Qaşınmayan yerdən qan çıxarmaq arzusu
Dünyanın bir
çox ölkələrində siyasi və iqtisadi gərginliyin hökm sürdüyü bir vaxtda
Azərbaycan hər bir sahədə durmadan inkişaf edir. Heç şübhəsiz ki, uğurlu
inkişaf dövlətin sosial sahəyə daha böyük diqqət göstərməsinə gətirib çıxarır.
Prezident İlham Əliyevin dəfələrlə qeyd etdiyi kimi, ölkəmizdə bazar
iqtisadiyyatı prinsipləri sosial ədalət prinsipləri ilə birləşdirilib. Məhz
bunun nəticəsidir ki, Azərbaycan hazırda güclü iqtisadiyyata, güclü orduya,
dünya birliyində güclü mövqeyə sahib olmaqla yanaşı, güclü sosial siyasətə
malik olan bir ölkəyə çevrilib.
Əlbəttə ki, dövlət başçısının sosial
siyasətinin mərkəzində ölkə vətəndaşının rifahının təminatı prinsipinin
dayanması əldə olunan iqtisadi dividendlərin ilk növbədə əhalinin güzəranının
yüksəldilməsinə yönəldilməsi, sosial müdafiə sisteminin gücləndirilməsi
istiqamətində ardıcıl olaraq mühüm addımların atılmasında əksini tapır. Bu
baxımdan dövlət başçısı tərəfindən 2019-cu ilin 6 ayı ərzində imzalanan inqilabi sərəncam və fərmanlar,
atılan müxtəlif addımlar əhalinin sosial müdafiəsinin daha da güclənməsinə, bir
sıra sahələrdə innovativ addımların atılmasına gətirib çıxarıb. Prezident İlham
Əliyevin də vurğuladığı kimi, 2019-cu il sosial inkişaf, əhalinin sosial
müdafiəsi baxımından başqa illərdən öz fərqliliyi ilə seçilir. Cari ilin
son 6 ayının nəticələri də bunu deməyə əsas verir. Belə ki, bu ilin altı ayında
ölkə iqtisadiyyatı 2,4 faiz, qeyri-neft sektoru 3,2 faiz, qeyri-neft sənayesi
15,7 faiz artıb. Kənd təsərrüfatının isə 13 faiz artması rekord göstərici hesab
olunur. Ticarət dövriyyəsi 20 faizdən çox, qeyri-neft ixracı 15 faiz artıb.
Bütün bunlara rəğmən Azərbaycanın dinamik inkişafını
qəbul edə bilməyən anti-Azərbaycan şəbəkəsi indi də ölkənin guya istehlak
bazarında süni qiymət artımının müşahidə edilməsi iddiasını ortaya atıb. Lakin
ilk növbədə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin süni qiymət artımının
yolverilməzliyi, bu sahədə hər hansı manipulyasiyanın qarşısının alınması və
səbəbkarların cəzalandırılması ilə bağlı səsləndirdiyi fikirlər müvafiq dövlət
orqanları üçün əsas istiqamətlərdən biri olduğunu nəzərdən qaçırmamalılıyıq.
Lakin bəzi istehlak mallarındakı qiymət artımı heç də süni amillərlə bağlı
deyil, bunun obyektiv səbəbləri var. Bu da ilk növbədə idxal olunan məhsulların
dünya bazarında qiymətinin artması ilə bağlıdır. Dünya bazarında texnoloji
avadanlıqların, gübrə və digər məhsulların qiymətindəki dəyişiklik heç şübhəsiz
ki, Azərbaycanda istehsal prosesinə də öz təsirini göstərir.
Son illər Azərbaycanda kənd təsərrüfatının inkişaf
etdirilməsi ilə bağlı böyük işlər görülüb. Kənd təsərrüfatının ayrı-ayrı
sahələri inkişaf edir, meliorativ tədbirlər həyata keçirilir, su təchizatı
yaxşılaşdırılır, istixanalar, anbarlar yaradılır. İstifadəyə verilmiş gübrə
zavodu isə daxili bazarın bir qisminin ehtiyaclarını ödəyir. Faktiki olaraq,
ölkədə ciddi məhsul artımı müşahidə olunur. Elə buna görədir ki, Azərbaycanda
istehsal olunan yüksək keyfikyyətli məhsullara xaricdə tələbat artır və daha
çox məhsul ixrac olunur. Bu da ölkəmizin ixrac potensialını yüksəldir,
fermerlərin daha çox qazanc əldə etməsinə səbəb olur. Amma bütün bunlar o demək
deyil ki, ölkə daxilində süni qiymət artımı müşahidə edilir. Faktiki olaraq,
müvafiq dövlət orqanları mütəmadi şəkildə monitorinqlər keçirir və hər hansı
bir neqativ hal aşkarlanarsa, o dərhal aradan qaldırılır. Bəs anti-Azərbaycan
şəbəkəsinin məqsədyönlü şəkildə guya ölkədə süni qiymət artımının olması ilə
bağlı yaydığı məlumatlar həqiqəti əks etdirirmi?
