Tarix qoxulu şəhər çevriliş cəhdindən sonra - Reportaj - FOTOLAR
Yolumuz
İstanbuladır. "Türk Hava Yolları” aviaşirkətinin təşkilatçılığı ilə qədimiliklə
müasirliyin, müxtəlif dinlərin, dillərin, irqlərin birləşdiyi şəhərə yön
almışıq... Bir qrup hərbçi tərəfindən üç ay əvvəl dövlət çevrilişinə cəhd olan
ölkənin əsas şəhəri olan İstanbulun bizi necə qarşılayacağını bilmirik.
"İstanbul çoxmu dəyişib?”, "əvvəlki kimi küçələrdə, tarixi yerlərdə rahat və təhlükəsiz
hərəkət mümkün olacaqmı?”, "görəsən, İstanbulun bəzəyi olan əcnəbi turistlərin
sayı azalmayıb ki?”... Bu suallar beynimizdə "Türk Hava Yolları”nın
biznes-klassı ilə İstanbul Atatürk Hava limanına çatırıq. Elə hava limanında
İstanbuldakı vəziyyətin necə olacağını sezmək mümkündür. Liman yenə qaynayır...
Buradan
qalacağımız yerə üz tuturuq. Türk Hava Yolları bizi beşulduzlu Radisson Blu Hotelində
ağırlayır. Nahar verilən zalda səhər yeməyi zamanı bəlli olur ki, burada da
turistlərin sayı az deyil...
Topqapı Sarayı,
Aya Sofya, Sultan Ahmet məscidi, Yerəbatan Sarıncı... İstanbulun ürəyi sayılan
tarixi məkanların ünvanı... Əvvəlki kimi əcnəbilərin əlindən "iynə atsan, yerə
düşməz”. Yenə də dünyanın müxtəlif yerlərindən olan insanlar "Konstantinopol”u
hiss etmək, ona toxunmaq üçün muzeylərin qarşısında növbəyə durublar...
Çevriliş cəhdindən əvvəl və sonra
Terrordan əvvəlki
İstanbulla indiki arasında ikicə fərq sezirik. Əvvəllər İstanbul küçələrində,
tarixi yerlərdə polis maşını, yaxud polis nəfəri tapmaq müşkül idisə, indi
qanun keşikçiləri ilə tez-tez rastlaşırsan. Xüsusən şəhərin turistlər olan hissəsində
hər addımda polis nəfərləri və müxtəlif formalarda olan polis maşınları gözə dəyir.
Bir də böyük ticarət mərkəzlərində güclü yoxlama var. İkinci fərq isə xristian
ölkələrindən gələn turistlərin müsəlman ölkələrindən gələn turistlərlə əvəz
olunmasıdır. Müşahidələrimizə əsasən deyə bilərik ki, islam ölkələrindən gələnlərin
sayında çoxalma, Avropa ölkələrindən gələnlərin sayında azalma var. Amma
ümumilikdə tarix qoxulu bu şəhər yenə turistlərlə qaynayır...
Qeyd edək ki, ötən
həftə dünyanın 15 ölkəsindən olan 60-a yaxın jurnalist "Türk Hava Yolları”
aviaşirkətinin təşkilatçılığı ilə İstanbula təşkil olunan press-turda iştirak
etdi. Bolqarıstan, Ukrayna, Serbiya, Rumıniya, Fransa, Macarıstan, Makedoniya və
s. ölkələrdən olan jurnalistləri İstanbula yığmaqda məqsəd şəhərdəki vəziyyəti
onların vasitəsilə dünyaya çatdırmaq, həmçinin "Türk Hava Yolları” aviaşirkətinin
görəcəyi işlərlə tanış etmək idi.
Tarixdən xəbər verən məkan
İlk ziyarətimiz
Yerəbatan Sarıncıdır. Yerin altında yarımqaranlıq muzey, mistik atmosferi
saxlamaq üçün səsgücləndiricilərdən ətrafa yayılan həzin musiqi, arada
sütunlardan daman damcılar, sudakı karp balıqları məkana mistik görkəm verir.
