Şəhər, yoxsa kənd turizmi?
Müasir və
qloballaşan dünyada sosial-iqtisadi inkişaf göstəriciləri arasında turizm ön
sıradadır. Turizmin inkişafı ümumilikdə başqa sahələrin də inkişafına təsir
göstərir. Ölkəmizdə keçirilən beynəlxalq yarışlar turist axınını daha da
genişləndirdi. Artıq dünyanın bir sıra ölkələrində Azərbaycana maraq artıb.
Onlar Azərbaycana gəlmək, sosial-iqtisadi şəraiti ilə yaxından tanış olmaq
istəyirlər. Yalnız Bakı ilə kifayətlənməyən qonaqlar regionlara da səfər edirlər.
Bu baxımdan şəhər turizmi ilə yanaşı, kənd turizmi də inkişaf edir. Hər iki
turizm sahəsində perspektivlərin nəzərə alınması bu sahəyə olan qayğının
artmasına səbəb olur. Xüsusilə də, kənd turizminə son vaxtlar daha çox fikir
verilir. Maraqlıdır növbəti mərhələ də, hansı sahə digərini üstələyərək
prioritetə çevriləcək. Şəhər turizmi, yoxsa kənd?
Kənd turizmi
prioritetə çevriləcək
Azərbaycan Turizm və Menecment Universitetinin rektor
əvəzi Eldar Aslanov bildirir ki,
hazırda ölkəmizə Qərb ölkələrindən daha çox Şərq ölkələrindən turist gəlir. Və
biz Qərbdən də turist cəlb edərək balans yaratmalıyıq: "Qərb ölkələrindən
turistlərin gəlməsinin zəruriliyini nəzərə alaraq deyə bilərəm ki, kənd
turizminin inkişafı vacibdir. "Bəs bunun üçün nə etmək lazımdır” məsələsinə
gəlincə isə, əlbəttə ki, bu sahə ilə bağlı məlumatlılığı artırmaq gərəkdir. Kənd yerlərində insanların öz evlərini kirayə
verməsi, bunu turizm fürsətinə çevirməsi ilə bağlı maarifləndirici tədbirləri
gücləndirməliyik. Kəndlilər mikromaliyyələşmə formasında evlərini turistləri
qəbul edəcək vəziyyətə gətirməlidirlər. Növbəti mərhələdə təbii ki, kənd
turizmi prioritetə çevriləcək. Çünki şəhərləşmə bütün dünyada gedir. Və artıq
insanlar kənd həyatına, təbiətə, yaşıllığa daha çox meyl edirlər. Bakı öz
yerini qoruyub saxlayır, amma paytaxtı görən insanlar bir neçə gündən sonra
təbiət qoynuna getmək, dağların yamacında istirahət etmək istəyirlər”.
E.Aslanov
bunu da əlavə etdi ki, rəhbərlik etdiyi universitetin Turizm və Otelçilik
ixtisasında kənd turizmi, davamlı turizm, Eko turizm kimi fənlər var: "Bu
fənlərin əsas məqsədi tələbələrdə davamlı turizm növlərinə o cümlədən də, onun
vacib hissələrindən biri olan Eko turizm və onun alt növü olan kənd turizmi
üzrə anlayışlarını, biliklərini genişləndirmək, bu sahədə plan qurmaq
vərdişlərini inkişaf etdirməkdir. Hazırda biz regionlarda peşə məktəbi
yaratmaqla turizm potensialını üzə çıxarmağa çalışırıq. Bu il planlaşdırırıq
ki, Nazirlər Kabinetinin qərarı ilə belə bir peşə məktəbini ilk olaraq Qusar
rayonunda -Şahdağda yaradaq. Çox güman ki, növbəti illərdə digər bölgələrdə də
belə peşə məktəbləri yaradılacaq. Bu məktəblərin əsas işlərindən biri kənd
turizminin inkişafına təkan verməkdir. Şimal istiqaməti üzrə Altıağacdan
başlamış Qusara qədər, Cənub üzrə Masallı, Yardımlı, Lerik, Astara, Lənkəran,
Qərb istiqaməti üzrə Şamaxı, Zaqatala, Gəncə, Qazax, Ağstafa kimi regionlarda
kənd turizmi daha yaxşı inkişaf edib”.
