Rusiyanın missiyası bitdimi?
Aprel döyüşlərindən sonra Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlanması
ilə bağlı öhdəliyi sanki təkbaşına üzərinə götürən Rusiyanın bu istiqamətdə
fəaliyyətinin səngidiyi aydın görünür. Təşəbbüskarlıq edən, müxtəlif təkliflər
irəli sürən həmsədr dövlət atəşkəs barədə razılıq əldə etdikdən sonra özü də
sakit mövqe nümayiş etdirir. Ümidlər yaranmasına, konkret nəticələr əldə
ediləcəyinə inam formalaşmasına baxmayaraq, irəliyə doğru heç bir addım
atılmadı. Artıq danışıqların dalana dirəndiyi mənzərəsi göz önündədir və bunu,
qəti şəkildə söyləmək mümkündür. Faktdır ki, digər həmsədrlər də xoş bəyanatlar
vermirlər. Bəs bu cür gedişat nə ilə əlaqədardır? Yaranmış mənzərə fonunda "atəşkəs
əldə olunması ilə Rusiyanın missiyası bitdimi?” sualını vermək mümkündürmü?
Millət vəkili Elman Nəsirov "Kaspi”yə açıqlamasında bildirdi ki, bu
sözü demək çətindir: "Bildiyiniz kimi, ABŞ-da prezident seçkilərinin finişə
yaxınlaşdığı zamandır. Belə bir vaxtda danışıqlar prosesində pauzaların
yaranması proqnozlaşdırılandır. Bu gün fövqəl dövlətin, həmçinin Minsk qrupu
həmsədrinin başı öz ölkəsindəki seçki prosesinə qarışıb. Yeni seçilən prezident
fəaliyyətə 2017-ci il yanvar ayının 20-də başlayacaq. Ondan sonra komandanın
formalaşması prosesi gerçəkləşəcək. Bu nöqteyi-nəzərdən, hesab edirəm ki,
2017-ci ilin əvvəllərində həmsədr kimi fəaliyyətləri diqqət cəlb etməyəcək.
Rusiyaya gəldikdə isə onlar da münaqişə ilə bağlı prosesdə əvvəlki intensivliyi
nümayiş etdirmirlər. Onlar da ABŞ-ın ardınca Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli
ilə bağlı prosesdə ortalığa passiv mövqe qoyublar. Aprel döyüşlərindən sonra
münaqişənin həlli ilə bağlı yaranmış imkanlardan təəssüf ki, yenə də istifadə
edilmədi. Həmsədrlər çox gözəl bilirlər ki, belə vəziyyət münaqişənin
müharibəyə çevrilməsi üçün imkanları genişləndirir. Ona görə də indi ciddi cəhdlə
çalışırlar ki, ilk növbədə, xarici işləri nazirləri arasında görüş baş tutsun.
İlin sonunda isə prezidentlər arasında görüşə nail olmaq istəyirlər”.
Millət vəkilinin fikrincə, əgər buna nail olarlarsa, ilin sonuna
yaxın prezidentlər arasında sayca 54-cü görüş keçirilərsə, həmin görüşdən
ürəkaçan, diqqəti cəlb edən nəticə gözləmək üçün əsas yoxdur: "Ən azı ona görə
ki, həmsədrlər öz passiv davranışı, bir çox hallarda isə cənab prezident
demişkən, öz insafsız bəyanatları ilə yadda qalırlar. Eyni zamanda,
Ermənistanın yeni hökumətinin tərtib etdiyi proqramda münaqişənin həlli ilə
bağlı heç bir güzəştə getməyəcəkləri haqda bənd öz əksini tapıb. Deməli,
2016-cı ilin sonu, 2017-ci ilin əvvəlləri üçün münaqişənin həlli ilə bağlı
nikbin proqnoz vermək olduqca qəlizdir. Onu da yaddan çıxarmayaq ki, belə
vəziyyət davamlı ola bilməz. Aprel döyüşləri daha mürəkkəb ssenari ilə yenidən
baş verə bilər. Bu dəfə biz döyüşlərdən deyil, müharibədən bəhs edirik. Bu
halda, bütün məsuliyyət Ermənistanın üzərinə düşəcək. Həmçinin, ona silah
satan, pul verən, lobbiçilik fəaliyyəti təşkil edən, onların təbliğatını aparan
qüvvələrin üzərinə düşəcək”.
Politoloq Natiq Miri də düşünür ki, Rusiyanın missiyasının bitdiyini demək
olmaz. Çünki onlar heç vaxt Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli məsələsini digər
dünya güclərinə buraxmaq istəməyiblər, bu fikirdə olmayacaqlar da: "Rusiya indi
bu məsələni ikinci plana qoyub. Çünki bu gün dünya güclərinin diqqəti daha çox
Yaxın Şərqə – Suriya və İraqa yönəlib. Burada anti-terror əməliyyatı keçirməklə
bərabər, Yaxın şərqdəki geosiyasi mövqelər uğrunda da çox ciddi mübarizə gedir.