Bizans imperatoru Yustinianusun 527-565-ci illərdə tikdirdiyi yeraltı su
anbarında vaxtilə içməli su ehtiyatı saxlanılarmış ki, quraqlıq, yaxud şəhərin
mühasirəsi zamanı ondan istifadə edilsin.
Daha sonra
Sultan Əhməd məscidinə gedirik. 1609-1616-cı illərdə Sultan I Əhmədin əmrinə əsasən
tikilən məscidin interyeri mavi, yaşıl və ağ rəngli İznik çiniləriylə bəzədildiyi
və yarımqübbələrin, böyük qübbənin içi mavi tonlu əl işləri ilə bəzədildiyindən
avropalılar məscidi "mavi cami” adlandırır. Girişdə xanımlara ətək və yaylıq
verilir. Ziyarətçilər ibadətə gələnlər üçün ayrılan məkana daxil ola bilməzlər.
Məhz bu qaydalar əcnəbilərin marağını daha da artırır.
Növbəti
dayanacaq Topqapı Sarayıdır. Osmanlı sultanlarının iqamətgahları olmuş saray
kompleksində adam özünü qəribə hiss edir. Dənizə açılan mənzərədə vaxtilə
Osmanlı sultanlarının ətrafı seyr edərək dünyaya hakim kəsilmək arzuları
gözümüzün özündə canlanır. Keçdiyimiz darvazadan neçə-neçə türk sultanı, əsgəri
keçmişdi... Sarayda Məhəmməd peyğəmbərin əbası və qılıncı kimi müsəlmanlar üçün
çox dəyərli olan müqəddəs əşyalar qorunur.
Bələdçimiz bizi
Türkiyənin müxtəlif şirniyyatlarının, çiçək və meyvə qurularının, ədviyyatların,
qızıl və gümüş zinət əşyalarının, Türkiyə istehsalı olan yaylıqların,
ayaqqabıların, geyimlərin, ev əşyalarının, bir sözlə, Türkiyəyə aid istənilən məhsulu
tapa biləcəyimiz Misir çarşısına aparır. Düzdür, qiymətlər, turistlərə uyğun
olaraq şişirdilib, amma pulu olan turistlər üçün əla məkandır.
"Şəhərdə polis maşınları çoxalıb”
İmkanımız
düşdükcə, əcnəbilərlə həmsöhbət oluruq. Rumıniyadan
gələn İoan Baseskunun İstanbula ilk səfəridir. Deyir ki, fikirləşmədən bu
ölkənin tarixi ilə tanış olmaq üçün yolunu buradan salıb: "Özümü başqa Avropa
ölkələrindəki kimi hiss edirəm. Təhsilim tarixçi olduğundan buranın tarixi məni
cəlb edir. Heç vaxt bu cür nəhəng şəhərdə olmamışdım. Kosmopolit şəhərdir. Məni
bu şəhərdə ən çox təəccübləndirən isə yollarda tıxacların çox olmasıdır. Amma
xoşuma gələn odur ki, tıxaca düşmək istəməyənlər xüsusi tıxacsız yollarla gedən
sərnişin avtobuslarından, metrolardan istifadə edə bilirlər”.
İstanbul Amerika iş adamı Con Şirkin dünyada ən çox
sevdiyi şəhərlərdən biridir: "İş üçün ildə iki dəfə buraya gəlirəm. Şəhərdən və
buradakı insanlarla ünsiyyətdən zövq alıram. Əvvəlki gəlişlərimdəki İstanbulla
indiki arasında heç bir fərq görmürəm. Əksinə, son gəlişimdən bu yana şəhər
daha da inkişaf edib, yeni hotellər tikilib, yollar çəkilib. Yalnız küçələrdə
daha çox polis maşınları görürəm. Onlar
da mənim istirahətimə maneçilik törətmir”.
