Rusiya ilə Azərbaycan arasında münasibətlər strateji tərəfdaşlıq səviyyəsindədir - Fotolar
Müstəqillik əldə etdikdən sonra Azərbaycan dünyanın
bütün ölkələri ilə, xüsusən yaxın coğrafi ərazidə yerləşən dövlətlərlə dinc və
mehriban qonşuluq münasibətlərinə əsaslanan xarici siyasət xətti yürütməyə
başlayıb. Bu siyasi kursda Rusiya Federasiyası ilə münasibətlər xüsusi yer
tutub. Hər iki müstəqil dövlət arasında diplomatik münasibətlər 1992-ci il
aprelin 4-də Bakıda imzalanmış müvafiq protokol əsasında qurulub. Həmin il
Azərbaycanın Rusiyada, Rusiyanın isə Azərbaycanda səfirlikləri fəaliyyətə
başlayıb. Müstəqil dövlət quruculuğu prosesində Rusiya ilə əlaqələri inkişaf
etdirmək ümummilli lider Heydər Əliyevin xarici siyasət kursunda müstəqil
istiqamət kimi həyata keçirilib. SSRİ dağıldıqdan sonra iki müstəqil dövlətə
çevrilən Rusiya və Azərbaycan arasında qarşılıqlı faydalılığa əsaslanan
münasibətlər məhz ulu öndərin prezidentliyi dövründə qurulub. Hər iki tərəf bu
əlaqələrin inkişaf etdirilməsində maraqlı olub. Elə bu maraqdan irəli gələrək
1995-ci il oktyabrın 6-da Rusiya baş nazirinin müavini A.A.Bolşakovun rəhbərlik
etdiyi nümayəndə heyəti Azərbaycanda səfərdə olub.
Ulu öndər Heydər Əliyevlə keçirilən görüşdə iki
dövlət arasında iqtisadi əməkdaşlığın real vəziyyəti və perspektiv imkanları
müzakirə obyekti olub. Görüşün sonunda Azərbaycan ilə Rusiya arasında iqtisadi
əməkdaşlıq, elm, təhsil və texnika sahələrində münasibətləri tənzimləyəcək
hüquqi sənədlər imzalanıb. Rusiya-Azərbaycan münasibətləri bu əsas üzərində
inkişaf edərək Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin 2-4 iyul 1997-ci il tarixli
Rusiyaya ilk rəsmi səfəri çərçivəsində iki ölkə arasında dostluq, əməkdaşlıq və
qarşılıqlı təhlükəsizlik haqqında müqavilənin imzalanması ilə nəticələnib.
"Azərbaycan Respublikası ilə Rusiya Federasiyası arasında dostluq, əməkdaşlıq
və qarşılıqlı təhlükəsizlik haqqında” bu müqavilə iki ölkə arasında mövcud olan
və daima inkişaf edən əlaqələrin hüquq bazasını təşkil edir, mühüm strateji
sənəd sayılır. 9-10 yanvar 2001-ci ildə Rusiya prezidenti Vladimir Putinin
Azərbaycana rəsmi səfərə gəlməsi iki ölkə arasında siyasi-iqtisadi
münasibətlərin inkişafına yeni təkan verib. Bununla da iki ölkə arasında
hərtərəfli münasibətlərin inkişafında yeni mərhələnin əsası qoyulub. Qeyd
olunan səfər çərçivəsində iki ölkə arasında münasibətlərin genişləndirilməsini
nəzərdə tutan Bakı Bəyannaməsi imzalanıb.
Ümummilli lider Heydər Əliyev siyasi kursunun
layiqli davamçısı İlham Əliyevin Azərbaycana rəhbərlik etməyə başladığı 2003-cü
ildən indiyə qədər də Rusiya ilə qarşılıqlı milli maraqlara cavab verən
münasibətlər davam etdirilir. Prezident İlham Əliyevin 5-7 fevral 2004-cü ildə
Rusiyaya səfərinin nəticəsi olaraq ölkələrimiz arasında münasibətlərin inkişafı
yeni mərhələyə qədəm qoyub. Bundan sonra müxtəlif illərdə Rusiya
prezidentlərinin, diplomatlarının, nazirlərinin, iş adamlarının Azərbaycana
səfərləri olub. Eləcə də dövlət başçısı İlham Əliyev və hökumət üzvlərinin
Rusiyaya çoxsaylı səfərləri gerçəkləşib. Ölkələrimiz arasında iqtisadi
əməkdaşlığın daim gücləndirilməsi üzrə Hökumətlərarası Birgə Komissiya
fəaliyyətini gücləndirib. Parlamentlərarası əlaqələr yeni müstəvidə davam
etdirilib. Ötən illər ərzində Rusiya ilə Azərbaycan arasında siyasi, iqtisadi,
hərbi, mədəniyyət, təhsil, səhiyyə və sair sahələrdə əlaqələr daha da inkişaf
etdirilib. Humanitar sahədə əməkdaşlığı tənzimləyən çoxsaylı saziş və
müqavilələr imzalanıb. Ümumilikdə isə iki ölkə arasında müqavilə-hüquqi bazaya
100-dən artıq dövlətlərarası, hökumətlərarası və regionlararası sazişlər
daxildir. Təkcə iqtisadi sahəyə dair statistikaya müraciət etsək görərik ki, 2017-ci
ildə qarşılıqlı əmtəə dövriyyəsinin həcmi 34 faizdən çox artıb. 2018-ci ilin
birinci yarısında mülki təyinatlı məhsulların satış həcmi 20 faiz artıb. Bu
rəqəmlər Azərbaycan-Rusiya iqtisadi münasibətlərinin real mənzərəsini
canlandırır.
