Qəfil gələn ölüm
Son illər Azərbaycanda ürək-damar xəstəliklərinin
yayılma sürəti artır. Hazırda ölkədə hər 1000 nəfər əhaliyə 4 nəfər arterial
hipertenziya xəstəsi düşür. Bunu Azərbaycanın baş kardioloqu Faiq Quliyev
keçirdiyi mətbuat konfransında bildirib. F.Qarayevin sözlərinə görə, ölkədə ürək-damar
xəstəliklərindən arterial hipertenziya 40 yaşdan yuxarı insanlarda 40, 50
yaşdan sonra 50, 60 yaşdan yuxarı insanlarda isə 60 faiz hallarda rast gəlinir.
"İnfarktın cavanlaşmasına gəldikdə isə, psixo-emosional halların artması,
oturaq həyat tərzi və qeyri-sağlam qidalanma infarkt hallarının artmasına səbəb
olur. Oturaq həyat tərzi keçirən texniki işçilər arasında ürək-damar xəstəliyindən
əziyyət çəkənlərin sayı daha çoxdur”, - baş kardioloq deyib.
F.Quliyev son vaxtlar əhalinin orta yaş göstəricisinin
artması ilə əlaqədar, ölkədə ürək xəstəliklərinin faizinin artdığını da əlavə
edib: "Avropada 70 yaşdan yuxarı əhali arasında ürək çatışmazlığı 10 faiz təşkil
etsə də, Azərbaycanda bu göstərici 12-13 faizdir. Ölüm faizinə gəldikdə isə xəstələr
xəstəxanalarda lazımi müalicə olunarsa, şuntlama və digər əməliyyatlar həyata
keçirilərsə, ölüm halı 1 faiz təşkil edə bilər, əks halda ölüm göstəricisi 3-4
faiz arasında dəyişir”.
Statistik rəqəmlər baxdıqda, vəziyyətin heç də qənaətbəxş
olmadığını görmək olur. Bəs görəsən bu xəstəliklərin sayının artmasının əsas səbəbi
nədir? Xəstəlik niyə cavanlaşır? Bunun qarşısını necə almaq olar?
Həkim-terapevt
Məlahət Abbasova deyir ki, inkişaf etmiş ölkələrdə də ürək-damar
sistemi xəstəlikləri aktualdır və artmaqda davam edir: "Kardioloji xəstəliklərin
artması ilk növbədə stressli həyat, iş rejimi ilə əlaqədardır. İş yerlərinin,
ofislərin ağır şəraitdə olması burada mühüm rol oynayır. İkinci məqam isə
müasir həyat tərzidir. Texnologiya inkişaf etdikcə, bu kimi xəstəliklər də sürətlə
artır. Böyükdən-uşağa, hər kəs bütün gününü mobil telefon, kompüter arxasında
keçirir. Demək olar ki, gün ərzində lazımi miqdarda hərəkət və idman edilmir.
Üçüncü əsas səbəb isə fast-foodlardır. İndi hər kəs işinin çox olmasına görə,
yeməyə vaxt ayırmaq istəmir və yeməyi çox sürətlə qəbul etməyə üstünlük verir. Bu
gün dünyanın bir çox ölkələrində olduğu kimi, bizdə də fast-foodlara meyl
durmadan artır. Onların tərkibində isə mədə-bağırsaq sisteminə zərərli maddələrlə
yanaşı, kökəlməyə səbəb olan qatqılar var. Kökəlmə isə damarlarda xolestrinin
miqdarının artmasına və son nəticədə,
damarların daralaraq ürək-damar sisteminin xəstəliklərinə gətirib çıxarır. Odur ki, düzgün qidalanma
çox vacibdir. Həmçinin, yediyimiz
qidaların, meyvə tərəvəzlərin tərkibi də kardioloji xəstəliklərin yaranmasında
mühüm rol oynayır”.
