Kişi-qadın bərabərliyi bütün dünyada aktual problemlərdən biridir.
Ölkəmizdə də bu məsələ ilə bağlı müzakirələrə tez-tez rast gəlirik. Bir çox
hallarda isə bu müzakirələr qadının təkcə zərif yox, həm də zəif cins olması barədə
qənaətlərlə yekunlaşır. Bəs gənclərimiz bu barədə nə düşünür? Qadınlarla
kişilər bərabərdirmi?
Bu mövzunu Bakı Slavyan Universitetinin tələbələri ilə müzakirə
etdik. Şahin Sərdarlı:
- Mənə görə qadınlar kişilərdən bir pillə irəlidə olmalıdır. Amma bu prinsip
həmişə qorunmur. Əgər bərabərlikdən söhbət gedirsə, hər iki cinsin nümayəndələri
ilə bağlı eyni qərarlar qəbul edilməlidir. Məsələn, Cinayət Məcəlləsinə görə, 18
yaşına çatmayan şəxslər, 65 yaşını ötmüş kişilər və qadınlara ömürlük həbs cəzası
verilmir. Sual olunur, niyə? Burada bərabərlik pozulmurmu? Təsəvvür edin ki, bir
xanım terror təşkil edir, onlarla insanın ölümünə səbəb olur və 20 il həbs cəzası
alır. Amma əgər mən eyni cinayəti işlətsəm, ömürlük həbs cəzası veriləcək. Qanunlar
belə, kişi və qadın bərabərliyini tam nizamlaya bilmir. Əgər qanun belədirsə, deməli,
bərabərlikdən söhbət gedə bilməz. Ya qanunlar dəyişilməli, ya da qanun qəbul edilməlidir
ki, kişi ilə qadın bərabər hüquqlu deyil.
Aygün Əlili:
- Mənə görə, kişi və qadının bərabərliyi verilən cəzaya görə müəyyənləşdirilməməlidir.
Qadın anadır. Bəlkə onun övladı var və övladından ömürlük ayrı qala bilməz.
Uşaq atadan ayrı qala bilər, amma anaya möhtacdır. İstənilən halda qadının kişilərdən
daha az həbs cəzası alması başadüşüləndir, burada etiraz ediləsi bir şey yoxdur. Fidan Qazaxova:
- Məsələyə sırf hüquqi aspektdən yanaşmaq mənə bir qədər qəribə gəlir.
O qədər müxtəlif sahələr var ki, gündəlik həyatımızda müxtəlif nümunələr göstərmək
olar ki, qadınlar və kişilər bərabərdir. Elə qadınlar var ki, kişilərin gördüyü
işdən qat-qat ağır işlə məşğul olur. Əslində, qadın və kişi əmək baxımından bərabərdir.
Hüquqi aspekt isə istisnadır. Qadınlar və kişilər fiziki olaraq da fərqlidirlər.
Ona görə də hüquqi güzəştlərin olması məncə, normaldır. Düzdür, bərabərlik pozulur,
amma bu belə olmalıdır. Dini baxımdan da yanaşsaq, ailə yükü daha çox kişinin üzərində
olur. Qadın zərif məxluq olduğu üçün müəyyən istisnalar var. Amma zərif olması
o demək deyil ki, zəifdir. Qadın istənilən sahədə özünü doğrulda bilər. Nurlan Qafarsoy:
- Qadın-kişi bərabərliyini qanunlar məhdudlaşdırmamalıdır. İlk qanunlar
yaranmamışdan belə, qadın və kişi bərabərliyi var idi. Hələ o dövrdən qadınlar
heç vaxt zəif hesab olunmayıb. Hətta qədim insanların dövründə qadınlar kişilərdən
öndə idi. İbtidai icma dövründə uşaqlara baxılması və odun qorunması o demək
idi ki, qadın liderdir. İnsanlar bərabər şəkildə yaradılıb. Bu bərabərliyin
pozulmasında günahı nə qanunların, nə də menatlitetin üstünə atmaq düzgün
deyil. Hər şey insanın özündən asılıdır. Ələkbər Mirzəyev:
- Həm dünyada, həm də Azərbaycanda tam bərabərlik deyilən bir anlayış
yoxdur. Yoldaşlar qanunlardan misal gətirdilər. Əslində biz bərabərliyi özümüzdə
yaratmalıyıq. Müəyyən bir hissədə kişilər qadınlara, bəzən də qadınlar kişilərə
güzəştə getməyi bacarmalıdır. Qadın və kişi heç vaxt bərabər ola bilməz – həm əqli,
həm də fiziki baxımdan. Hərənin öz üstünlüyü var. Nurlanın dediyi kimi,
insanlar dünyaya bərabər gəlib. Amma hər kəs özünə görə individualdır. Burada
mentalitet məsələsi qaçılmazdır. Bizim mentalitet imkan vermir ki, qadın və kişi
bərabər olsun. Nəinki bizdə, həmçinin bütün dünyada müəyyən mənada bu bərabərlik
pozulub. Məsələn istər Azərbaycanda, istərsə də Avropada kişilər xəyanət etdikdə
bağışlanır, qadınlar xəyanət etdikdə yox. Əsl bərabərlik məhz burada pozulur.