İnəklərin, keçilərin sağılmasında, meyvə yığımında,
qoyun qırxımında, qatığın, pendirin, şərabın hazırlanmasında...
Azərbaycan Turizm Assosiasiyası
sədrinin müşaviri Müzəffər Ağakərimov deyir ki,
şəhər və kənd turizmi paralel şəkildə inkişaf edir: "Birinin digərini
qabaqlayacağını demək mümkün deyil. Ona görə ki, turizm nəqliyyatları tərtib
olunanda onlar öz müxtəlifliyi, rəngarəngliyi ilə turistləri cəlb edir. Misal
üçün turist bir həftəlik gəlir. Bunun 1-2 gününü Bakıda qalır, qalan günləri
rayonlarda keçirir. Sonda yenə Bakıya qayıdır. Müxtəlif ölkələrdən gələn
turistlərin əsas dayanacağı Bakıdır. Hazırda deyərdim ki, kənd turizmi geri
qalır. Bu sahədə bir sıra kitablar yazılıb, proqramlar tərtib edilib. Amma çox
təəssüf ki, bunlar sadəcə, yazıda qalıb. Əyani olaraq həyata keçirilməyib. Bu
kimi planların həyata keçirilməsi üçün bəzi işlər görülməlidir. İlk növbədə
bələdiyyələrin, icra hakimiyyətlərinin rayonlarda, kəndlərdə maarifləndirmə işi
aparması lazımdır. Həmin regionların infrastrukturu yüksək səviyyədə olmalıdır.
Kənd turizmini inkişaf etdirmək üçün ilk növbədə kənd evlərinin bərpası və
təmiri vacibdir. Sanitar gigiyenik xidmətlər qaydasında olmalıdır. Bundan
başqa, aidiyyəti orqan monitorinq keçirməlidir. Kənd yolları düzəldilməli, yaşayış
məntəqələri qaz, su, işıqla təmin olunmalıdır. Sanitar qovşaq yaxşı səviyyədə
olmalıdır”.
Müsahibimiz onu da
əlavə etdi ki, kənd turizminin inkişafı digər sahələrin də inkişafına böyük
təsir göstərir: "Elə etmək lazımdır ki, ölkəyə gələn turistlər kəndlərdə aqrar
işi ilə tanış ola bilsin. Onlara inəklərin, keçilərin sağılmasında, meyvə
yığımında, qoyun qırxımında, qatığın, pendirin, şərabın hazırlanmasında yaxında
iştirak etmələri üçün şərait yaradılmalıdır. Amma heyf ki, hələ bunlara nail
ola bilmirik. Kənd turizminin inkişafı fermer təsərrüfatlarının, əkinçiliyin
inkişafına, kənd camaatı üçün yeni iş yerlərinin yaranmasına gətirib çıxarar. Yəni
bu onu göstərir ki, bu sahələr bir-biri ilə zəncirvarı əlaqəlidirlər. Birinin
inkişafı, digərinə də təkan verir”.