Şübhəsiz ki, Prezident İlham Əliyevin sentyabrın
1-də Rusiyaya rəsmi səfər etməsi ölkələrimiz arasında münasibətlərin
inkişafına daha bir təkan olacaq. Çünki, Soçidə keçirilən bu görüşdə
prezidentlər İlham Əliyev və Vladimir Putin "Azərbaycan və Rusiya arasında
iqtisadi əməkdaşlığın prioritet istiqamətləri haqqında Birgə Bəyanat”
imzalayıblar. Bununla yanaşı, Rusiya və Azərbaycan hökumətləri arasında 2024-cü
ilə qədər əməkdaşlıq Proqramı, Rusiya-Azərbaycan əməkdaşlığının əsas
istiqamətlərinin inkişafı üzrə fəaliyyət planı (5 "yol xəritəsi”), iqtisadiyyat
nazirlikləri arasında iqtisadi əməkdaşlığın inkişafı haqqında saziş imzalanıb.
Eyni zamanda, daşınmaz əmlak hüququnun qeydiyyatı və kadastr fəaliyyəti
sahəsində əməkdaşlıq haqqında, sənaye sahəsində əməkdaşlığın möhkəmləndirilməsi,
elektrik ötürücü xətlər və boru kəməri nəqliyyatı ilə daşınan mallara gömrük
nəzarəti, turizm, idman sahəsində əməkdaşlıq haqqında sazişlər imzalanıb.
Tərəflər rəqəmsal nəqliyyat sistemləri sahəsində əməkdaşlıq haqqında
memorandum, malların hava nəqliyyatı vasitəsilə daşınması ilə bağlı gömrük
hüquqpozmalarına qarşı mübarizə sahəsində qarşılıqlı fəaliyyət haqqında
protokol və sair mühüm sənədlər də imzalayıblar.
Prezidentlərin iştirakı ilə keçirilən sənədlərin
imzalanması mərasimindən sonra mətbuata bəyanatla çıxış edən dövlət başçıları
da ölkələrimiz arasındakı münasibətlərin daha da inkişaf edəcəyinə əminlik
ifadə ediblər. Prezident Vladimir Putin qeyd edib ki, 2017-ci ilin yekununa
görə Rusiya və Azərbaycan arasında əmtəə dövriyyəsi 35 faiz artaraq 2,5 milyard
dollara çatıb. Rusiyanın Azərbaycana birbaşa kapital qoyuluşu 1,5 milyard
dollar təşkil edib. Azərbaycan bazarında təxminən 700 birgə müəssisə, onlardan
da üçdə biri 100 faizlik Rusiya kapitalı ilə fəaliyyət göstərir. Sahibkarlıq
birlikləri arasında, o cümlədən kiçik və orta biznes xətti ilə əlaqələr
genişlənir. Rusiya-Azərbaycan İşgüzar Şurası təkcə ötən il ümumi dəyəri 450
milyon dollar olan 42 birgə layihəyə dəstək göstərib. Azərbaycanda Rusiyanın
bir çox enerji şirkətləri uğurla işləyir. Bunlar "Qazprom”, "Transneft” və
"Lukoyl”dur. Ümumiyyətlə, Rusiyanın və Azərbaycanın enerji sistemləri
inteqrasiya rejimində fəaliyyət göstərir. Sənaye sahəsində kooperasiya
dərinləşir. Bundan başqa, "KamAZ” Gəncə avtomobil zavodunda lisenziyalı yük
maşınlarının buraxılmasını və onlara xidmət göstərilməsini qaydaya salıb.
