Qızların sayı niyə azalır?
"Dövlət
Statistika Komitəsinin verdiyi məlumata görə, Azərbaycanda 10 yaşdan kiçik qız
uşaqlarının sayı oğlanlarla müqayisədə nəzərəçarpacaq dərəcədə aşağıdır”.
Trend-in məlumatına görə, bunu Milli Məclisin Səhiyyə Komitəsinin üzvü Məlahət
İbrahimova komitənin dünən keçirilən iclasında çıxış edərkən deyib.
M.İbrahimova Azərbaycanda qız-oğlan nisbətinin tarazlaşması üçün maarifləndirmənin
aparılmasına ehtiyacın olduğunu bildirib: "Hamiləlik zamanı ultrasəs
müayinəsi ilə dölün cinsinin müəyyən olunmasının özü ölkədə tibbi maarifləndirmə
işlərinin aparılmasına ehtiyacın olduğunu göstərir. Bu mənada cəmiyyətin
maarifləndirilməsinə böyük ehtiyac var”.
Xatırladaq
ki, 1998-ci ildən başlayaraq, Azərbaycanda hər 100 qıza düşən oğlanların sayı
114-118 arasında dəyişib. Bu göstəricinin ən yüksək həddi 118 olmaqla 2003 və
2009-cu illərdə qeydə alınıb. 2016-cı ildə kəndlərdə doğulan hər 100 qıza 116,
şəhərlərdə 112 oğlan düşüb. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Coğrafiya
İnstitutunun Tibbi coğrafiya şöbəsinin müdiri, İnsan coğrafiyası istiqamətinin
rəhbəri, coğrafiya üzrə elmlər doktoru Zakir Eminov Trend-ə bildirmişdi ki, əslində,
hər 100 qıza 104-105 oğlan düşməlidir. Lakin Azərbaycanda hər 100 qıza 114
oğlan düşdüyündən, doğulan oğlanların sayı qızlarla müqayisədə yenə də çoxdur.
Z.Eminov
bildirib ki, əgər hər 100 qız uşağına 104-105 oğlan uşağı düşsəydi, o zaman il ərzində
qızlarla müqayisədə təxminən 3000 oğlan uşağı çox doğulardı.
Lakin Azərbaycanda
bu göstərici normadan yüksək olduğundan, qızlarla müqayisədə 7000-dən artıq
oğlan uşağı çox doğulur.
Bəs
görəsən bu azalmanın səbəbləri nədir? Problemin kökündə nə dayanır?
"Təmiz Dünya” Qadınlara
Yardım İctimai Birliyinin sədri Mehriban Zeynalovaqəzetimizə açıqlamasında bildirdi
ki,bu
məsələnin kökündə bir-birindən zəncirvari şəkildə asılı olan problemlər dayanır:
"Qadına qarşı cəmiyyətimizdə kütləvi şəkildə cinsə görə ayrı-seçkilik, narahatçılıq
və mənfi münasibət var. Erkən nikahlar, qız uşaqlarının təhsildən yayındırılması,
ana bətnində qız uşaqlarının öldürülməsi, boşanan qadınlara qarşı aqressiya, qadınlar
haqqında xoşagəlməyən ifadələr - bütün bu proseslər bir-biri ilə birbaşa bağlı
olan məsələlərdir. Bu münasibətlər həm də öz növbəsində cəmiyyətdə sosial-psixoloji
gərginlik yaradır və qız uşağına qarşı birmənalı münasibətin formalaşmasına
maneçilik törədir. Qız uşağı əxlaqsız, əlçatan və şər qüvvə kimi, ailənin
namusunu yerə vuran və təhlükə yaradan varlıq kimi qələmə verilir. Hətta ən
kiçik yaşlısından tutmuş, 70 yaşına kimi hər bir qadın mənəvi, əxlaqi dəyərlərə
və hansısa münasibətə görə qətl edilə bilər. Bu hətta vəzifəsindən və sosial mənsubiyyətindən
asılı olmayaraq hər kəsə şamil edilir. Təəssüflər olsun ki, bu gün cəmiyyətdə
bu problemlərə qarşı çıxacaq hansısa qadın hərəkatları yoxdur”.