Bahalı
qiymətlərdən və qeyri peşəkar xidmətdən qaçmalıyıq
İqtisadçı,
ekspert Könül Nuriyeva düşünür ki, turizm sahəsi bizdə
son dövrlər aktivləşib: "Təbii əvvəllər də müəyyən inkişaf vardı, amma bugünkü qədər
zərurət duyulmamışdı. Son dövrlər neftin qiymətinin aşağı düşməsi turizmin
inkişaf etdirilməsinə, prioritet sahəyə çevrilməsinə gətirib çıxardı. Biz bu
sahəni daha da inkişaf etdirmək üçün bəzi problemləri aradan qaldırmalıyıq. Bizim
ölkəmizə gələn turist istirahətə deyil, daha çox səyahət etməyə gəlir. Bizim
ölkəyə gəlməkdə məqsəd yeni region görmək, onu kəşf etmək, tanımaqdır. Turizmdə
belə bir yazılmamış qanun var ki, hər gələn turist 1 dollar xərcləyirsə, bu
ixracatımızı da o qədər artırmış olur. Bunun üçün gecələmə sayını
çoxaltmalıyıq. Ona görə də, bahalı
qiymətlərdən və qeyri-peşəkar xidmətdən qaçmalıyıq. Bu, həm kənd turizminə, həm
şəhər turizminə aiddir. Belə ki, bizdə sahibkarlar istəyirlər ki, il ərzində
çəkdikləri xərci bir fəsilə götürsünlər. Bunun da ziyanını turistlər çəkir. Təsadüfi
şəxslərin turizm sahəsində işləməsi də qeyri-peşəkarlığa səbəb olur. Bu
baxımdan, turizmin istənilən sahəsinə turist cəlb etmək üçün qiymətlər cibə
uyğun, xidmət isə yüksək səviyyədə olmalıdır. Həmçinin, burada dövlət dəstəyi
də vacib amildir. Dövlət sahibkara dəstək olmalı, maddi- texniki baxımdan kömək
göstərməlidir”.
Ekspert qeyd etdi ki, əslində
turizm inkişaf edirsə, bunu kənd və ya şəhər turizmi kimi fərqləndirməməliyik.
Çünki turist gələndə yalnız bir şəhərlə kifayətlənmir: "Hər ikisi paralel
şəkildə getməlidir. Deyə bilərəm ki, paytaxtda turizm artıq yetərincə
formalaşıb. Növbəti mərhələ üçün çalışmalıyıq ki, bölgələrin turizm
potensialını artıraq. Bu da regionların sosial inkişafı ilə sıx əlaqəlidir.
Həmin sahənin inkişafı əhalinin məşğulluğuna da öz təsirini göstərir. Bir
turistə xidmət üçün bir neçə şəxs lazımdır. Başqa ölkələrlə müqayisə etsək
görərik ki, Balkan ölkələrində bir turistə 9-10 nəfər, Türkiyə də isə 32 nəfər
düşür. Azərbaycanda isə bu rəqəm heç 10 nəfər deyil. Ona görə də, turizmin
kəndlərdə, regionlarda inkişaf etdirilməsi oradakı əhalinin Bakıya axışıb
gəlməsinin də qarşısını alacaq, həm də regiondakı insanlar yeni iş imkanı əldə
etmiş olacaqlar”.
Wi-fi,
təmiz çarpayı, vanna otağı
Müsahibimiz regionlarda bu istiqamətdə
peşə məktəblərinin açılmasını müsbət qiymətləndirdiyini deyir: "Bölgələrdə peşə
məktəblərinin açılması bu sahədəki qeyri peşəkarlığın aradan qalxmasına səbəb
olacaq. Bayaq da vurğuladığım kimi bu sektora təsadüfi gələn şəxslər xidmət
göstəricilərini aşağı salır. Həmin məktəbdə ofisiantlara, xidmətçilərə turistlə
işləmə qaydasının öyrədilməsi çox yaxşı olar. Regionlarda elə insanlar var ki,
Bakıya gəlib təhsil ala bilmir. Belə peşə məktəbi fəaliyyətə başlayarsa, bu
zaman onlar həm oxuyub, həm də işləyə bilərlər. Düşünürəm ki, bu, çox müsbət
addım olar”.
K.Nuriyeva
bölgələrdə turizmin inkişafında evlərin kirayə verilməsinin də rolunun böyük
olduğunu qeyd edir: "Kənd turizminin inkişafına kirayəyə verilən evlər
əhəmiyyətli təsir göstərir. Ev sahibləri bilməlidir ki, evlərində qalan turistə
nə lazımdır. Hər yeni gələn turistdən maariflənərək növbəti dəfə üçün daha
yaxşı şəraitli ev təklif etməlidir. Yəni evin vay-fayı, təmiz çarpayısı, vanna
otağı olmalıdır. Belə olan halda turist cəlb olunması və ev sahibin qazancı
daha çox olacaq”.
Günel Azadə