Kosovadan telegrafi.com saytının əməkdaşı Luszim
Ahmeti İstanbulu hərtərəfli
mədəniyyəti olan özəl bir şəhər adlandırır: "Buradakı dini binalar xüsusilə məni
cəlb edir. Terrorizm hər yerdə var, partlayış təkcə İstanbulda olmur ki... Əksinə,
son terror hadisəsindən sonra İstanbulda özümü daha çox güvəndə hiss edirəm. Çünki
yollarda daha çox polis görürəm, daha çox yoxlama aparırlar. Bu, mənim çox xoşuma
gəlir, mühafizənin güclü olmasından xəbər verir”.
Adının çəkilməsini
istəməyən Birləşmiş Ərəb Əmirliklərindən
olan turist həyat yoldaşı və iki övladı ilə ikinci ildir ki, İstanbulu
ziyarət edir. Deyir ki, şəhərə o qədər vurulublar ki, terror ola biləcəyi
fikrini ağıllarına gətirmədən bura üz tutublar: "Gəldiyimizə də peşman deyilik.
Çünki ötən ildən fərqli olaraq, bu il güvənliyimizin daha çox qorunduğunu hiss
edirik”.
"Yolçularımıza müştəri demirik”
Press-tur zamanı
jurnalistlər İstanbulun tarixi yerləri ilə yanaşı, "Türk Hava Yolları”nın baş
ofisində, "Türk Hava Yolları” təyyarələrini yeməklərlə təmin edən Do&Co şirkətində,
"Türk Hava Yolları” Aviasiya Akademiyasında oldular. Eyni zamanda, "Türk Hava
Yolları” aviaşirkətinin İdarə Heyətinin sədri İlker Aycı mətbuat konfransı
keçirdi. 15 iyul dövlət çevrilişinə cəhddən söz açan İ.Aycı FETÖ terror
qrupunun Türkiyədə formalaşmasından, eyni zamanda sərhədləri aşaraq digər ölkələrdə
kök salmasından, böyüməsindən, güclənməsindən danışdı. O, insanların şübhələrini
aradan qaldırmaq, dezinformasiya kampaniyalarını yerindəcə dünyaya anlatmaq üçün
dünya ölkələrindən jurnalistləri bir araya yığdıqlarını dedi: "İstədik ki, öz
gözlərinizlə gördüyünüz gerçəkləri ölkələrinizə qayıtdıqdan sonra qələminiz
vasitəsilə həmvətənlərinizlə bölüşəsiniz. Yeni nəsil terror qrupuyla
yaşadığımız bu hadisəni başqa ölkələrdəki insanlar yaşamasın deyə, təcrübəmizi
sizlərlə bölüşməyi düşündük”.
"Türk Hava
Yolları” aviaşirkətinin gələcək perspektivlərindən danışan Aycı sözügedən şirkətin
dünyada ən yaxşı hava yolu şirkətlərindən biri, eyni zamanda dünyanın ən böyük şəbəkəsinə
malik, ən çox məkana uçuşlar gerçəkləşdirən şirkət olduğunu dedi: "Türk Hava
Yolları” olaraq markamızın, işimizin, şirkətimizin arxasında dururuq.
Yolçularımızla olan birlik və bərabərliyimizi uzun yol yoldaşlığı kimi görürük,
yolçularımızı sadəcə, bir uçuşluq qonağımız kimi qarşılayıb yola salmırıq.
Türkiyənin adətlərinə uyğun olaraq biz yolçularımıza müştəri demirik, qonağımız
deyirik. Bizdə də qonağı süfrənin yuxarı başında oturdurlar, ən gözəl xidmət
göstərilər, evdəki ən gözəl qablarda, ən ləzzətli yeməklərə qonaq edirlər”.
"Dünyada ən böyük hava limanı olacağıq”
Natiq aviaşirkətin
planlarından da danışdı: "Texnoloji yeniliklərə imza atırıq. Artıq
yolçularımızın sifarişlərini ağıllı telefonlardan edə biləcəkləri sistemlər gətiririk.