M.Zeynalova
bildirdi ki, məsələ ilə bağlı ciddi tədbirlər həyata keçirilməlidir: "Qız
uşaqlarının sayının azalmasının əsas səbəblərindən biri də cəmiyyətdə ictimai
şüurun dəyişilməsi, yaxşı nümunələrin təbliği, qız uşaqlarının ölkənin həyatında
rolunun vacibliyi, onların ölkəmizi dünya miqyasında təmsil etmələri ilə bağlı
deyil, digər mənfi halların qabardılmasıdır. Ona görə də düşünürəm ki, bu nə
iqtisadi, nə siyasi, nə də digər amillərlə bağlıdır. Məsələnin kökündə
stereotiplər və ayrı-ayrı qrupların bu kimi tendensiyanı yayması dayanır. İnsanlar
başa düşməlidir ki, əhalinin yarısını qadınlar təşkil edir və onların təhsil
baxımından güclənməsi ölkənin inkişafına xidmət etmiş olar. Qadınların məhdudlaşdırılması,
qapanması, sayının qəsdən və bilərəkdən azaldılması, çərçivəyə salınması,
onlara qarşı zorakılıq ilk növbədə ölkənin inkişafına ciddi zərbə vurur. Hesab
edirəm ki, bu sıradan bir məsələ deyil və mütləq problemlə bağlı ciddi tədbirlər
həyata keçirilməlidir. Bu tip stereotiplərə qarşı mübarizə gücləndirilməli və
daha da qabarıq şəkildə təqdim edilməlidir. QHT-lər, ictimai nüfuzlu şəxslər və
digərləri qadına qarşı olan bu mənfi münasibətə öz iradını bildirməlidir. Bu
günlərdə 12 yaşlı qızın əhvalatı bir daha bu mənfi hala örnək oldu. Çünki məsələnin
mahiyyəti və cinayəti törədən qıraqda qaldı və təkcə ana və uşaq müzakirə
predmetinə çevrildi. Bir çoxlarının fikrincə, hətta azyaşlı uşaq da olsa, bütün
hallarda qadın günahkardır”.
Sosioloq Əhməd Qəşəmoğlu bildirdi
ki, bu əslində kəskin azalma demək deyil: "Problemin kökündə qədim adət-ənənələrlə
yanaşı, valideynlərin qız övladına sahib olmaq istəmədikləri dayanır ki,
valideynlər bunun üçün bir neçə səbəbləri əsas gətirirlər. İlk növbədə əsas məqamlardan
biri indiki dövrdə cəmiyyətdə gedən proseslər və mürəkkəb hadisələrdir. Valideynlərin
əksəriyyəti öz qızlarını bu cəmiyyətə buraxmağa ehtiyat etdiyini deyir. Əvvəllər
valideynlər öz qızlarını Bakıda məktəbə, yaxud universitetə göndərməkdən çəkinmirdilər
və arxayın idilər. İndi rayonlarda yaşayanların bir çoxu öz övladını Bakıya
göndərməkdən çəkinir. İnsanlar qızlarının taleyi haqqında narahat olurlar. Əslində
bu haqlı narahatlıqdır və müəyyən mənada başadüşüləndir. Qız uşaqlarının sayının
azalmasının əsas səbəblərindən biri məhz budur. Bununla yanaşı, cəmiyyətdə hələ
də köhnədən qalan düşüncələr və adətlər problemin əsas səbəblərindən hesab
olunur. Düzdür, oğlanlarla qızlar arasında 10 faiz fərq olduqda, bu, bir o qədər
də qorxulu deyil və hələlik normal qəbul ediləndir. 20 yaşına çatan oğlanların
bir çoxu ölkəni tərk edir. Yaxud müharibə
baş verdiyi zaman oğlanların sayında kəskin azalma olur. Biz bu problemi əvvəllər
də yaşamışıq. 30-40 il bundan əvvəl ölkədə ailə qura bilməyən qızların sayı həddən
artıq çox idi. Ona görə də demək istəyirəm oğlanların sayının qızlarla faiz
nisbətində 10 faiz çox olması istənilən halda müsbətdir”.
Şəbnəm Mehdizadə