Mövzu ilə bağlı açıqlamasında Milli Məclisin deputatı
Aydın Mirzəzadə bildirdi ki, maaşların və gəlirlərin artımına baxmayaraq,
Azərbaycanda istehlak mallarında və xidmətlərdə, ən əsası isə ərzaq mallarında
ciddi qiymət artımı yoxdur: "Bu ilk növbədə belə bir məsələni dövlətin ciddi
nəzarətdə saxlaması ilə bağlıdır. İndiki halda kənd təsərrüfatına hərtərəfli
dəstək var, bu sahənin infrastrukturunda yeniliklər tətbiq edilir, idxal-ixrac
sistemi təkmilləşdirilir, manatın kursu sabitdir və bütövlükdə qiymət
siyasətinə təsir edən faktorlar nəzarətdə saxlanır. Sentyabr ayından maaşların,
oktyabr ayından isə minimal pensiyaların artması insanların rifahını daha da
artıracaqdır”.
Milli Məclisin deputatı Azər Badamov bildirdi ki,
ölkənin istehlak bazarında süni qiymət artımının müşahidə olunduğu barədə
müxtəlif iddialar mövcuddur: "Ancaq son vaxtlar sosial şəbəkələrdə və bir sıra
internet resurslarında özünə yer tapan bu cür məlumatlarla, yəni ölkədə qiymət
artımının müşahidə olunmasına dair qeyd olunan fikirlərlə razılaşmaq mümkün
deyil. Hər şeydən əvvəl Azərbaycan Respublikasının vətəndaşıyıq, yəni, biz də
istehlakçı, satış şəbəkələrindən müxtəlif məhsulların alıcısıyıq. Ticarət
şəbəkələrinə gedərək ərzaq və digər məhsullar alırıq. İxtisasca iqtisadçı
olduğum üçün hər hansı məhsul alarkən qiymətləri də təbii ki, müqayisə edirəm.
Bu müqayisə zamanı malların qiymətində heç də artım görmürəm. Çünki hazırda
ölkənin istehlak bazarında süni qiymət artımının həyata keçirilməsi üçün
hansısa əsaslar da yoxdur. Bunu şərtləndirən ən mühüm amil Azərbaycanın milli
valyutasının sabit olmasıdır. Artıq neçə illərdir ki, inflyasiya minimum
həddədir. Xarici valyutaların, o cümlədən ABŞ dollarının manata nəzərən
məzənnəsi sabitdir və manat get-gedə möhkəmlənir. Belə bir şəraitdə hər hansı
qiymət artımından danışmaq da düzgün deyil”.
A.Badamov onu da qeyd etdi ki, bəzi KİV-lərdə, o
cümlədən sosial şəbəkələrdə qiymət artımı ilə bağlı əsassız məlumatlar yayılır.
Deputatın fikrincə, belə məlumatlar əhali arasında süni narazılıq yaratmaq
məqsədi daşıyır: "Bu cür fikirlərə rast gəlmişəm. Ölkəmizdə on minlərlə ticarət
obyekti var. Ola bilsin ki, hansısa satış obyektində hansısa işbaz süni qiymət
artımına yol verib. Bunu ümumiləşdirib bütün ölkəyə aid etmək doğru yanaşma
deyil axı? Onu da xüsusi qeyd etmək lazımdır ki, süni qiymət artımına qarşı
mübarizə cənab Prezidentin diqqətində olan məsələdir. Dövlət başçısı keçirdiyi
müşavirələrdə dəfələrlə süni qiymət artımının yolverilməzliyi, bu sahədə hər
hansı manipulyasiyanın qarşısının alınması və səbəbkarların cəzalandırılması
barədə fikirlər səsləndirib və əməli addımlar atıb”.
