“Reket jurnalistika” bütövlükdə cəmiyyətin bəlasıdır”
Son günlər Dövlət Təhlükəsizlik Xidmətinin (DTX) keçirdiyi əməliyyat
nəticəsində "Bizim dövr” qəzetinin baş redaktoru Surxay Əliyev və "Gündəlik Bakı" qəzetinin baş redaktoru Habil Vəliyev saxlanılaraq istintaqa cəlb ediliblər. Sadalanan media qurumlarının adları Azərbaycan Mətbuat Şurasının "qara
siyahı”sında olub. Saxlanılan media rəhbərləri, həmçinin onların
"fəaliyyəti”, bu həbslərin doğurduğu əks-səda və sair məsələlərlə bağlı
"Kaspi”nin suallarını Mətbuat Şurasının sədri, millət vəkili Əflatun Amaşovcavablandırıb.
- Əflatun müəllim, DTX son günlər "reket” nəşrlər və sayt
rəhbərlərinə qarşı əməliyyat keçirib. Öncə bu hadisələrə sizin münasibətinizi
öyrənmək istərdik. Mətbuat Şurasının sədri, millət vəkili kimi baş verənləri
necə qiymətləndirirsiniz?
- Mən də prosesləri izləyirəm. Hesab edirəm ki,
qanunun aliliyi çərçivəsində tədbirlər görülməlidir. Kimsə daşıdığı peşədən,
tutduğu mövqedən sui-istifadəyə yol verirsə, mütləq şəkildə qanunlar qarşısında
cavab verməlidir. Hələlik saxlanılan media orqanlarının rəhbərləri və onlarla
əlaqəli şəxslər barədə istintaq tədbirləri həyata keçirilir. Düşünürəm ki,
ədalətli qərar veriləcəkdir.
- Mətbuat Şurasına bu vaxta qədər belə "reket” media
qurumları ilə bağlı şikayətlər daxil olubmu? Medianın fəaliyyətini tənzimləyən
ictimai qurum bu cür "media vasitələri” ilə hansı çərçivədə mübarizə aparıb?
- Bəli, indiyədək Mətbuat Şurasına həmin media
qurumları və onların rəhbər şəxsləri barədə çoxsaylı şikayətlər daxil olub.
Şura özünün nizamnamə tələblərinə uyğun olaraq belələrinə qarşı tədbirlər
görüb. Bu tədbirlər ictimai qınağa əsaslanıb. Saxlanılan şəxslərin təmsil
olunduqları media qurumlarının adları Mətbuat Şurasının peşə prinsiplərinə
etinasız yanaşan, insanların şərəf və ləyaqətini aşağılayan, işgüzar nüfuzuna
zərər gətirən kütləvi informasiya vasitələri üçün müəyyənləşdirdiyi «qara
siyahı»ya daxil edilib. Əlbəttə, bu adamlar ictimai qınaqdan və məzəmmətdən
nəticə çıxarmayıblar. Öz əməllərini davam etdiriblər. Mən hadisələri qabaqlamaq,
yaxud istintaqın gedişinə hər hansı şəkildə təsir etmək niyyətindən uzağam.
Hesab edirəm ki, bu istiqamətdəki araşdırmalarda qanunun aliliyinin
gözlənilməsi həm də media ictimaiyyətinin haqlı istək və arzusudur.
- Peşə kodeksinə zidd fəaliyyət göstərən, reketçiliklə
məşğul olan sayt və ya nəşrlər Mətbuat Şurasının "qara siyahısı”nda çoxdurmu?
- Hazırda onların sayı 80-dən artıqdır. «Qara siyahı»
daim yenilənir. Hansısa nəşrin adının ora daxil edilməsi və ya siyahıdan
çıxarılması Şuranın müvafiq təlimatına əsasən aparılır. Təlimata konkret
şikayət olduğu halda müraciət edilir. Sənəddə peşə prinsiplərinə laqeyd yanaşılaraq
adı «qara siyahı»ya düşənlərin sonradan reabilitasiya imkanları da nəzərə
alınıb. Yəni müvafiq şərtləri yerinə yetirdiyi təqdirdə hansısa KİV-in
siyahıdan çıxarılması mümkündür. Praktikada belə hallar olub.
- Hansı şərtlər daxilində
sonradan həmin "reket” nəşrlərin adları "qara siyahıdan” çıxarılıb?
- Əvvəla qeyd edim ki, peşə prinsiplərini pozan hər
KİV-in adı «qara siyahı»ya daxil edilmir. Əvvəl şikayətlər Şuranın Katibliyində
araşdırılır. Tərəflər dəvət olunur. Əgər cavabdeh tərəfə təklif edilən həll
variantı qəbul edilmirsə, yaxud cavabdeh tərəf haqlı şikayətin araşdırılması
prosesindən yayınırsa, məsələ Şikayətlər üzrə Komissiyanın müzakirəsinə
çıxarılır. Komissiya müəyyən etsə ki, cavabdehin fəaliyyətindəki motivlər peşə
prinsiplərinə açıq həqarət üzərində qurulub, bu zaman toplanmış materiallar
Şuranın «Reket jurnalistika»ya qarşı mübarizə Komissiyasına təqdim olunur.
