə Tacikistanın Avrasiya İqtisadi
İttifaqına üzvlüyü məsələsi diqqət mərkəzində olub. Düzdür, tacik prezidenti
bildirir ki, bu məsələ çox mürəkkəbdir və müzakirələr aparmaq gərəkdir. Türkmənistan
prezidenti Qurbanqulu Berdıməhəmədov isə rusiyalı həmkarını ad günü ilə bağlı
təbrik edib və ona "Alabay” cinsindən olan it bağışlayıb.
Qırğızıstana gəldikdə, bu ölkənin prezidenti Almazbek Atambayev MDB
dövlət başçılarının Soçidəki görüşünə getməkdən imtina edib. Bu barədə
informasiyanı Qırğızıstan prezidentinin mətbuat xidməti yayıb. Səfərin ləğvinə
səbəb kimi ölkədə dövlət çevrilişi cəhdinin olma ehtimalı göstərilib. Başqa bir
maraqlı fakt. Rusiya lideri bir sıra dövlətlərin liderləri ilə tet-a-tet
görüşüb ikitərəfli münasibətləri müzakirə etsə də, "ən yaxın müttəfiq”i olan Belarus
prezidenti ilə hər hansı bir görüş keçirməyib. Ekspertlər bildirir ki, tərəflər
arasında problemlər hər zaman olub. Sonuncu dəfə prezidentlər aprel ayında
görüşüblər və onda qaz-neft münaqişəsini həll etməyə müvəffəq oldular. Lakin müşahidəçilər
Moskva və Minskin bəyanatlarını şərh və analiz edərək belə bir qənaətə gəliblər
ki, aprel razılaşmaları heç də mübahisələrin həllinə gətirib çıxarmayıb və
problem gizli forma alıb. Bunu təsdiq edən hal kimi prezidentlər Aleksandr
Lukaşenko və Vladimir Putinin "Qərb-2017” hərbi təlimlərini birgə
müşahidə etməmələri göstərilir. KİV və ekspertlər hələ də prezidentlərin
təlimləri birgə müşahidə etmələrinə nəyin mane olduğu üzərində baş sındırırlar.
Bir qrup hesab edir ki, Rusiya prezidentinə xoş olmayan Lukaşenkonun təlimlərə
NATO nümayəndələrini dəvət etməsi olub.
Azər