Qaçqın və məcburi köçkünlərin problemi diqqət mərkəzində - Fotolar
SSRİ-nin süqutundan sonra Ermənistanın 1988-1992-ci
illərdə planlı şəkildə həyata keçirdiyi etnik təmizləmə siyasəti nəticəsində
tarixən həmin ərazidə yaşamış 250 min nəfər azərbaycanlı deportasiyaya məruz
qalıb. Onlar son nəfərədək öz doğma yurdlarından zorla qovulub və Azərbaycana
pənah gətiriblər. Eyni zamanda, 1990-cı ildə Orta Asiyadan didərgin salınmış 50
min nəfərədək Axısxa türkü də Azərbaycanda sığınacaq tapıb. Ermənistan silahlı
qüvvələri tərəfindən 1988-ci ildən başlayaraq Azərbaycanın ayrılmaz tərkib
hissəsi olan Dağlıq Qarabağın azərbaycanlılaryaşayan 126 yaşayış
məntəqəsindən onların zorla çıxarılması planı da insanları öz evlərini,
el-obasını zorla tərk etmək məcburiyyətində qoyub. 1988-ci ildən başlayaraq,
Ermənistan silahlı qüvvələrinin hərbi təcavüzü nəticəsində Azərbaycan
torpaqlarının 20 faizi - Dağlıq Qarabağın, eləcə də ona bitişik olan 7 rayonun ərazisi
işğal olunub. Dağlıq Qarabağdan, ətraf rayonlardan, həmçinin Ermənistanla və ya
Dağlıq Qarabağla həmsərhəd olan yaşayış məntəqələrindən 700 min nəfərədək
azərbaycanlı öz daimi yaşayış yerlərindən məhrum olaraq, məcburi köçkün
düşüblər. Onlar Azərbaycanın 62 şəhər və rayonunda, 1600-dən çox
sıx məskunlaşma obyektindəmüvəqqəti məskunlaşıblar. Beləliklə,
1991-ci ildə müstəqilliyini ikinci dəfə bərpa edən Azərbaycan ağır iqtisadi,
ictimai-siyasi çətinliklərlə yanaşı, humanitar böhranla, qaçqın və məcburi
köçkünlərin problemləri ilə də üz-üzə qalıb. Müstəqilliyin ilk illərində
ölkədəki acınacaqlı vəziyyət bütün bu problemlərin həllini qeyri-mümkün edib,
üstəlik, cəbhədəki məğlubiyyətlərlə bərabər, daxildəki vətəndaş müharibəsi
müstəqilliyin yenidən itirilməsi təhlükəsini yaradıb.
"Hamımız
üçün bir nömrəli problem”
Məhz belə bir ağır dönəmdə siyasi hakimiyyətə
gətirilən ümummilli lider Heydər Əliyev Azərbaycanı yox olmaq təhlükəsindən
qurtarıb. Atəşkəsin əldə edilməsindən sonra ölkədə bir çox islahatlara start
verilib, iqtisadiyyatın inkişaf etdirilməsi istiqamətində tədbirlər həyata
keçirib. "İşğal olunmuş bütün rayonlardan didərgin düşmüş, indi qaçqın və
köçkün vəziyyətində yaşayan vətəndaşların problemləri hamımız üçün bir nömrəli
problemdir” deyən, ulu öndər Heydər Əliyev ilk növbədə çadır şəhərciklərində,
vaqonlarda məskunlaşan qaçqın və məcburi köçkünlərin yaşayış şəraitinin
yaxşılaşdırılması istiqamətində mühüm addımlar atıb. Dövlət Neft Fondundan
ayrılmış vəsait hesabına 18 şəhər və rayonda bütün zəruri sosial-texniki
infrastruktura malik 32 qəsəbə, 400 min kvadrat metr mənzil sahəsi olan
6411 fərdi yaşayış evi, 3174 yerlik 18 məktəb, 6 musiqi məktəbi, 576 yerlik 18
uşaq bağçası, 2 xəstəxana, 10 klub, 11 rabitə evi, 14 inzibati bina, 16 tibb
məntəqəsi tikilib, 197 km uzunluğunda asfalt yol, 170 km su xətti, 350 km hava
elektrik xətti, 22 artezian quyusu, 133 km irriqasiya sistemi, 73 su
anbarı və sair sosial obyektlər istifadəyə verilib. Nəticədə 1330 qaçqın və
5081 məcburi köçkün ailəsinin, ümumilikdə 32 min nəfərin mənzil şəraiti
yaxşılaşdırılıb. Beləliklə də ölkəmizdə mövcud olan 12 çadır düşərgəsindən
Biləsuvar rayonundakı 5-i 2003-cü ildə ləğv edilib.