Həmin komissiya rəyini verir. Yekun qərar isə Şuranın İdarə Heyəti tərəfindən
çıxarılır. Bir qədər öncə Şuranın müvafiq təlimatından söz açdım. Onu da
bildirdim ki, həmin sənəddə KİV-lərin adının «qara siyahı»ya daxil edilməsinə
əsas verən müddəalar olduğu kimi, adlarının oradan çıxarılmasına da əsas verən
prinsiplər yer alıb. Həmin prinsipləri rəhbər tutaraq «qara siyahı»dakı bəzi
KİV-lərin adları sənəddən çıxarılıb. İndiyədək bu proses cəmi bir dəfə həyata
keçirilib. Əlbəttə, təlimatın şərtlərinə əməl edilib. Lakin daha çox peşə
dəyərlərinə etinasız yanaşan KİV-lərin reabilitasiyası üçün bir növ, şans
yaratmaq prinsipinə söykənmişik. Ancaq bu o demək deyildir ki, hansısa KİV-in
adı «qara siyahı»dan çıxarılıbsa, o yenidən belə bir ictimai qınaq tədbiri ilə
üzləşə bilməz. Üzləşənlər olub. Həm də bəziləri olub ki, fəaliyyətində müəyyən
dönüş yaradıb, ancaq siyahıdan çıxarıldıqdan sonra barələrində əsaslı
şikayətlərin artdığını müşahidə etmişik. Təbii, bu duruma seyrçi qala
bilməmişik və bundan sonra da qalmayacağıq.
- Sizcə, DTX-nın həyata keçirdiyi əməliyyatlar və
həbslərlə medianın tənzimlənməsi, "reket”lərdən təmizlənməsi mümkündürmü?
- Məsələ bir dövlət qurumunun həyata keçirdiyi
tədbirdə deyil. Nə də inzibati tədbirlərlə medianı tənzimləmək kimi bir məsələ
var. Mətbuat Şurası yarandığı ilk gündən media məkanımızdakı neqativ
təmayüllərə qarşı mübarizə aparmaqdadır. Yəni medianın tənzimlənməsini həyata
keçirməkdədir. «Reket jurnalistika», «reket nəşrlər» və sair bu sayaq ifadələr
də təsadüfən seçilməyib. Bu zaman nəzərə alınıb ki, həmin KİV-lərin peşə
prinsiplərindən uzaq hərəkətlərində hüquqi məsuliyyət yarada biləcək hallar
var. Zamanında müxtəlif KİV-lərlə bağlı hüquq-mühafizə orqanlarına
müraciətlərimiz də bundan qaynaqlanıb. Şura peşə davranışı qaydaları
çərçivəsində öz qərarını verir. Əgər məsələdə konkret hüquqi cəhətlər varsa,
demək ki, inzibati yol seçilməlidir. Nəticə çıxararaq fəaliyyətində dönüş
edənlər olacaqsa, çox yaxşı. Jurnalistlərin, bütövlükdə cəmiyyətin istəyi budur
ki, media məkanımızdakı neqativ hallar tamamilə aradan qalxsın.
- Qanunvericiliyə görə şərəf və ləyaqətin alçaldılması,
vətəndaşın şantaj edilməsi, hədə-qorxu gəlinməsi məsuliyyət yaradır. Belə olan
halda, reket nəşr və saytların hədəfində olanlar nə üçün onlarla qanun
çərçivəsində mübarizə aparmağı deyil, sövdələşməyi üstün tuturlar?
- Maraqlı məqama toxunursunuz. Dəfələrlə bildirmişik
ki, ayrı-ayrı şəxslər «reket nəşr»lərlə müxtəlif sövdələşmələrə gedirlər. Biz
deməsək də bu, hamıya bəlli olan həqiqətdir. Bəzən Şuraya müəyyən şifahi
şikayətlər edilir. Şikayətçilərə deyirik ki, rəsmi qaydada müraciət ünvanlayın.
Bunu etməyənlər var. Müəyyən qisim media ilə konflikt aparan tərəf kimi
görünmək istəmədiyini iddia edir. Şübhəsiz, işindəki nöqsanları görüb geri
çəkilənlər də var. Bütün bunlara görə biz vurğulayırıq ki, «reket jurnalistika»
bütövlükdə cəmiyyətin bəlasıdır. Görünür, bu sayaq meyllərin aradan qalxmasının
həm də müəyyən zamana ehtiyacı var.
- Reketçiliklə məşğul olan nəşr və sayt rəhbərlərinin
DTX tərəfindən saxlanması sonradan xaricdə, o cümlədən beynəlxalq təşkilatlarda
Azərbaycanda jurnalistikaya basqı, söz-mətbuat azadlığının məhdudlaşdırılması
kimi qarşılana bilərmi? Bu həbslərə görə sonradan Azərbaycan hər hansı təzyiq
və ya təsirlə, tənqidlə üzləşməz ki?
- Belə meyllər vaxtilə olub. «Qara siyahı»ya
saldığımız hansısa KİV-in sonradan "əzilmiş” media orqanı kimi təqdimatını
görmüşük. Məsələyə söz və ifadə azadlığına təzyiq kimi qiymət verməyin özü də
həmin dəyərlərdən sui-istifadədir. Biz məsələni məhz bu cür qarşılayırıq. Buna
görə də reaksiyanın necə olacağı önəmli deyil. Əsas olan, elə media
ictimaiyyətinin də prinsipial bildiyi məsələ ondadır ki, jurnalist vəsiqəsindən
«yararlanaraq» qanun pozuntusuna yol vermiş kim varsa, barəsində müvafiq hüquqi
ölçü götürülməlidir.
Rufik İSMAYILOV