Natiq Nəsirov:
- Mən qadın və kişinin hələ yaradılışdan bərabər olması fikri ilə
razı deyiləm. İnsan yaradılarkən tam fərqli yaradılıb. Əslində bu məsələyə münasibət
birmənalı olmayıb. İslam tarixinə nəzər salsaq, sonuncu peyğəmbərə qədər qadına
münasibət çox pis idi. Qız uşaqları dünyaya gələndə diri-diri basdırılırdı. Amma
sonuncu peyğəmbərdən sonra bu münasibət xeyli dəyişdi. İslam dini qadını kişi səviyyəsinə
qaldırdı. Burada əsas problem odur ki, qadınlar hüquq və zəriflik anlayışını qarışdırırlar.
Qadına hörmət başqa məsələdir, qadın hüququ başqa... Qadının öz hüququndan istifadə
etməsi başqa bir anlayışdır, onun qarşısındakı kişidən özünə qarşı hörmət görməsi
başqa. Qadınlar bəzən cəmiyyətdə özlərinə yer tapa bilmirlər. Məsələn, Avropa cəmiyyətində
Azərbaycandan fərqli olaraq qadın-kişi münasibətlərindən danışdıqda, qadınlar
bunun müzakirəsini belə özlərinə təhqir hesab edirlər. Onlarda nəqliyyatda kişilər
qadınlara yer verdikdə, qadınlar bunu hörmət kim yox, təhqir kimi qəbul
edirlər. Bizdə isə sanki bütün kişilərin borcudur ki, qadına yer versin. Hər
yerdə bərabərliyi müdafiə edən qadınlar, özlərinə sərf etməyəndə kişiləri
qınayırlar. Bizdə qadın və kişilər öz hüquq və vəzifələrini bilmirlər. Qadının vəzifəsi
ailədə mənəvi rəhbər olmaqdır. Ailənin inzibati rəhbəri isə kişidir. Bu gün boşanmaların
sayı artıb. Bu da qadının öz yerini və vəzifəsini düzgün seçməməsindən irəli gəlir.
Arzu Nəsirli:
- Mənə görə, insan nə isə əldə etmək istəyirsə, bunu özü etməlidir. Qanunlar
qadınlar tərəfindən pozulur. Biz həmişə öndə getmək istəyirik, amma çox vaxt
bunu öz gücümüz hesabına əldə etmirik və qarşı tərəfdən gözləyirik. Əslində biz
özümüz cəhd etməli və istədiyimizi əldə etməliyik. Məsələnin kökünü ailədəki ilkin
tərbiyədə axtarmalıyıq. Qadınlar ailədə təlqin olunan fikirlər üzrə həyatına davam
edir – "bu, kişi üçün olar, bu, qadın üçün olar” fikirləri ailədən gəlir. Hərdən
qadınların sosial şəbəkədəki fikirlərini görəndə, təəccüb edirəm. Bəzi qadınlar
düşünür ki, bəzi şeylər kişiyə ola bilər, amma qadına qadağandır. Bunu mənfi xüsusiyyət
kimi aşılayan da cəmiyyətin və elə qadınların özüdür. Əgər söhbət bərabərlikdən
gedirsə, nə üçün özümüzə qadağalar müəyyən etməliyik?.. Rüfət Həşimov:
- Mən məsələyə psixoloji aspektdən yanaşmaq istərdim. Psixoloji cəhətdən
qadınlar kişilərdən xeyli üstündür. Statistik göstəricilər də bunu sübut edir. İntihar
faktlarına nəzər yetirsək, görərik ki, intihar edən 10 nəfərdən 7-si kişidirsə,
3-ü qadındır. Bu da qadınların üstün olmasının göstəricisidir. Qadınlar tək qaldıqları
zaman özlərinə nəyisə sübut etməyi bacarırlar. Onlar öz məqsədlərinə, hədəflərinə
rahatlıqla çata bilirlər. Amma kişilərdə bu belə deyil. Mənə görə kişi qadından
asılıdır. Qadından asılı olduğu üçün də kişilər bu üstünlüyü qəbul edə bilmirlər.