50
min ailə evlə təmin olunub
Ulu öndərin öz yurdlarından didərgin salınmış
soydaşlarımıza diqqət, qayğı, himayədarlıq siyasəti onun siyasi varisi,
Prezident İlham Əliyev tərəfindən də uğurla davam etdirilib. Öz doğma
torpaqlarından didərgin düşmüş soydaşlarımızın yaşayış şəraitinin
yaxşılaşdırılması, işlə, təhsillə, tibbi və digər xidmətlə təmin edilməsi üçün
2004-cü ildə Dövlət Proqramı qəbul olunub, 2007 və 2011-ci illərdə bu proqrama
əlavələr təsdiqlənib. Dövlət Proqramına uyğun olaraq, qaçqın və məcburi köçkün
soydaşlarımızın sosial, təhsil, məşğulluq, yaşayış və tibbi təminatına uyğun
olan bütün lazımi tədbirlər mərhələlərlə həyata keçirilib. Ümumiyyətlə, bu
istiqamətdə tədbirlərin icrası üçün 6 milyard manatdan çox vəsait ayrılıb.
Nəticədə, Azərbaycandakı son çadır şəhərciyi də 2007-ci ildə ləğv olunub. Çadır
şəhərciklərində ağır şəraitdə yaşayan insanlar qaçqın və məcburi köçkün
ailələri üçün inşa olunmuş 100-dək müasir yaşayış qəsəbəsinə köçürülüblər.
Beləliklə də ümumilikdə 50 min ailə, 250 mindən çox insanın yaşayış şəraiti
yaxşılaşdırılıb, onlar yeni mənzillə təmin olunublar. Eyni zamanda, salınan
müasir qəsəbələrdə 150 məktəb, 60 tibb mərkəzi və uşaq bağçası inşa olunub. Son
13 ildə 400 mindən çox qaçqın və məcburi köçkün işlə təmin olunub. Bütün bu
işlər, ölkəmizdə qaçqınlara və məcburi köçkünlərə göstərilən qayğı dünyanın bir
sıra aparıcı beynəlxalq təşkilatları, o cümlədən BMT-nin Qaçqınlar üzrə Ali
Komissarlığı tərəfindən də yüksək qiymətləndirilib. Hətta bir çox hallarda
Azərbaycan bu sahədə nümunəvi dövlət adlandırılıb.
Münaqişədən
əziyyət çəkən insanların taleyinə həssaslıq
Sevindirici haldır ki, qaçqın və məcburi
köçkünlərin problemlərinin həlli birinci vitse-prezident, Heydər Əliyev
Fondunun prezidenti Mehriban Əliyeva üçün də mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu,
onun öz fəaliyyətində sosial sahəyə daha çox diqqət ayırması ilə yanaşı, həm də
Azərbaycanın milli maraqlarına, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə, bu problemdən
əziyyət çəkən insanların taleyinə həssaslıqla yanaşmasının göstəricisidir.
Mehriban xanım Əliyeva birinci vitse-prezident kimi bundan sonrakı işlərini
sosial məsələlərin, əhalinin aztəminatlı hissəsinin problemlərinin həlli
üzərində qurmaq niyyətində olduğunu özü də bəyan edib. O, mərhəmətsizlik və
laqeydliyin qorxulu anlayışlar olduğunu diqqətə çatdıraraq, istər ictimai
xadim, istərsə də dövlət məmuru üçün humanizmi qorumağın vacib olduğunu
vurğulayıb. Bunun ardınca Mehriban xanım Əliyeva cari il martın 9-da Bakı və
Sumqayıt şəhərlərinin yataqxanalarında müvəqqəti məskunlaşmış qaçqın, məcburi
köçkün ailələrinin köçürülməsinə həsr olunmuş müşavirə keçirib. Doğma
torpaqlarından didərgin düşmüş soydaşlarımızın üzləşdiyi ağır problemlərin
həllinin artıq 20 ildən çoxdur ki, Azərbaycan dövlətinin diqqət mərkəzində
olduğunu xatırladan Birinci vitse-prezident görülən işlərlə bərabər, hələ də
ağır vəziyyətdə, qəzalı və yararsız binalarda kifayət qədər çox məcburi köçkün
ailəsinin yaşadığını vurğulayıb. Bildirib ki, Bakı və Sumqayıt şəhərlərində
yararsız, qəzalı binalarda yaşayan bütün köçkün ailələri tezliklə yeni
mənzillərə köçürülməlidir. O, qeyd edib ki, qarşıda duran əsas məqsəd qəzalı
binalarda yaşayan bütün köçkünləri bu il və gələn il ərzində yeni mənzillərlə
təmin etməkdir.
4
min ailənin yeni mənzillərə köçürülməsi
Mehriban xanımın sədrliyi ilə keçirilən müşavirədən
sonra Bakı və Sumqayıt şəhərlərində qəzalı binalarda məskunlaşan qaçqın və
məcburi köçkünlərin yeni mənzillərə köçürülməsi üçün müvafiq tədbirlər görülüb.