Millət vəkili vurğuladı ki, hər hansı qiymət artımı
heç də süni amillərlə bağlı deyil, bunun obyektiv səbəbləri də var: "Müəyyən
qiymət artımı ilk növbədə idxal olunan məhsulların dünya bazarında qiymətinin
artması ilə bağlıdır. Elə götürək, kənd təsərrüfatında geniş şəkildə istifadə
edilən gübrəni. Ölkəmizdə gübrə zavodu var, amma bununla heç də bütün
təsərrüfat subyektlərini gübrə ilə təmin etmək olmur. Məhz gübrənin bir qismi
xaricdən idxal olunur. Dünya bazarında onların qiymətində olan dəyişiklik də
Azərbaycanda istehsal prosesinə öz təsirini göstərir. Bu məsələnin həm də bir
nəzəri tərəfi də var. Belə ki, qiymət artımlarına bütün dünyada iki cür baxış
mövcuddur. Bunlardan birinci makroiqtisadi, ikinci mikroiqtisadi amillərlə
bağlıdır. Sahibkarlıq, infrastruktur, təşəbbüskarlıq inkişaf edirsə, heç kimə
"malını filan qiymətə sat” demək olmaz. Amma istehsalçılar da buna uyğun olaraq
rəqabət qabiliyyətli məhsullar istehsal etməlidirlər. Bununla da iqtisadi
münasibətləri dəyişmək, özəl sektorun payını artırmaq mümkündür. Nəticədə,
qiymətləri aşağı endirmək olar. Bu, makroiqtisadiyyata aiddir.
Mikroiqtisadiyyata gəlincə, ayrı-ayrı sahələrdə məhsulların qiyməti həm arta,
həm də azala bilər. Alternativ variantlar var, ona görə bəzi müəssisələr məhsullarının
qiymətini artırır. Başqa bir sahə isə yenilik edib bir məhsul istehsalına start
verib seçim yaradırsa, o zaman qiymət aşağı düşəcək. Dövlətin siyasətinin
mahiyyətində insanların rifahını yaxşılaşdırmaq dayanır. Amma dövlət sahibkara
deyə bilməz ki, qiyməti endir, dövlət sadəcə, təsir edə bilər”.İqtisadi
İslahatlar Elmi-Tədqiqat İnstitutunun baş elmi işçisi, iqtisadçı ekspert Pərviz
Heydərov bildirdi ki, ümumiyyətlə, bizdə, nədənsə, belə bir təfəkkür var ki,
pul gəlirləri artırsa, bazardan alış-veriş, xidmətlərdən istifadə genişlənirsə,
qiymətlər yüksəlməli deyil, enməlidir: "Əslində isə belə deyil, satış və xidmət
səviyyəsi artırsa, demək, tələb yüksəlib və onun tədiyyə qabiliyyətliliyi
genişlənib. Buna uyğun olaraq, həm həcm, həm dəyər baxımından təklif də
yüksəlməlidir. Qiymətləri çox da təzyiq altında saxlamaq olmaz və bu, mümkün də
deyil. Xüsusən də, iqtisadi artımla bağlı tendensiya sarıdan qiymətlərin
qalxmasına təsir və zəmin yaradan elementləri çərçivəyə almaq olmaz. Amma
bazarın hər hansı bir seqmentində və yaxud da hər hansı bir zəruri istehlak
malında süni qiymət artımı baş qaldırarsa, buna sözsüz, yol verilməməlidir.
Bununla belə, bazarın təklif sarıdan normal təmin olunması da əsas şərtdir”.
Ekspertin
fikrincə, ölkədə sosial istiqamətdə artımlar həyata keçirildikdən sonra əsas
diqqət həmişə istehlak bazarına yönəlir: "Belə ki, istehlak bazarında
qiymətlərin buna qarşı adekvat reaksiya göstərməsini önləmək başlıca vəzifəyə
çevrilir: "Çünki dövriyyəyə tələbin şişməsinə xidmət edən amilin, yəni onun
tədiyyə qabiliyyətinin güclənməsi təmininə zəmin və şərait yaradan əlavə
vəsaitin daxil olması nəticəsində, təklifin istər-istəməz yenidən təşkil
olunması, ya kəmiyyətin genişlənməsi, ya da qiymətlərin artması zərurəti
yaranır. Bu zaman isə xüsusən, sonuncu üçün süni tendensiyaya geniş meydan
açılır. Ona görə də hökumət bazarda qiymətləri daima nəzarətdə saxlamağa
çalışır, əks təqdirdə inflyasiyanın qarşısını almaq qeyri-mümkün olar”.
BƏXTİYAR