Süni zəka insanın yerini dar edəcək?
Ümumdünya Əqli Mülkiyyət
Təşkilatının proqram rəhbəri Yevgeniy Sesitski VI Bakı Beynəlxalq Humanitar
Forumu çərçivəsində keçirilən plenar sessiyada çıxışı zamanı süni zəkanın
inkişafı nəticəsində 2025-ci ilədək dünyada insanların 50 faizinin iş yerini
itirə biləcəyini deyib.
Y.Sesitski qeyd edib ki,
quruma üzv olan 160 ölkə arasında ABŞ və Çin elmi ixtiralara görə daha çox
vəsait sərf edir. Rəqəmsal texnologiyaların yeni istiqamətlər yaratdığını deyən
proqram rəhbəri əlavə edib ki, nanotexnologiya, süni zəka son zamanlar çox
populyar sahəyə çevrilib: "Ancaq alimlər xəbərdarlıq edirlər ki, süni zəkanın
inkişafı ilə bağlı bir çox problemlər ola bilər. Süni zəkanın inkişafı
nəticəsində 2025-ci ilədək dünyada insanların 50 faizi iş yerini itirə bilər.
Ona görə, yeni istiqamətlərə yaradıcı baxmaq lazımdır".
Doğrudan
da, son dövrlər texnika və texnologiya sahəsində böyük inkişaf baş verir. Demək
olar ki, bir çox sahələrdə kompüter və robotlardan istifadə olunur. Maraqlıdır,
bir neçə il sonra kompüter və robotlar bütün sahələrdə "hökmranlıq” əldə
edəcəksə, onda insanların günü necə olacaq?
İnformasiya texnologiyaları üzrə mütəxəssis Qafar
Əhmədov bildirdi ki, bu kimi xəbərlər uzun müddətdir ki
gündəmdə dolaşır, ancaq onun doğrulma ehtimalı aşağıdır: "Yəni işsiz qalmaq
söhbəti yoxdur, sadəcə iş sahələri dəyişəcək. Məsələn, Sovet dövründəki
universitetləri oxuyub bitirənlər indi o sahələrdə işləyə bilmirlər. Çünki
həmin iş sahələri yoxdur. Əvvəlki dövrlərdə kotan sürənlər yeni texnologiyalar
gələndə əllə kotan sürmək yerinə, həmin kotanı işə salan texnologiyanı idarə
etməyə başladılar. Yeni texnologiyalara uyğunlaşmaq lazımdır. Əlbəttə ki, kimsə
həmişə kotanı əllə sürəcəksə, o, işsiz qalacaq. Amma yeni gələn texnologiyaya uyğunlaşıb
ondan istifadə edə bilsək, işsiz qalan olmaz. İnsanların 50 faizinin işsiz
qalma ehtimalı o zaman baş verə bilər ki, onlar özlərini inkişaf etdirməsinlər.
Robot insanı idarə edə bilməz, istənilən halda idarəçilik insandadır. Təbii ki,
işsiz qalmaq istəmirsənsə, o robotu idarə etməyi bacarmalısan”.
Sosioloq Əhməd Qəşəmoğlu deyir
ki, hər şey işin qurulmasından asılıdır: "Kompüter işin görülməsi üçün bir
vasitədir. Əlbəttə, iş çox sadə qurulanda insanı kompüter əvəz edə bilər. Amma
daha dərin məzmunlu, yaradıcı işlərdə insanlara həmişə ehtiyac olacaq. Biz bu
inkişafdan qorxmamalıyıq, əksinə, bundan səmərəli şəkildə istifadə edib, uğurlu
işlər görməliyik. Belə baxanda, illər öncə də kompüterləşmə gedən zaman
insanların işsiz qalacağı deyilirdi. Amma əksinə, kifayət qədər yeni iş yerləri
açıldı. Həmin texnika və texnologiyanı istifadə edəcək insana ehtiyac oldu. Robot
məsələsinə gəlincə, bizim ölkəmizdə də bu cür işlər görmək üçün kifayət qədər
elmi potensial var. Yəni istəsək, biz də bu sahədə müəyyən addımlar ata
bilərik. İnkişafdan qorxmaq yox, onunla ayaqlaşmaq lazımdır”.
İnsan resurslarının idarə edilməsi üzrə məsləhətçisi Taleh Qasımov qeyd etdi ki, texnika və texnologiyanın sürətli
inkişafı qaçılmazdır: "Hazırda süni intellektin məlumat bazasından istifadə də
güclənir. Bununla yanaşı bir sıra peşə sahələri avtomatlaşdırılır, insan əməyi
minimuma endirilir. Elmi texnologiyanın inkişafı daha çox süni intellekt,
nano-texnologiya, robotlaşma, rəqəmsallaşma kimi istiqamətlərdə gedir. Amma
onların emosional tərkibi yoxdur. Misal üçün, hansısa bir ölkədə ancaq
robotların işlədiyi bir aptek olsa, insan həmin aptekdən təbii ki, narazı
gedəcək. Baxmayaraq ki, robot resepti də oxuyacaq, dərmanı da düz verəcək, amma
insan əczaçı ilə ünsiyyətindən aldığı rahatlığı robotdan ala bilməyəcək. İnsanı
avtomat maşından fərqləndirən emosional hislərin olmasıdır”.
Müsahibimin vurğuladı ki, insan istəsə, bundan da çıxış yolunu tapa
bilər: "İş yerlərinin azalmasının qarşısını almaq üçün isə ilk növbədə həm
təhsil sistemi, həm də şirkətlər və dövlət qarşılıqlı şəkildə, indidən hazırlıq
işləri görməlidirlər. Bu işlər cəmiyyətin növbəti mərhələdə baş verəcəklərə
hazırlıqlı olmaları üçün lazımdır”.
Günel
Azadə