Rusiyanın "R-Farm” şirkəti 2019-cu ildə Azərbaycanda açılacaq dərman
preparatlarının istehsalı müəssisəsinin tikintisinə 74 milyon dollar sərmayə
yatırıb. "Qazprombank” Sumqayıt Kimya-Sənaye Parkının inkişafında iştirak edir.
Sərmayənin həcmi təqribən 750 milyon dollardır.
Həmkarı İlham Əliyevlə beynəlxalq və regional
problemlərlə bağlı fikir mübadiləsi apardığını, Dağlıq Qarabağ probleminə də
toxunduqlarını diqqətə çatdıran V.Putin vurğulayıb ki, Minsk qrupunun həmsədri
kimi Rusiya bu münaqişənin sülh yolu ilə nizamlanmasına bütün mümkün köməyi
göstərməkdə davam edəcək. O qeyd edib ki, səfər çərçivəsində əldə olunmuş
razılaşmalar, imzalanan sənədlər Rusiya-Azərbaycan dostluğunun daha da
möhkəmlənməsinə xidmət edəcək, ölkələrimizin və xalqlarımızın rifahı naminə
qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığın inkişafına kömək göstərəcək.
Prezident İlham Əliyev isə öz növbəsində bildirib
ki, hər iki dövlət başçısı arasında müntəzəm əlaqələr çox möhkəm bazaya
əsaslanan münasibətlərə dinamizm verir. Onun sözlərinə görə, Rusiya ilə
Azərbaycan arasında münasibətlər strateji tərəfdaşların münasibətləridir. Dövlət
başçısı deyib ki, bu münasibətlər həyatımızın bütün sahələrini əhatə edir və hazırkı
səfər zamanı ikitərəfli münasibətlərin bir çox aspektləri, beynəlxalq
problemlər ətraflı şəkildə müzakirə olunub: "Bizim müzakirə etdiyimiz məsələlər
arasında regional təhlükəsizlik məsələləri, ilk növbədə, uzun müddət davam edən
və Azərbaycan xalqının böyük iztirablarına gətirib çıxarmış
Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlanması məsələsi mühüm
yer tutur. Uzun illərdir ki, Azərbaycanın beynəlxalq miqyasda tanınmış əraziləri
erməni işğalı altındadır. Bu münaqişə nəticəsində bir milyondan çox
azərbaycanlı qaçqın və məcburi köçkün vəziyyətinə düşüb. Münaqişənin tezliklə
həlli bizim vətəndaşlarımızın öz tarixi torpaqlarına qayıtmalarına imkan verər,
həmçinin bizim regiona sülh, sabitlik və əməkdaşlıq gətirər. Rusiya,
münaqişənin nizamlanması ilə məşğul olan ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədri kimi
tənzimləmə işində mühüm rol oynayır. Rusiya bizim qonşumuz, tarixi tərəfdaşımız
və dostumuzdur. Biz ümid edirik ki, münaqişənin nizamlanmasında Rusiyanın
səyləri davam edəcək”.
Yekun olaraq qeyd etmək istərdik ki, Rusiya və
Azərbaycanı möhkəm dostluq və əməkdaşlıq ənənələri bağlayır. Hər iki dövlət
rəhbərinin həyata keçirdiyi siyasi kurs nəticəsində bu münasibətlər strateji
tərəfdaşlıq səviyyəsinə yüksəlib. Prezident İlham Əliyevin Rusiyaya etdiyi son
səfər zamanı imzalanan sənədlər, o cümlədən iqtisadi əməkdaşlığa dair yol
xəritələri əmtəə dövriyyəsini daha da artırmağa imkan verəcək. Rusiya və
Azərbaycanın birgə nəqliyyat layihələri çoxsaylı ölkələri əhatə etməklə,
tranzit imkanlarımızı artacaq, minlərlə yeni iş yerinin yaradılması ilə
nəticələnəcək. Bütün bunlar hər iki dövlətin iqtisadi tərəqqisinə xidmət
etməklə yanaşı, münasibətlərimizin inkişafına daha bir təkan verəcək. İqtisadi
maraqların təmin olunduğu yerdə isə siyasi maraqlar, "düyünlənmiş” problemlər
də tədricən həllini tapar. Bu baxımdan ümid edirik ki, ATƏT-in Minsk qrupunun
həmsədri kimi Rusiya Dağlıq Qarabağ münaqişənin nizamlanmasında səylərini davam
etdirəcək, ədalətin yanında yer almaqla, regionda sülhün, əmin-amanlığın,
əməkdaşlığın davamlı olmasına mühüm töhfə verəcək.
Rufik İSMAYILOV