Bu mübarizə ABŞ başda olmaqla, Qərb dünyası ilə Rusiya arasında gedir.
Rusiyanın özünün rəhbərlik etdiyi koalisiya da mövcuddur. Bu savaşın yaxın
müddətdə bitəcəyi haqda danışmaq çox çətindir. Ona görə də Dağlıq Qarabağ
problemi ikinci plana keçib. Rusiyanın aprel döyüşlərindən sonra bu məsələdə
qolunu çırmalaması, atəşkəsin dayanması üçün səy göstərməsi, Azərbaycan və
Ermənistan prezidentlərinin Peterburqda görüşünə nail olması təqdir olunan
haldır. Ancaq orada müzakirəyə çıxarılan bəzi predmetlər vardı ki, onların
gələcəkdə qəbul edilməsi üçün ortada Ermənistan hakimiyyətinin iradəsi olmalı
idi. Sarkisyan hakimiyyəti bundan Ermənistanda süni anti-Rusiya ovqatı
yaratmaqla qaça bildi. Sarkisyan aprel döyüşlərindən sonra yaranan ictimai
narazılıqdan hakimiyyətini möhkəmləndirmək üçün istifadə etdi. Elə fikir
yaratdı ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı hər hansı kiçik bir güzəştə
gedərsə, iqtidarda qalmaq məsələsi sual altına düşəcək. Ermənistan hakimiyyəti
bu fikri həm Rusiya, həm də digər həmsədr dövlətlərə aşılaya bildi. Hamı bilir
ki, bu, Sarkisyan hakimiyyətinin manevr qabiliyyətidir. Həmsədr dövlətlər
Dağlıq Qarabağ münaqişəsində Azərbaycanın güzəştə getməsini tələb edirlər. Bu,
ən böyük problemdir. Dağlıq Qarabağ ətrafındakı 7 rayonun boşaldılması
kontekstində Qarabağa müstəqillik verilməsini istəyirlər. 24 ildir, proses bu
şəkildə davam edir. "Kazan formulu” adlandırılan sənəddə də Dağlıq Qarabağın
statusu ilə bağlı referendum keçirilməsi məsələsini əksini tapıb”.
Politoloq bir daha xatırlatdı ki, referendumun keçirilməsi bilavasitə,
Dağlıq Qarabağa müstəqillik verilməsi anlamına gəlir. Bu, cavabı bəlli olan
sualdır: "Prezident 24 ildir davam edən ədalətsizliyi və gerçəyi Azərbaycan
ictimaiyyətinin nəzərinə çatdırdı. Problemin kökündə duran məsələ dünya
güclərinin, ATƏT-in Minsk qrupu həmsədrlərinin Dağlıq Qarabağa müstəqillik
istəməsi ilə bağlıdır. Münaqişənin ikinci plana keçməsinin səbəblərindən biri
də Azərbaycanın güzəştə getməməsidir. Sadəcə, dünənə kimi bu, öz adı ilə çağırılmırdı.
Görünür, prezident bunu cəmiyyətə açıqlamağa ehtiyac duydu. Xalqımız anladı ki,
ATƏT-in Minsk qrupunun 24 illik fəaliyyəti yalnız Dağlıq Qarabağa müstəqillik
tələb etməkdən ibarət olub. Bundan sonrakı gedişat Yaxın Şərqdəki proseslərin
nəticələrindən asılı olacaq. Bilirsiniz ki, Yaxın Şərqdə, xüsusən də, Suriyada
gedən proseslər kontekstində Rusiya-Türkiyə qarşıdurması mövcud idi. Türkiyə
Rusiya təyyarəsini vurandan sonra münasibətlər düşmənçiliyə qədər irəlilədi. İndi
isə strateji tərəfdaşlığa yönəlik əlaqələri inkişaf etməkdədir. Gələcəkdə
Türkiyə, Rusiya yaxınlaşması davam edərsə, Suriyada sülhü bərqərar etmək mümkün
olarsa, Türkiyə-Rusiya-Azərbaycan üçlük formatı yaranarsa müsbət siyasi
nəticələr görə bilərik. Ona görə də Suriya bu gün önəmli məsələdir. Rusiya və Türkiyənin
Suriya kimi Dağlıq Qarabağda da maraqları var. Ona görə bu məsələlərin
bir-birinə ciddi mənada aidiyyəti var. Rusiya Türkiyə və Azərbaycanın regionda
Ermənistandan çox-çox gərəkli ölkələr olduğunu qəbul edərsə, onda konkret
siyasi nəticələrdən danışa bilərik. Əks təqdirdə, Dağlıq Qarabağ problemi
Azərbaycanın özünün proses yaratmasından asılı olacaq. Yenidən bu münaqişəni gündəmə
gətirmək üçün apreldəki kimi hərbi-siyasi hadisə baş verməlidir, dünya ictimaiyyəti
narahat olmalıdır. Yeni bir müharibənin başlanması Suriyanı kölgədə qoya bilər”.
Şəfa Tapdıq