Birinci mərhələdə ən qəzalı binalarda yaşayan 4 min ailənin köçürülməsi üçün
tədbirlər planı hazırlanıb. Həmin plana uyğun olaraq Abşeron rayonunun Masazır
qəsəbəsində 3 bina, Sabunçu rayonunun Ramana qəsəbəsində 1 binanın inşa
olunmasına başlanılıb. Sumqayıt şəhərində isə qaçqın və məcburi köçkün ailələri
üçün 5 binanın tikintisi başlayıb və digər 5 binanın inşası üçün də yer
ayrılıb. Yaxın zamanda bu ərazidə də təyinatı üzrə tikinti işlərinə
başlanılacaq. Bununla yanaşı, həm Bakı şəhərində, həm də Sumqayıtda tikintisi
başa çatmış hazır binalardan da qarşıya qoyulan məqsəd üçün dövlət tərəfindən
mənzillər alınmaqdadır. Bu günlərdə isə Birinci vitse-prezident Mehriban xanım
Əliyeva Qaradağ rayonunda məcburi köçkünlər üçün salınacaq yeni müasir yaşayış
kompleksinin təməlqoyma mərasimində iştirak edib. Layihəyə görə, Qaradağ
rayonundakı 6 hektardan çox ərazidə yeni yaşayış kompleksi yaradılacaq,
ümumilikdə, 1026 ailə üçün 9 mərtəbəli 11 binainşa olunacaq. Qəsəbənin
bütün lazımi infrastrukturu olacaq, o cümlədən 220 nəfərlik uşaq bağçası, 624
şagird yerlik orta məktəb binası tikiləcək. Plana əsasən bütün işlər bir il
ərzində başa çatdırılmalıdır.
Nəcib
işə özəl sektorun töhfəsi
Xüsusilə qeyd olunmalıdır ki, öz fəaliyyətini
dövlət idarəçiliyində daha sistemli şəkildə, uğurla həyata keçirən birinci
vitse-prezident Mehriban Əliyeva Azərbaycanın özəl sektorunun da qaçqın və
məcburi köçkünlərin problemlərinin həllinə töhfə verməsinə nail olub. Onun
yüksək təşkilatçılıq qabiliyyəti sayəsində bu nəcib işə "Kristal Abşeron”,
"Azercell Telekom”, "Kontakt Home” mağazalar şəbəkəsi, "Sədərək” ticarət
mərkəzi, "Retro Holdinq”, "Askorp”, "Azinşaat N”, "Dərhal” MTK, "Xəzər” MTK,
"Araz-2011 A”, "Vesta Konstrakşn”, "Paşa İnşaat” kimi şirkətlər də qoşulublar.
Bununla da biznes strukturları, sahibkarlar ölkəmiz üçün çox vacib olan bir
məsələyə, soydaşlarımızın yaşayış şəraitinin yaxşılaşmasına biganə
yanaşmadıqlarını, dəstək verməyə hər zaman hazır olduqlarını nümayiş
etdiriblər. Bu, bir növ xalqımıza məxsus xeyriyyəçilik ənənələrinin
yaşamasının, vətənpərvərliyin nümunəsi kimi də qəbul oluna bilər.
Azərbaycan
xalqı işğal faktı ilə barışmayacaq
Bütün bu faktlar bir daha əyani şəkildə sübut edir ki,
qaçqın və məcburi köçkünlərin problemi ümummilli lider Heydər Əliyevin,
Prezident İlham Əliyevin, eləcə də birinci vitse-prezident Mehriban xanım
Əliyevanın daim diqqət mərkəzində olub və bu gün də qeyd edilən sahədə mühüm
işlər görülməkdədir. Təbii ki, bu, heç bir halda Azərbaycanın işğal olunmuş
ərazilərindən əl çəkməsi, Dağlıq Qarabağın itirilməsi, status-kvonun qəbul
edilməsi kimi başa düşülə bilməz. Çünki, Prezident İlham Əliyev, həmçinin birinci
vitse-prezident Mehriban Əliyeva xalqımızın işğal faktı ilə barışmayacağını,
Dağlıq Qarabağ probleminin yalnız Azərbaycanın ərazi bütövlüyü çərçivəsində
həllinin mümkünlüyünü, sülh danışıqları nəticə verməyəcəyi təqdirdə, ərazi
bütövlüyünün hərbi yolla bərpa olunacağını dəfələrlə bəyan ediblər. Lakin
münaqişə həllini tapana qədər bir milyona yaxın qaçqın və məcburi köçkünün –
azərbaycanlının həyat şəraitinin yaxşılaşdırılması, onların mənzillə təmin
olunması, sosial problemlərinin həlli dövlətin, ölkə rəhbərliyinin qarşısında
dayanan prioritet məsələlərdən biri olub və bundan sonra da belə olacaq.
Rufik
İSMAYILOV
Yazı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında
Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun 22 iyul -
Azərbaycan Milli Mətbuatının yaranmasının 142-ci ildönümü münasibətilə
keçirdiyi müsabiqəyə təqdim olunur