Qısa vaxtda bizimlə əlaqə yarada bilmək üçün yeni sistemlər quraşdırılacaq. Bu
il təxminən 64 milyon sərnişin daşıyacağıq və bu göstərici də keçən ilkindən
çox olacaq. 2018-ci ilin birinci yarısında dünyanın ən böyük hava limanlarından
biri İstanbulda istifadəyə veriləcək. Bu hava limanının birinci hissəsi 90
milyon, ikinci hissəsiylə birlikdə isə 150 milyon sərnişin tutacaq. Bu gün
İstanbul hava limanı dünyada dördüncü yerdə dayanır. Çox qısa zaman ərzində dünyada
ən böyük hava limanı, ən çox ölkəyə uçuş həyata keçirən, daha çox qonaq
qarşılaya bilən aviaşirkət olacağıq. "Türk Hava Yolları” kaqronu da genişləndirəcək.
Bacardıqca daha çox yeniliklərə imza atmağa çalışırıq və inanıram ki, bunu
bacaracağıq. Ətraf mühitin dostu olan aviaşirkət olmağa çalışırıq. Bunun üçün
ilk növbədə plastik qablardan istifadəni ləğv etmək istəyirik. Daha sonra
biznes klassdakı yolçularımıza uçuş zamanı darıxmamaları üçün tabletlər veririk.
Ekonom klasda da kabelsiz internet vasitəsilə musiqi, film, cizgi filmi dinləyə
bilmələri üçün şərait yaradırıq. Uçuş vaxtı sərnişinlərimizin əylənmələri üçün
yaxınlarda kompyuter oyunları təqdim etməyi planlaşdırırıq. Həmçinin sağlıqlı
yemək menyusunu təqdim etməyə çalışırıq. Bundan sonra menyuda yediyiniz yeməklərin
kalori miqdarları göstəriləcək və pəhriz saxlayanlar nə yeyəcəklərinə rahat şəkildə
qərar verə biləcəklər”.
"Bir-birimizi terrorla tərbiyə etmək xüsusiyyətindən
vaz keçməliyik”
Sonda terrorun təkcə
Türkiyənin deyil, bütün dünyanın problemi olduğunu xatırladan Aycı dedi ki, bu
gün Amerika da, Fransada, London da, İspaniya da, İtaliya da, bir sözlə,
dünyanın hər yerində bu problem yaşanır: "Hər keçən gün təhlükəsizlik
sektorunda çıxan yeni kameraların, yeni cihazların quraşdırılması üçün
çalışırıq. Bunlar bizim üçün önəmlidir və həyata keçirilməsi istiqamətində
addımlar atırıq. Bütün beynəlxalq əməkdaşlarımızla məlumat mübadiləsindəyik. Təyyarəyə
minmədən sərnişin haqqındakı bütün məlumatlar qarşı tərəfə ötürülür və orda təhlükəsizlik
tədbirləri başlayır. Təhlükəsizlik məsələsində işbirliyimiz getdikcə artır.
Yeni cihazlardan istifadə edirik, bəzilərinin bildiyi, bəzilərinin bilmədiyi
yeni cihazlarımız var. Bizim hava limanımız son hadisələrə qədər Avropanın və
dünyanın daha təhlükəsiz hava limanlarından biri idi. Bizdəki yoxlanış mərhələləri
Avropadan daha çoxdur. Bəzi ölkələrdə tək,
bəzilərində isə 2 yoxlama mərhələsindən keçirsiniz, bizdə isə 3 yoxlama mərhələsi
var. Heç bir ölkə terrordan sığortalanmayıb. Biz beynəlxalq işbirliyimizi, beynəlxalq
təhlükəsizlik məsələsində əməkdaşlığı artırmaq məcburiyyətindəyik. Ən önəmlisi
isə terrorla mübarizə məsələsində səmimi və gerçəkçi olmaq məcburiyyətindəyik.
Bir-birimizi terrorla tərbiyə etmək xüsusiyyətindən vaz keçməliyik”.
Lalə MUSAQIZI
Bakı-İstanbul-Bakı