Həkimin sözlərinə görə, inkişaf edən ölkələrdə ürək-damar
sistemi xəstəlikləri getdikcə cavanlaşır: "Gərgin həyat tərzi xəstəliyin
cavanlaşmasına səbəb olur. Artıq azyaşlılarda və yeniyetmələrdə də bu kimi xəstəliklərə
rast gəlinməsi adi hala çevrilib. Oturaq həyat tərzi bu xəstəliklərin əsas səbəbkarlarından
hesab olunur. Uşaqlar bu gün demək olar ki, həyətdə oynamır, təmiz hava qəbul
etmir. Səhər tezdən məktəbə gedir, günortadan axşama qədər isə evdə qapalı şəraitdə dərslərini
ancaq çatdırırlar. Boş vaxtlarında isə ya
telefonla oynayır, ya da televizora baxırlar. Ümumiyyətlə, qapalı şərait
ürək-damar sistemi xəstəliklərinin əsas səbəblərindən hesab olunur. Bütün
bunlar xəstəliyin cavanlaşmasına gətirib çıxarır. Son dövrlərdə ürək qüsuru ilə doğulan uşaqların da sayı
artır. Bu viruslarla əlaqəlidir. Əsasən də əhalinin çox olduğu ölkələrdə və iri
şəhərlərdə havanın və ekologiyanın çirklənməsi
əsas faktorlar arasındadır. Həmçinin, hamiləlik dövründə ananın düzgün
qidalanmamağı, ziyanlı vərdişlərinin olması da burada böyük rol oynayır”.
Avropa
Kardioloqlar Assosiasiyanın üzvü, kardioloq Nuranə Əliyeva deyir ki, son dövrlərdə ürək-damar xəstəliklərinin
geniş yayılmasının başlıca səbəbləri genetik problemlər, düzgün
qidalanmamaqdır: "Uşaqlarda anadangəlmə ürək çatışmazlığı anada olan infeksion
xəstəliklərin baş qaldırması ilə bağlıdır. Lakin hələ də anadangəlmə ürək xəstəliklərinin
yaranma səbəbi tibbə tam məlum deyil. Ona görə də bu amil böyük bir riskə səbəb olur. İnsan
yaşadığı müddətdə keçirdiyi stresslər, onun qida rasionu, passiv həyat tərzi
ölüm riskinə qədər gətirib çıxarır. Təsadüfi deyil ki, kardioloji xəstəliklərin
əsas səbəblərdən biri stress hesab olunur. Təəssüflər olsun ki, artıq stress
bizim həyatımızın bir hissəsinə çevrilib. Belə demək olar ki, stressiz həyat təsəvvür
etmək mümkün deyil. Ona görə də stressi
və onun mənfi təsirlərini aradan
qaldırmaq üçün insan mütləq özünə zaman ayırmalıdır. İşdən sonra bir
saatlıq gəzinti stressin aradan qaldırılmasına kömək edir. Ümumiyyətlə,
passiv həyat tərzi ürək-damar xəstəliklərinin
başlıca faktorlarındandır”.
N.Əliyeva deyir ki, vaxtlı-vaxtında müayinə olunmaq
çox vacibdir: "Çünki ürək-damar kimi ciddi xəstəliklər vaxtında müayinə
olunmadıqda, sonradan daha da mürəkkəbləşə
bilər. Bu zaman isə xəstəyə daha ağır müalicə metodları tətbiq edilir. Hətta bəzən
cərrahi müdaxiləyə də ehtiyac yaranır. Ürək-damar xəstəlikləri dünyada və
Avropada aparıcı yerdədir və ölüm riski də çox yüksəkdir. Hamiləlik dövründə bəzən
qadınlar vacib şərtlərə əməl etmir, vaxtlı-vaxtında müayinə olunmurlar. Xəstəliyin
gənclər arasında geniş yayılmasının səbəblərindən biri isə müasir həyat tərzi və
qida rejimidir. Bu gün gənclər arasında təkcə ürək, qan-damar xəstəlikləri
deyil, digər xəstəliklər də geniş yayılıb. Təəssüflər olsun ki, əksər ciddi xəstəliklər
indi gənclərdə daha çox müşahidə
olunur”.
ŞəbnəmMehdizadə