Qadının üstün olduğu cəmiyyətdə kişilər ikinci plana düşür. Qadının inkişaf etdiyi
cəmiyyətdə hərtərəfli inkişaf olur. Kişi səhərdən axşama qədər işləyir. Qadınsa
uşağın tərbiyəsi və ailənin problemlərinə baxır. Hər şey qadının uşağa verdiyi tərbiyədən
başlayır. Bu da qadının üstün olduğunun sübutudur. Kişilər qadınlar qədər dözümlü
deyil. Qadınların psixologiyası daha elastikdir. Qadının gücündən qorxan və onun
irəli getməsinə mane olan insanlar var. Onlar istəmir ki, qadın cəmiyyətdə aparıcı
qüvvəyə çevrilsin. Kişilər öz həyat yoldaşlarının işləməyinə imkan vermir, onlara
müəyyən qadağalar qoyurlar. Bunun da səbəbi məhz budur. Qadın işləyərsə, kişidən
heç bir asılılığı olmur və müstəqil fərdə çevrilir. İşləməyən qadın isə kişidən
hərtərəfli asılıdır. Gülnarə Əliyeva:
- Hər kəsin dediyində müəyyən həqiqət payı var. Mənim fikrimcə, kişi və
qadını həm cəmiyyətdə, həm ailədə eyniləşdirmək düzgün deyil. İki qoçun başı bir
qazanda qaynamır. Mütləq bir nəfər rəhbərliyi ələ almalıdır. Mənə görə ailədə hökmranlığı
kişi etməlidir. Necə ki, dövləti bir nəfər idarə edir. Əgər qadın ailədə kişini
hansısa istiqamətə yönəldirsə, cəmiyyət bunu mənfi qarşılayır. Kişi həmişə hökmran
olmalıdır. Ümumiyyətlə, rəhbər bir nəfər olmalıdır, seçim etməli olsam, məncə, bu,
kişi olmalıdır.
Fidan:
- Düzdür, iki qoçun başı bir qazanda
qaynaya bilməz. Amma ailədə hökmranlıq etməkdənsə, ortaq məxrəcə gəlinməsi daha
münasibdir.
Aygün:
- Kimsə nəqliyyatda qadına yer verirsə, bu, üstünlük demək deyil və sırf
hörmətdən irəli gəlir. Mən özüm də yaşlı bir kişi görəndə ayağa durub ona yer verirəm.
Bəzən elə olur ki, qadın kişidən daha çox qazanc gətirir, bu zaman qadının dili
uzun olur. Ailədə kişinin üstün olması fikri ilə mən razı deyiləm. Vacib deyil ki,
ailədə bir nəfər hökmdar olsun. Bölgələrdə qadınlarımız kişilərdən daha çox işləyib,
çalışır. Bəzi məqamlarda qadın, bəzi məqamlarda isə kişilər üstündür.
Şahin:
- Niyə biz uşaqlıq dövrünü burada vurğulamırıq ki? Hətta uşaqlıq dövründə
də valideynlər oğul övladlarına qızlardan daha çox pul verirlər. Məsələn, nənəm
təqaüdündən mənə 20 manat, bacıma 10 manat verir. Azərbaycan ailələrinin
əksəriyyətində oğlanlar güclü hesab olunur. Mənə görə, qadın və kişi bərabərliyi
məhz uşaqlıqdan pozulur.
Mövla Əliyev:
- Bizim cəmiyyətdə qadınlarla kişilər bərabər deyil. Avropa qadını və
Azərbaycan qadınının kübarlığını bir tutmaq düzgün deyil. Avropa qadını öz
sərbəst yaşam tərzi ilə fərqləndiyi halda, azərbaycanlı xanım həmişə öz həyat
yoldaşına örnək olmağa çalışır. Onları bərabər etməyən məhz budur. Ələkbər:
- Şəxsən mən deyə bilərəm ki, biz kişilər qadınları çox sevir, onları
zəif yox, zərif görürük. Ona görə də üstünlüyü sizə vermirik ki, çox əziyyət
çəkməyəsiniz (gülür). Bu da onları çox istədiyimizdən irəli gəlir. Yanımızda olub
bizə dəstək olan qadınlara minnətdarlığımı bildirirəm. Qadınlar bizdən həmişə üstündür
və üstün olaraq da qalacaq.
Bakı 14°C
